Cúng ông Táo (ngày 23 tháng Chạp)

I. Lễ cúng tiễn ông Táo (ngày 23 tháng Chạp)

Ý nghĩa: Người Việt xưa cho rằng: trong mỗi gia đình đều có vị thần bếp (còn gọi là TThần Táo Quân - Vua Bếp) trông nom cuộc sống của họ.

Thần Táo Quân gồm 3 người, hai táo ông và 1 táo bà. Hàng năm cư đến ngày 23 tháng Chạp (tháng 12 âm lịch), Thần Táo Quân cưỡi cá chép lên thiên đình (để bẩm báo với Ngọc Hoàng mọi việc tốt, xấu trong năm của từng người trong gia đình, nên ngày 23 tháng Chạp được gọi là ngày Tết ông Táo. Ngày nay, vào ngày 23 tháng Chạp hàng năm, nhà nhà đều thành kính săm sửa lễ vật để tiễn ông Táo lên chầu Trời.

Sắm lễ

Việc cúng tiễn ông Táo được thực hiện tại gia. Lễ cúng ông Táo gồm có.

+ Một mâm cỗ mặn, bánh kẹo, trầu cau, rượu. . .

+ Ba bộ mũ áo, hia hài táo quân cùng vàng nén.

+ Ba con cá chép sống để táo quân cưỡi bay lên Trời

VĂN KHẤN ÔNG TÁO LÊN CHẦU TRỜI

(23 tháng Chạp)

Nam mô a di đà phật!

Nam mô a di đà phật!

Nam mô a di đà phật!

Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư hật mười phương

Con kính lạy ngài đông trù tư mệnh táo phủ thần quân. tín chủ (chúng) con là:

Ngụ tại:……………

Hôm nay ngày 23 tháng Chạp tín chủ chúng con thành tâm sắp sửa hương hoa phẩm luật, xiêm hài áo mũ, kính dâng tôn thần. Thắp nén tâm hương tín chủ con thành tâm kính bái. Chúng con kính mời ngài Đông trù Tư mệnh Táo phủ thần quân hiển linh trước án hưởng thụ lễ vật.

Cúi xin Tôn thần gia ân xá tội cho mọi lỗi lầm trong năm qua gia chủ chúng con sai phạm. Xin Tôn thần ban phước lộc, phù hộ toàn gia chúng con, trai giá, già trẻ sức khỏe dồi dào, an khang thịnh vượng, vạn sự tốt lành.

Chúng con lễ bạn tâm thành, kính lễ cầu xin, mong Tôn thần phù hộ độ trì.

Nam mô a di đà phật!

Nam mô a di đà phật!

Nam mô a di đà phật!

Chú ý: Sau khi bày lễ, thắp hương và khấn xong, đợi hương tàn lại thắp thêm một tuần hương nữa lễ tạ rồi hóa vàng mã và thả cá chép ra ao, hồ, sông, suối… để cá trở ông Táo lên chầu trời.

(Theo Camnanggiadinh)

II. Lễ cúng ông Táo và bài khấn Nôm ngày 23 tháng Chạp

Ông Táo còn gọi là Táo Quân hay Thổ Công là vị thần cai quản mọi hoạt động của gia chủ. Không những ông là vị thần định đoạt may, rủi, phúc họa của gia chủ mà còn ngăn cản sự xâm phạm của ma quỷ vào thổ cư, giữ bình yên cho mọi người trong nhà.

Theo dân gian, ông Táo hay Thổ Công gồm có 3 vị (hai ông, 1 bà), có nơi còn gọi là Vua Bếp. Tương truyền, xưa có người tên là Trọng Cao, lấy vợ là Thị Nhi, ăn ở với nhau đã lâu mà không có con, sinh ra buồn phiền, xích mích. Một hôm Trong Cao đánh vợ, Thị Nhi bực tức bỏ nhà ra đi, gặp Phạm Lang và cùng nhau nên vợ nên chồng.

Trọng Cao ân hận, bỏ công ăn việc làm đi khắp mọi nơi tìm vợ và trở thành người hành khất sống qua ngày. Một lần Trọng Cao vào một nhà xin ăn, được bà chủ mang cơm ra đãi, Trọng Cao nhận ra bà chủ là vợ mình, Thị Nhi cũng nhận ra người hành khất chính là Trọng Cao - chồng cũ của mình. Hai người ân hận, hàn huyên thổ lộ tâm tình. Sợ Phạm Lang về bắt gặp nên Thị Nhi bảo Trọng Cao ẩn vào đống rơm ngoài vườn để nàng tìm cách thu xếp cho êm đẹp.

Trọng Cao đi đường xa mệt mỏi nên ngủ thiếp trong đống rơm. Lúc Phạm Lang về, nhớ đến việc thiếu tro bón ruộng, liền châm lửa đốt đống rơm. Sự việc xảy ra quá bất ngờ, Thị Nhi chạy ra thấy vậy liền nhảy vào đống lửa chết theo Trọng Cao. Thấy vợ chết cháy, Phạm Lang thương xót tiếp tục nhảy vào đống lửa đang cháy đỏ và cả ba đều chết cháy.

Thượng đế thương tình thấy 3 người sống có nghĩa có tình nên phong cho làm Táo Quân và giao cho Phạm Lang là Thổ Công trông coi việc trong bếp, Trọng Cao là Thổ Địa trông coi việc trong nhà, còn Thị Nhi là Thổ Kỳ trông coi việc chợ búa.

Phong tục thờ cúng Táo công cũng từ đấy mà có. Thường thì bắt đầu từ chiều 22 hoặc sáng 23 tháng Chạp, các gia đình làm lễ để ông Táo lên chầu trời, tấu trình mọi việc của gia chủ, đến trưa 30 Tết thì ông Táo lại có mặt ở hạ giới để tiếp tục công việc.

Từ sự tích trên nên sắm mũ Thổ Công thường có 3 chiếc, một của nữ thần, 2 của nam thần có cánh chuồn, kèm theo là áo và hia cùng bệ bằng giấy. Theo sách "Nam Định địa dư chí"của tiến sĩ đốc học Khiếu Năng Tĩnh thế kỷ XIX, mục phong tục thì mũ và áo của Táo Quân mầu vàng. Nhưng có sách lại nói màu sắc tùy thuộc từng năm, ứng với các hành Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ.

Bài vị thờ Táo Quân thường chỉ đề: "Đông trù tư mệnh Táo phủ Thần Quân" hoặc: "Bản Thổ phúc đức Tôn Thần" (vị thần định sự phúc đức cho gia đình). Cũng có nơi lại ghi bài vị: "Định phúc Táo Quân" (ông Táo định việc phúc). Phúc đức này do gia chủ và người trong nhà tạo ra trong từng năm, tức là ăn ở, cư xử xấu hay tốt trong một năm.

Theo tiến sĩ Khiếu Năng Tĩnh, ông Táo là vị thần được Thượng đế phân công cai quản ở một nhà nên Táo Quân là vị chủ thứ nhất của mỗi nhà (Đệ nhất gia chi chủ) nên khi cúng lễ kêu cầu việc gì đều phải khấn Táo Quân trước để ông Táo biết việc làm của gia chủ rồi mới khấn lễ Gia tiên. Với những nơi sùng tín, người ta cúng Thổ Công mỗi tháng hai lần vào dịp tuần rằm và mồng 1 hàng tháng. Lễ cúng đơn giản thường là hương hoa, trầu cau, rượu. Cũng có khi người ta cúng đồ mặn (xôi, gà hoặc chân giò) khi gia đình có việc cần cầu xin.

Lễ cúng Táo Quân quan trọng nhất là 23 tháng Chạp. Ngày này ông Táo sẽ lên Thiên Đình trình báo với Ngọc Hoàng mọi việc tai nghe mắt thấy ở trần gian trong năm qua để định phúc, họa cho từng nhà. Do niềm tin này mà người ta tự nhắc nhủ phải sống sao cho hợp đạo lý để cả nhà được bình yên, hưởng phúc lành. Đồng thời, lễ cúng ông Táo Quân chầu trời được cử hành chu đáo, kính cẩn và lễ vật thịnh soạn.

Lễ vật cúng Táo Quân ngày 23 tháng Chạp gồm có mũ, áo, hia, giấy vàng, giấy bạc, trầu nước, hoa quả, cỗ mặn ( xôi, rượu, thịt), một con cá chép sống. Lễ xong phóng sinh con cá chép ra ao, hồ cá sẽ hóa rồng đưa Thổ Công lên trời.

Bài khấn nôm ngày 23 tháng Chạp

Hôm nay là ngày.....tháng.... năm..

Tên tôi ( hoặc con) là... cùng toàn gia ở số nhà... phố.... Phường...quận... thành phố hoặc ở thôn...xã....huyện.....tỉnh.

Kính lạy đức " Đông Trù tư mệnh Táo phủ Thần Quân"

(Có thể khấn thêm)

" Thổ địa Long mạch Tôn Thần"

" Ngũ phương ngũ thổ Phúc đức Chính Thần"

Hàng năm gặp tiết hết năm, tháng vừa cuối chạp.

Gia đình sửa lễ bạc dâng lên

Cảm tạ phúc dày nhờ Thần phù hộ

Kính mong Thần tâu bẩm giúp cho:

Bên trong nếp sống rất hòa, ngoài mặt dám rằng cũng đẹp.