Trẻ em bị thiếu máu nguyên nhân và cách khắc phục

Thiếu máu là một tình trạng trong đó có sự thay đổi xuống mức thấp bất thường của tế bào hồng cầu và sắc tố trong cơ thể. Hồng cầu là tế bào mang oxy, vì vậy khi chúng ít đi về số lượng, cơ thể phải làm việc nhiều hơn để tạo ra đủ oxy. Để xác định bệnh thiếu máu ở người lớn không phải là một công việc khó khăn, vì chúng thể hiện dấu hiệu rõ ràng. Tuy nhiên, theo dõi các triệu chứng thiếu máu ở trẻ sơ sinh không dễ buộc cha mẹ phải để tâm quan sát các biểu hiện cơ thể của trẻ.

Các dấu hiệu điển hình nhất của bệnh thiếu máu ở trẻ sơ sinh là mệt mỏi, suy nhược, biếng ăn, hay hoa mắt, chóng mặt, da xanh tái. Điều quan trọng là phải biết nguyên nhân gây ra thiếu máu ở trẻ để điều trị sớm nhất.

Nguyên nhân chính gây thiếu máu:

Sự bất thường trong huyết cầu tố

Cấu trúc và chức năng của tế bào hồng cầu phụ thuộc vào chất lượng và số lượng huyết cầu tố có trong cơ thể. Một số bệnh di truyền có thể gây ra sự bất thường trong huyết cầu tố. Điều này làm cho hồng cầu giảm. Khi tủy xương không thể bắt kịp với các tế bào chết, thiếu máu xảy ra. Một trong những ví dụ là thiếu máu hồng cầu hình liềm. Tuy nhiên, vấn đề này không quá phổ biến với các em bé.

Hình dạng của tế bào hồng cầu bất thường

Huyết mạch là những ống nhỏ chạy khắp cơ thể. Thông thường, các tế bào máu đỏ có hình dạng của một chiếc bánh rán, tạo cho chúng sự linh hoạt, đủ để đi qua những đoạn nhỏ của ống. Tuy nhiên, nếu các tế bào hồng cầu có hình dạng bất thường, chúng có thể bị kẹt trong ống lưu thông dẫn đến thiếu máu.

Biến dạng trong tủy xương

Tủy xương đóng vai trò quan trọng trong sản xuất hồng cầu. Nên ung thư bạch cầu hay ung thư tủy xương sẽ dẫn đến sự sụt giảm trong sản xuất hồng cầu bình thường.

Thiếu dinh dưỡng thích hợp

Để tạo hồng cầu, cơ thể cần đủ lượng sắt B12, và vitamin. Một khi cơ thể thiếu sắt và vitamin dẫn đến sản xuất không đủ hồng cầu trong cơ thể nên dẫn đến thiếu máu. Tuy nhiên, điều này thường xảy ra ở trẻ trên một tuổi và trẻ sơ sinh thiếu tháng. Trẻ bú sữa mẹ hầu như không gặp phải vấn đề này.

Nguyên nhân khác

- Nhiều bệnh mãn tính khác cũng có thể làm chậm quá trình hình thành tế bào và giảm số lượng của tế bào hồng cầu.

Nhiễm độc chì có thể gây ra thiếu máu ở trẻ em.

Giải pháp:

- Cho trẻ đi khám để xác định nguyên nhân thiếu máu và điều trị.

- Nếu trẻ thiếu máu do thiếu sắt thì cần cho trẻ uống nhiều sữa và ăn đa dạng nhiều loại thực phẩm giàu sắt như: gan, thịt nạc, trứng, thịt gà, cá, các loại đậu, trái cây sấy khô, khoai lang, rau xanh, bơ đậu phộng...

Ngoài ra có thể cho trẻ uống thêm vitamin bổ máu theo liều lượng kê đơn của bác sỹ.

Điều trị thiếu máu như thế nào?

Điều trị thiếu máu phụ thuộc vào nguyên nhân. Ở trẻ em nguyên nhân thiếu máu thường gặp nhất là do thiếu sắt trong chế độ ăn. Vì vậy cần cho trẻ chế độ ăn giàu sắt như: thịt, trứng, các loại đậu, rau màu xanh đậm. Một số trẻ cần phải bổ sung viên sắt để giúp cơ thể tạo máu nhiều hơn. Một số trường hợp khác, bác sĩ nhận thấy có những nguyên nhân đặc biệt và cần thiết phải làm xét nghiệm kiểm tra trước khi điều trị. Dù nguyên nhân là gì đi nữa, trẻ thiếu máu nặng cần phải được truyền máu. Trẻ bị thiếu máu có thể dễ dàng lấy lại sức khỏe nếu điều trị đúng. Khi hồng cầu được tạo ra nhiều, oxy sẽ chuyển đến mô đầy đủ, cơ thể sẽ khỏe mạnh trở lại.

Theo điều tra của Viện Dinh dưỡng Quốc gia, tỷ lệ thiếu máu dinh dưỡng ở trẻ em dưới 5 tuổi tại Việt Nam là 29,2%, ở phụ nữ tuổi sinh đẻ 28,8%. Nguyên nhân chính do bữa ăn chưa được bổ sung chất sắt.

Tại mít tinh hưởng ứng "Ngày vi chất 1/6" tổ chức sáng 31/5 tại TP HCM, Phó giáo sư - Tiến sĩ Lê Thị Hợp, Viện trưởng Dinh dưỡng Quốc gia cho biết, dù 15 năm nay các hoạt động phòng chống thiếu vi chất dinh dưỡng đã được thực hiện, song tình trạng thiếu vitamin A, thiếu sắt và thiếu iốt vẫn còn tiếp tục là mối đe dọa tiềm ẩn đối với tình trạng dinh dưỡng và sức khỏe của người dân.

“Tình trạng thiếu hụt iốt rất đáng quan tâm khi tỷ lệ hộ gia đình sử dụng muối iốt trong cả nước còn thấp chỉ 69,5%, hậu quả là có khoảng một nửa phụ nữ có thai và trẻ em bị thiếu tiền lâm sàng. Tỷ lệ thiếu vitamine A tiền lâm sàng ở trẻ em dưới 5 tuổi còn 14,2%”, bà Hợp nói.

Bác sĩ Đỗ Thị Ngọc Diệp, Giám đốc Trung tâm Dinh dưỡng TP HCM cho biết, các cuộc khảo sát mới đây tại thành phố cũng cho thấy, có khoảng 4% trẻ em và phụ nữ mang thai thiếu vitamin A. Nguyên nhân khiến tình trạng thiếu vi chất dinh dưỡng xuất phát từ việc vẫn còn một số người chưa quan tâm đến khẩu phần ăn trong ngày.

“Rất nhiều phụ huynh không cho con trẻ ăn đủ chất hoặc không cho con bú sữa mẹ. Một số phụ nữ trong tuổi sinh sản cũng chưa thật sự quan tâm hoặc chưa có đủ kiến thức để thiết kế khẩu phần ăn có đầy đủ vi chất dinh dưỡng”, bác sĩ Diệp cho biết.

Theo bác sĩ Diệp, việc thiếu vi chất dinh dưỡng, đặc biệt là vitamin A có thể gây mù do khô loét giác mạc, tăng nguy cơ tử vong, kìm hãm sự phát triển thể lực, trí tuệ. Thiếu sắt gây thiếu máu dinh dưỡng, làm giảm khả năng lao động, khả năng học tập và tăng bệnh tật. Còn thiếu iốt có thể gây bệnh đần độn, kém phát triển trí tuệ, ảnh hưởng đến bào thai.

Viện trưởng Viện Dinh dưỡng khuyên, để chống thiếu vi chất dinh dưỡng một cách bền vững, người dân cần ý thức chọn lựa thực phẩm giàu vi chất dinh dưỡng; thực hành nuôi con bằng sữa mẹ và cho trẻ nhỏ ăn bổ sung đúng cách, đầu tư sản xuất các mặt hàng thực phẩm có bổ sung vi chất.

Còn theo bác sĩ Diệp, bà mẹ nên cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu, sau đó cần cho trẻ ăn đầy đủ các loại thực phẩm có chứa vi chất dinh dưỡng như rau củ quả, trứng, thịt, cá… “Không bắt trẻ ăn kiêng khi bị bệnh, là điều thực sự cần thiết”, bác sĩ Diệp nói. 

Riêng phụ nữ mới kết hôn, bà mẹ trước và trong khi mang thai cần ăn uống đầy đủ và uống thêm viên sắt, acid folic hoặc viên đa vi chất theo hướng dẫn của bác sĩ. Với người nội trợ, nên sử dụng muối iốt trong chế biến thức ăn.

Tại TP HCM, nhân "Ngày vi chất", phụ huynh có nhu cầu cho trẻ uống vitamin A có thể đến trạm y tế phường xã, các bệnh viện có khoa nhi, Trung tâm Dinh dưỡng thành phố để được uống miễn phí. Riêng phụ nữ sau sinh có thể đến các bệnh viên chuyên khoa sản hoặc những bệnh viện đa khoa có khoa sản.


Món ăn cho trẻ thiếu máu

Thiếu máu làm cho trẻ chậm lớn, sức đề kháng kém, dễ bị mắc các bệnh nhiễm khuẩn về đường hô hấp.