Bài thuốc dân gian chữa viêm xoang

Viêm xoang là một bệnh xảy ra do viêm các xoang cạnh mũi, đa số bởi nhiễm trùng, được phân loại theo cấp tính và mạn tính. Viêm xoang cấp tính thường điều trị nội khoa, còn mạn tính thì phải điều trị ngoại khoa.

Để phòng ngừa bệnh viêm xoang hiệu quả, cần lưu ý một số điểm sau:

Đeo khẩu trang trước khi ra đường và làm công việc gặp nhiều bụi bặm. Giữ môi trường xung quanh luôn sạch sẽ, tránh xa khói bụi, chất thải, ăn uống đủ dinh dưỡng.

Không dùng các loại tinh dầu quế, hồi làm cao để xoa cho trẻ mỗi khi tắc nghẹt mũi vì sẽ gây kích thích xung huyết da và niêm mạc đường hô hấp của trẻ.

Đối với người mẫn cảm cần chú ý phòng tránh phấn hoa, nấm mốc, nước hoa, thức ăn lạ, nhiều gia vị, nhiệt độ thay đổi.

Khi tắm hoặc đi bơi, tránh để nước vào tai hoặc mũi

Bệnh có thể lây lan, vì vậy không dùng chung vật dụng cá nhân với người bị viêm xoang.

Khi có các triệu chứng ban đầu như hắt hơi, chảy nước mũi, tắc mũi, cần được điều trị ngay tránh trường hợp để biến thái thành bệnh viêm xoang.

hẳng cần tốn một đồng tiền, bà lão Hà Thị Lỵ (69 tuổi, ngụ xã Bắc Lãng, huyện Đình Lập, tỉnh Lạng Sơn) từ hàng chục năm nay đã chữa khỏi bệnh viêm xoang cho nhiều người chỉ bằng bảy loài cây cỏ dại. “Lang y chân đất” này cho biết có thể không cần lặn lội đến nơi thăm khám bệnh, cũng có thể tự chế bài thuốc chữa viêm xoang với những công thức đơn giản dưới đây.

Bà Hà Thị Lỵ

Bài thuốc dân gian

Điều đặc biệt rằng bà Lỵ không tự nhận mình là “thần y” hay “lang y”, chưa từng đọc một quyển sách về y dược, chưa từng một lần qua đào tạo chữa bệnh. Bí quyết của bà chỉ là công thức chữa bệnh viêm xoang được mẹ truyền lại từ cả nửa thế kỷ trước đây và “bao đời nay các cụ đã dùng có hiệu quả, nay con cháu cứ thế mà làm theo” như lời bà mộc mạc.

Theo bà lão này, trước hết muốn trị được viêm xoang phải biết được các nguyên nhân phát bệnh. Chẳng hạn như mũi bị viêm nhiễm làm cho sự lưu thông không khí giữa các xoang ứ lại, chất nhầy ở niêm mạc các xoang tiết ra không được lưu thông, tạo điều kiện thuận lợi cho vi trùng phát triển. Có thể do cơ địa từng người bị dị ứng với phấn hoa, hóa chất, hoặc đang bị di ứng về mũi. Hay các nguyên nhân khác như viêm da dị ứng, viêm mũi dị ứng kéo dài; do mất vệ sinh răng miệng; người mắc bệnh hô hấp như viêm phế quản, hen phế quản, giãn phế quản, dùng chất kháng sinh nhưng bị vi khuẩn kháng lại; do môi trường khói, bụi không trong sạch… đều là những nguyên nhân dẫn đến viêm xoang.

Nửa thế kỷ tiếp xúc với hàng ngàn bệnh nhân cùng mắc bênh này khiến bà có thể dễ dàng tổng kết các dấu hiệu nhận biết bệnh viêm xoang như sau: Đầu tiên là đau nhức vùng má, nhức vùng gáy, nhức giữa hai lông mày, hai mắt vào khoảng 10 giờ sáng. Thứ hai là chảy dịch, thường chảy qua mũi và họng; có hiện tượng dịch loãng và dịch đặc, dịch màu xanh và dịch màu trắng đục hay màu vàng có mùi hôi. Thứ 3 là nghẹt một bên hay cả hai bên mũi; mũi ngứa khó chịu. Thứ 4 là điếc mùi, đây là giai đoạn nặng, phù nhiều, mùi không thể len lỏi vào khứu giác; nếu không chữa được thì sẽ ăn lên mũi, xuống cổ.

Công thức đơn giản

Bài thuốc chữa viêm xoang của bà rất đơn giản: Chỉ với 7 cây cỏ dại. Bà lão không biết gọi tên những cây thuốc ấy bằng tiếng phổ thông hay tên khoa học của chúng mà liệt kê ra những cái tên người dân địa phương vẫn gọi dân dã: 1. Cây cứt lợn; 2. Cây chà là; 3. Cây hang đẻo; 4. Cây mạy đúc phi; 5. Cây càng cật; 6. Cây khẩu mẩu; 7. Cây giàng giàng đen đặc trị vùng ngứa (là loại cây thấp hơn, cứng hơn cây giàng giàng bình thường). Những cây này khi lấy về cần được thái nhỏ, phơi khô trong hai tuần nắng.

Những cây thuốc trên sau khi cho vào đun sôi khoảng bốn tiếng đồng hồ mới bắc xuống. Người bệnh trước tiên phải múc một bát thuốc để uống, sau đó mới xông. Trong khi xông cần lấy khăn trùm lên đầu để thuốc có thể lan tỏa khắp vùng xoang, tạo điều kiện làm thông mũi, diệt xoang và làm tan dịch nhầy. Kết thúc giai đoạn xông xoang, cần lấy nước ấm khoảng 35 độ, thái mấy lát tỏi bỏ vào, hòa thêm một ít muối, lấy nước này rửa vùng mũi và vùng mặt để khử trùng.

Đó mới chỉ là bài thuốc chính. Để trị bệnh viêm xoang hiệu quả hơn thì người ta cần “chế” thêm một bài thuốc phụ. Bài thuốc này gồm hai loại cây là cây mạy nát phi (tiêu gió), cò kèng (trị ngứa). Những cây này dùng để làm nước tắm, cứ mỗi một loại lấy nửa cân để đun nước cho 3 lần tắm.

Một lưu ý tuyệt đối phải tuân thủ theo lời bà lão này là thời gian uống thuốc, người bệnh phải kiêng tuyệt đối những chất có thể phá thuốc. “Kiêng tuyệt đối chất tanh như tôm cua cá, không được ăn thịt trâu, thịt lợn sề, không uống rượu, bia, không được hút thuốc. Nếu như không kiêng được sẽ rất khó chữa khỏi, khi đã khỏi hẳn thì sẽ không phải kiêng nữa, cứ yên tâm rằng bệnh sẽ không bao giờ tái phát”, những bệnh nhân nào hỏi đều được bà dặn dò rất kỹ lưỡng như vậy.

Chữa bệnh viêm xoang cho một bệnh nhân

Chữa bệnh với giá chưa bằng một… bát phở

Đã gần 70 tuổi, chân bắt đầu yếu, mắt có dấu hiệu mờ nhưng bà lão nhân hậu này vẫn không quản ngại khó khăn, ngày ngày đi vào rừng tìm thuốc, đặc biệt lưu tâm đến loại cây giàng giàng đen thời gian gần đây ngày càng hiếm dần do bị cánh thương nhân thu mua giàng giàng, và người dân đã vô tình tận diệt cả giàng giàng đen. Có thể vất vả mới tìm ra đủ vị thuốc, nhưng điều đặc biệt hơn nữa là những người mắc viêm xoang đến nhờ bà chữa giúp thì đều được khỏi bệnh với giá rẻ bất ngờ: 20 ngàn đồng một thang thuốc – số tiền chưa đủ ăn một bát phở ở Hà Nội.

Bà lão cười: “Giúp người là chính, tiền đó chỉ là tiền công tôi đi tìm thuốc. Nếu ai không có tiền thì tôi biếu luôn”. Anh con trai ở cùng bà cũng vui vẻ: “Mỗi lần thấy bà đi lấy thuốc vất vả như thế, lại tuổi cao sức yếu mà đi khắp các vùng rừng thiêng nước độc thì con cái cũng ái ngại. Nhưng thấy các cụ chữa được bệnh cho người tôi cũng vui lây. Bố mẹ làm theo cái tâm cho thanh thản, khỏe mạnh là hạnh phúc rồi”.

Ông Lã Văn Lợi, Hội trưởng hội Đông y xã Bắc Lãng xác nhận về hiệu quả bài thuốc của bà lão: Do Lạng Sơn hấp thụ được khí trời của núi cao, cộng với cái lạnh của vùng đất cao, một phần khí hậu khô nóng từ những vùng biển phía đông nên đã có những cây thuốc nam đặc biệt hiệu nghiệm, vì thế nhiều người vẫn thường coi đây là “vựa thuốc nam” vùng Đông Bắc. “Ở đây có rất nhiều thầy lang có những bài thuốc quý, chúng tôi cùng với hội Đông y xã Bắc Lãng đang sưu tầm lại những bài thuốc hay của bà con dân tộc. Việc bà Lỵ chữa được bệnh viêm xoang là có thật, những bài thuốc chúng tôi cũng đã sưu tầm để truyền lại đời sau”, ông Lợi cho biết.

Chữa bệnh viêm xoang bằng các bài thuốc đông y

Theo y học cổ truyền, viêm xoang mãn tính là một dạng hư hỏa. Do đó, điều trị viêm xoang không chỉ nhằm giải quyết việc viêm nhiễm tại chỗ mà chủ yếu là phải bổ âm để tàng dương.

Triệu chứng

Viêm xoang là tình trạng viêm nhiễm ở một hoặc nhiều khoang rỗng nằm trong khối xương mặt có liên quan chặt chẽ đến hốc mũi. Về mặt bệnh học, người ta phân biệt các xoang làm hai nhóm. Nhóm xoang trước gồm xoang trán, xoang hàm và xoang sàng trước, có các lỗ thông đổ ra khe mũi giữa. Nhóm xoang sau gồm các xoang sàng sau và xoang bướm, có lỗ thông ra khe mũi trên. Mặt trước của xoang bướm còn có hai lỗ nhỏ thông xuống vòm họng.

Bình thường, những chất xuất tiết sinh lý hoặc bệnh lý trong xoang được tháo ra ngoài thông qua lỗ thông mũi xoang. Khi ta bị cảm cúm, các xoang trở nên viêm tắc, phù nề và ngăn trở khả năng thông tháo dịch nhầy ra mũi. Điều này dẫn đến sung huyết mạch máu xoang và nhiễm trùng xoang. Do đó cảm cúm hoặc viêm mũi dị ứng kéo dài nếu không được điều trị thích hợp sẽ dễ dẫn đến viêm xoang, nhất là những trường hợp mũi có cấu tạo bất thường.

Hai dấu hiệu chủ yếu của viêm xoang là đau nhức và tăng tiết dịch mũi. Nhức đầu, căng nặng đầu từng cơn hoặc thường xuyên xảy ra ở vùng xoang bị viêm. Dịch tiết chạy xuống họng hoặc ra mũi. Dịch mũi thường đặc, vàng hoặc xanh, đôi khi có cả máu, chứ không trong và loãng như dịch mũi ở chứng cảm cúm thông thường.

Điều trị

Việc điều trị viêm xoang mãn tính phải nhằm vào hai yêu cầu: Bổ thận âm và Nạp khí về thận. Đối với những trường hợp viêm xoang cấp, hoặc khi có những triệu chứng sưng nhức khó chịu hay bội nhiễm do phong nhiệt cần giải tỏa gấp, có thể dùng thêm các biện pháp tiêu viêm, tiêu độc hoặc khu phong bài nùng. Tuy nhiên, những phương dược điều trị triệu chứng chỉ là phụ và tạm thời. Bệnh kéo dài chừng nào thì âm hư càng nặng, càng phải chú trọng đến gốc ở thận. Khi sự cân bằng âm dương đã được thiết lập, hỏa sẽ tự yên vị. Mặt khác khi chính khí đã vững, sức đề kháng vươn lên, tà khí sẽ tự lui.

Các bài thuốc

Lục vị địa hoàng

Lục vị là một cổ phương căn bản và thông dụng trong y học cổ truyền để bổ Thận âm. Gọi là lục vị vì bài thuốc gồm sáu vị. Để nạp khí về thận, Hải Thượng Lãn Ông thường dùng thêm ba vị: Mạch môn, ngũ vị; Ngưu tất. Mạch môn làm mát phế vị; Ngũ vị liễm phế, cố thận; Ngưu tất giáng khí, dẫn thuốc về thận. Ngoài ra, vì là bệnh lâu ngày nên dùng thêm cao Ban long, là loài huyết nhục hữu tình để tăng hiệu quả. Cao Ban long là một vị thuốc bổ âm mạnh được chế từ sừng hươu nai. Như vậy, một bài thuốc lục vị gia giảm để trị viêm xoang có thể bao gồm:

Thục địa 16g, cao Ban long 8g, hoài sơn 8g, mạch môn 8g, sơn thù 8g, ngũ vị 6g, đơn bì 6g, ngưu tất, 8g, trạch tả 4g, bạch phục linh 4g.

Lần thứ nhất, đổ ba chén nước, sắc còn một chén. Lần thứ hai, đổ hai chén nước, sắc còn nửa chén. Hòa chung hai lần nước thuốc lại, chia uống hai hoặc ba lần trong ngày. Hâm nóng trước khi uống. Có thể dùng liên tục từ 10-15 thang.

Một số người không tiện sắc thuốc thì có thể dùng lục vị hoàn mua sẵn ở thị trường Đông dược. Trường hợp này dùng thêm cao Ban long bằng cách cắt nhỏ nấu cháo hoặc hấp cơm để ăn.

Bổ âm tiếp dương

Ở những người lớn tuổi, viêm xoang thường phối hợp với nhiều chứng bệnh mãn tính khác khiến cơ thể suy nhược, ăn kém, thở yếu, hay mệt..., biểu hiện của cả khí huyết âm dương đều kém. Những trường hợp này nếu bổ khí không khéo có thể làm tăng khí nghịch, nếu bổ âm đơn thuần có thể làm ngưng trệ Tỳ Vị; Mà khi Tỳ Vị đã trệ thì thuốc gì cũng khó được chuyển hóa. Do đó cần sử dụng thêm các vị thuốc cam, ôn như nhân sâm, hoàng kỳ, bạch truật, can khương để tiếp dương xen kẽ với bổ âm. Với cách điều trị này, khi âm đã vượng lên một phần thì dương cũng tiến được nửa phần. Từng bước nâng lên mà vẫn bảo đảm không làm chênh lệch thái quá sự cân bằng giữa âm và dương. Bàn về cách tiếp dương trong bổ âm, Hải Thượng Lãn Ông đã ghi lại một phương thuốc rất có giá trị là Bổ âm tiếp phương dương.

Thục địa 120g, can khương 12g (sao đen tẩm đồng tiện), bố chính sâm 60g, bạch thược 20g (sao đen tẩm đồng tiện), bạch truật 40g.

Đây là một thang đại dược, phân lượng lớn, sắc đặc chia làm nhiều lần uống trong ngày. Thục địa là vị chủ lực để bổ âm. Điểm đặc biệt của phương thang bổ âm này là gồm cả Sâm, Khương, Truật để bổ Tỳ Vị bằng cách sao đen và tẩm đồng tiện 2 vị can khương và bạch thược. Cách bào chế này vừa làm dịu sức nóng của can khương, vừa giáng hư hỏa và dẫn thuốc về thận nhằm tiếp dương khí cho Tỳ Vị đủ sức chuyển hóa thục địa, mà lại không kích động hư hỏa.

Với những đợt viêm mũi và viêm xoang cấp tính hoặc viêm mũi phát triển do phong nhiệt, có thể dùng những bài thuốc sau, thiên về khu phong tiêu độc:

Hoàng liên giải độc thang

Hoàng liên 12g, bạc hà 8g, hoàng cầm 12g, hoàng bá 12g, chi tử 4g. Đổ ba chén nước, sắc còn một chén, chia làm hai lần uống trong ngày.

Ma hoàng thương nhĩ tử thang

Ma hoàng 12g, tân di hoa 8g, khương hoạt 12g, thương nhĩ tử 12g, kinh giới 6g, phòng phong 12g, cam thảo 4g. Đổ ba chén nước, sắc còn một chén, chia làm hai lần uống trong ngày.

Thanh không cao

Khương hoạt 12g, xuyên khung 4g, phòng phong 12g, bạc hà 4g, hoàng cầm 8g, cam thảo 6g, hoàng liên 4g. Đổ 3 chén nước, sắc còn một chén, chia làm hai lần uống trong ngày.

Điều trị không dùng thuốc

Có không ít trường hợp viêm xoang dai dẳng nhiều năm, tái đi tái lại sau nhiều lần điều trị khiến người bệnh nghĩ mình sẽ phải sống chung với bệnh suốt đời. Sau đó, vì những lý do khác nhau (chẳng hạn để điều trị một bệnh khác hoặc để tăng cường sức khỏe), người bệnh gia nhập một nhóm tập dưỡng sinh. Điều không ngờ là sau vài tháng, người bệnh chợt nhận ra những triệu chứng khó chịu của viêm xoang đã tự biến mất. Kết quả này không có gì lạ nếu ta hiểu rằng, tất cả những phương pháp dưỡng sinh, ngoài tác dụng nâng cao thể trạng, tăng cường sức đề kháng - thì hiệu ứng sớm nhất, trực tiếp nhất mà người tập đạt được là sự thư giãn, an tĩnh. Y học hiện đại cho rằng sự an tĩnh có thể điều hòa được thần kinh giao cảm, phục hồi tính tự điều chỉnh vốn có của hệ thần kinh trung ương, qua đó điều hòa nội tiết và cải thiện hoạt động của cơ quan. Điều hòa thần kinh giao cảm cũng có vai trò cân bằng hai yếu tố âm và dương trong cơ thể. Hơn nữa, theo quy luật Thần tĩnh tất âm sinh, sự thư giãn và nhập tĩnh có tác dụng sinh âm và bổ âm. Ngoài ra, hầu hết các bài tập dưỡng sinh từ tư thế, động tác đến ý thức như thượng hư hạ thực, hư kỳ tâm thực kỳ phúc giúp cứng chắc phần hạ bộ, buông lỏng phần vai, mang trung tâm lực của cơ thể dồn xuống hạ tiêu đều nhằm làm cho khí trầm Đan điền, chính là yêu cầu dẫn hỏa quy nguyên hoặc nạp khí về Thận để trừ hư Hỏa trong việc điều trị viêm xoang. Do đó, việc kiên trì tập luyện đúng phương pháp các bài tập dưỡng sinh, thái cực quyền, khí công, ngồi thiền cũng là những cách điều trị hiệu quả đối với bệnh viêm xoang mãn tính.

Điều trị viêm xoang mũi bằng các chế phẩm từ thảo dược

Viêm xoang là hiện tượng tắc các lỗ thông từ xoang đổ ra hốc mũi do viêm nhiễm gây phù nề hoặc mủ ứ đọng. Viêm mũi xoang là một bệnh lý khá phổ biến ở Việt Nam, chiếm từ 15 - 20% dân số tùy theo điều kiện sống, sinh hoạt cũng như môi trường xung quanh... kết hợp với yếu tố nhạy cảm của từng cá thể, vì vậy bệnh rất hay xuất hiện, nhất là khi thời tiết thay đổi, trời trở lạnh và thường có xu hướng tái phát.

Bệnh hay kéo dài nếu không được điều trị dứt điểm. Viêm mũi xoang được điều trị theo từng giai đoạn, tùy theo tổn thương của niêm mạc mũi xoang cũng như nguyên nhân gây viêm mũi xoang mà thầy thuốc có những phác đồ xử trí khác nhau.

Viêm xoang được chữa trị bằng cả thuốc Tây y, đông y hoặc phối hợp cả hai phương pháp điều trị trên.

Hiện có rất nhiều loại thuốc điều trị viêm mũi dị ứng, viêm xoang, nhưng chọn thuốc nào cho phù hợp là điều quan trọng. Việc sai lầm trong điều trị viêm xoang chính là nguyên nhân gây nên tình trạng ngày càng nặng của bệnh.

Theo cách của dân gian: mua một ít lá xông trong đó có bạc hà về nấu, xông cả người hoặc múc ra một bát lớn nước xông tỏa hơi, hít hơi nóng bốc lên, đầu phủ một khăn tắm lớn.

Rửa hốc mũi bằng nước muối sinh lý: nên rửa từng bên mũi bằng nước muối sinh lý 0,9%, hoặc tự pha một thìa cà phê muối vào hai tách nước ấm kèm theo một nhúm bicarbonat. Rót nước muối vào một bát rộng, ngửa đầu ra sau, bịt một bên lỗ mũi, hít nước vào lỗ mũi bên kia, rồi nhẹ nhàng hỉ mũi ra. Đổi bên và cũng làm tương tự.

Từ lâu dân gian đã biết sử dụng nghệ để chữa bệnh. Vì nghệ có vị đắng, cay, mùi thơm hắc, tính ấm. Trong nghệ lại có hoạt chất chống viêm, hoạt huyết, tái tạo tế bào niêm mạc đã được chứng minh qua nhiều công trình nghiên cứu cuả thế giới. Kết hợp sử dụng cây nghệ cổ truyền dưới dạng chiết xuất, đóng chai khí dung hiện đại, công ty cổ phần Sao Thái Dương đã nghiên cứu và giới thiệu ra thị trường một loại sản phẩm mới: Doctor xoang. Doctor xoang có tác dụng chữa trị viêm mũi dị ứng, viêm xoang rất hiệu quả. Doctor xoang đem lại hiệu quả nhanh và hạn chế tái phát với cả những người mắc bệnh mãn tính nhiều năm.

Doctor xoang có tác dụng nâng cao sức khoẻ của niêm mạc mũi với các kích thích, do đó điều trị và phòng ngừa triệt để phản ứng dị ứng tại niêm mạc mũi, xoang. Ngoài ra tác dụng giảm phù nề, giảm ngạt mũi, giảm viêm tức thời, giúp đào thải nhanh ra ngoài các chất bị hoạt tử và ứ đọng trong khoang mũi do đó tăng hiệu quả điều trị bệnh viêm mũi dị ứng, viêm xoang.

Ngoài ra, trong nhân dân đã lưu truyền tác dụng chữa viêm mũi xoang của cây hoa cứt lợn. Trong dân gian đã lưu truyền tác dụng chữa viêm xoang của loại hoa này, người ta thường hái hoa tươi đem về giã nát rồi lấy nước nhỏ vào mũi hàng ngày. Các nhà nghiên cứu đã tiến hành dùng cây hoa cứt lợn trên động vật thí nghiệm thấy có tác dụng chống viêm, chống phù nề, chống dị ứng trong cả đợt cấp và mạn tính. Hoa cứt lợn bên cạnh tác dụng chống viêm còn kích thích niêm mạc mũi tăng xuất tiết nên khi dùng người bệnh thấy rát bỏng toàn bộ niêm mạc mũi, nước mũi chảy nhiều hơn kéo theo mủ đọng trong lòng xoang và hốc mũi. Vì thế hoa cứt lợn chỉ nên dùng trong giai đoạn viêm xoang đang có mủ vàng xanh tồn đọng, tránh hiện tượng lỗ thông mũi xoang bị bít tắc do mủ. Đến giai đoạn kế tiếp, khi nước mũi chuyển sang dịch trong lại không nên tiếp tục dùng hoa cứt lợn mà nên phối hợp với các thuốc có tác dụng giảm xuất tiết của niêm mạc mũi. Nếu giai đoạn này tiếp tục dùng hoa cứt lợn, mũi sẽ khó ngừng chảy.

Tuy nhiên, để đảm bảo hiệu quả của việc điều trị, bạn nên tham khảo ý kiến của các Bác sĩ chuyên khoa Tai - Mũi - Họng để có được chẩn đoán chính xác trước khi điều trị - loại trừ trước các khối u mũi xoang và hướng dẫn cho bạn cách theo dõi bệnh khi tự dùng thuốc ở nhà. Viêm mũi xoang có thể khỏi hoàn toàn nếu mỗi lần mới bị viêm được điều trị ngay, tránh làm tắc lại lỗ thông mũi xoang bệnh sẽ được chữa khỏi.

Bệnh xoang mũi và cách chữa trị
Thức ăn cho người bị bệnh xoang
Tìm hiểu về bệnh viêm xoang mũi
Viêm xoang hàm mãn tính
Điều trị viêm xoang
Tìm hiểu về bệnh viêm họng

(st)