Chăm sóc mắt cho bé sơ sinh

Bé sơ sinh thường bị chảy nước mắt và ghèn trong những ngày đầu sau sinh. Tình trạng viêm kết mạc mắt có thể xảy ra ngay trong tuần đầu nếu việc chăm sóc mắt cho bé không được thực hiện hàng ngày.

Một số bệnh nhiễm khuẩn mắt thường gặp

Trong một số trường hợp bé sơ sinh có thể mắc các bệnh nhiễm khuẩn mắt nặng và có thể dẫn đến mù trong ngay tháng đầu sau sinh. Ba tác nhân thường gây nhiễm khuẩn mắt nhất là Neisseria gonorrhoea (vi trùng gây bệnh lậu), Chlamydia trachomatis (trùng roi, bé có thể mắc phải hai tác nhân này trong khi sinh từ đường sinh dục của mẹ) và Staphylococcus aureus (mắc phải cả từ đường sinh dục mẹ hay sau khi sinh, từ người chăm sóc).

Trong ba tác nhân trên, nguy hiểm nhất là lậu cầu Neisseria gonorrhoea, vì nó có thể gây mù nếu không được điều trị. Chlamydia là nguyên nhân thường gặp nhất của nhiễm khuẩn mắt sơ sinh, tuy có thể dẫn đến giảm thị lực nhưng hiếm khi gây mù.

Triệu chứng điển hình của cả ba trường hợp này là cả hai mí mắt sẽ bị sưng đỏ và chảy mủ, thường bắt đầu từ ngày thứ 2 đến ngày thứ 5 sau sinh. Tuy nhiên, triệu chứng có thể bắt đầu sớm hơn hay muộn hơn. Nếu chỉ dựa trên biểu hiện lâm sàng, rất khó nói nhiễm khuẩn do tác nhân nào gây ra. Ở những vùng có tỷ lệ nhiễm lậu cầu trùng cao, nhân viên y tế nên điều trị ngay bất kỳ trường hợp nhiễm khuẩn mắt nào vì nó có thể do lậu cầu gây ra, chứ không nên chờ đợi kết quả xét nghiệm hay chẩn đoán chắc chắn rồi mới điều trị. Nhân viên y tế nên lưu ý tầm soát và điều trị trong thời gian mang thai những thai phụ có thể bị bệnh lây truyền qua đường tình dục.

Ước tính có 3% bé bị bệnh mắt do lậu cầu không được điều trị sẽ bị mù.

Lậu và chlamydia là những nhiễm khuẩn lây qua đường tình dục hay gặp nhất ở phụ nữ mang thai.

Nhiễm tụ cầu trùng Staphylococcus aureus xảy ra trong 10 đến 20% những bé sơ sinh và có thể lây lan rất nhanh từ bé này sang bé kia, nhất là tại các cơ sở y tế.

Tụ cầu cũng là nguyên nhân thường gặp của nhiễm trùng rốn và rốn có thể là nơi tích trữ vi trùng này.

Điều trị dự phòng nhiễm khuẩn mắt do lậu cầu trùng và chlamydia

Vì nhiễm khuẩn mắt do lậu rất nặng nên mọi trường hợp viêm kết mạc ở bé sơ sinh nên được điều trị với kháng sinh như là viêm kết mạc do lậu cầu trùng.

Hầu hết những nhiễm khuẩn do chlamydia gây ra đều có thể phòng ngừa bằng cách khử khuẩn mắt ngay sau sinh, thậm chí khi mẹ chưa được điều trị trước sinh.

Phòng ngừa nhiễm khuẩn mắt cho bé sơ sinh

Tất cả nhân viên y tế và cả những người chăm sóc bé đều phải rửa tay thường xuyên, sử dụng dụng cụ và thiết bị sạch, giữ môi trường xung quanh sạch sẽ là những biện pháp căn bản để phòng ngừa nhiễm khuẩn mắt và những nhiễm khuẩn khác ở bé sơ sinh.

Do vậy nếu mẹ bị viêm nhiễm đường sinh dục mà chưa được điều trị (hay điều trị chưa ổn định) thì bé sinh ra có nguy cơ viêm kết mạc mắt. Khi thấy mắt bé bị sưng (hay đổ ghèn) thì phải báo ngay cho bác sĩ (hoặc cho bé đi khám ngay) để bé được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Việc sử dụng kháng sinh nhỏ mắt phải do bác sĩ chỉ định.

Lưu ý: Ngay sau sinh, nên lau sạch mắt bé bằng gạc vô trùng hay bằng khăn riêng. Khăn này phải được nhúng nước sôi để nguọi.

- Bé thường được các nữ hộ sinh nhỏ mắt (hay tra thuốc mỡ mắt) sau khi lau mắt trong vòng một tiếng sau sinh. Chú ý không được để đầu chai thuốc (hay đầu ống thuốc) chạm vào mắt bé.

- Bất cứ người nào chạm đến bé đều phải rửa tay trước và sau chăm sóc bé.

WHO khuyến cáo, mọi bé sơ sinh phải được lau mắt ngay sau sinh và phải được nhỏ nitrate bạc 1% (hay tra thuốc mỡ mắt tetracycline 1%) trong vòng 1 tiếng sau sinh.

Tổ chức Y tế thế giới ước tính có khoảng 32 triệu trường hợp viêm kết mạc do lậu cầu mới mắc và 46 triệu trường hợp phụ nữ mới nhiễm chlamydia trên thế giới hàng năm. Một phần ba đến một nửa bé do những phụ nữ nhiễm các bệnh lây truyền qua đường tình dục này sinh ra sẽ bị nhiễm khuẩn mắt.


Ở trẻ từ sơ sinh đến 3-5 tuổi, chức năng thị giác được hình thành dần. Đây là tuổi rất nhạy với tình trạng giảm hoặc mất thị lực vĩnh viễn.

Khả năng nhìn sẽ tăng từ từ bắt đầu khoảng 20cm khi mới sinh ra và thị lực phát triển tăng dần đến 10/10 tương đương thị lực người trưởng thành khi bé được 5 tuổi.

Trong giai đoạn này, não phải nhận rõ hình ảnh từ hai mắt để từ đó đường thị giác trong não mới được phát triển một cách đúng đắn, bất cứ điều gì gây cản trở sự thu nhận hình ảnh rõ xảy ra trong giai đoạn này mà không được phát hiện, không được điều chỉnh hoặc là điều chỉnh không đủ đều có thể dẫn đến tình trạng nhược thị hay còn gọi là tình trạng mất thị lực không hồi phục lại được. Ngược lại, nếu được điều trị sớm, tình trạng này sẽ được cải thiện tốt, thị lực sẽ được cải thiện tốt.

Khám mắt định kỳ

Trẻ nhỏ từ lúc mới sinh cho đến 3-5 tuổi thường gặp những vấn đề về tật khúc xạ, bị lé. Thông thường, các bà mẹ hay mắc phải một sai lầm, là đợi trẻ lớn mới cho đi khám vì sợ bé không hợp tác được. Ở lứa tuổi này, các bậc phụ huynh nên cho trẻ đi khám mắt ngay khi thấy trẻ có những biểu hiện bất thường như là bị lé, nháy mắt hay dụi mắt thường xuyên, nheo mắt, đến gần để nhìn hoặc là nghiêng đầu nhìn, chảy nước mắt… tất cả những bất thường về mắt hoặc nhìn thấy ánh đồng tử trắng, hoặc ở những bé có nhiều nguy cơ như là trẻ sinh non.

Tóm lại, theo tài liệu hướng dẫn chăm sóc mắt định kỳ của Hội Nhãn khoa Hoa Kỳ, cũng như theo kinh nghiệm của các bác sĩ nhãn khoa, từ lúc mới sinh tới khoảng 3-5 tuổi, bé cần phải được khám mắt định kỳ ít nhất khoảng 3 lần:

Lần khám đầu tiên: từ lúc mới sinh đến 3 tháng tuổi.

Lần khám tiếp theo: khoảng 6 tháng tuổi, để phát hiện những tình trạng lé, sự phát triển của c�� vận nhãn, những bất thường về cấu trúc của mắt.

Lần khám thứ 3: từ 2 - 3 tuổi, bé cần phải được kiểm tra.

Lựa chọn đúng kính đeo mắt nếu trẻ có tật khúc xạ

Khi mới lên 5-6 tuổi, cơ quan thị giác của trẻ đang trong quá trình hoàn thiện, vì thế việc lựa chọn kính đeo khi mắt bị bệnh cần thận trọng. Vì nếu đeo không đúng cách sẻ ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển thị giác của trẻ.

Chính vì thế, việc lựa chọn chiếc kính sao cho phù hợp với trẻ là hết sức cần thiết và cần được tiến hành một cách thận trọng. Mỗi tật khúc xạ ở mắt trẻ yêu cầu một loại kính khác nhau và cần đến sự trợ giúp của các bác sĩ chuyên khoa mắt. Thông thường thì sau khi phát hiện con mình có những bất thường về mắt và thị lực, các bậc phụ huynh cần đưa con đến chuyên khoa mắt khám toàn diện để xác định trẻ có cần phải đeo kính hay không.

Ngồi học đúng tư thế

Ngồi học phải giữ đúng tư thế: nên cho trẻ ngồi thẳng lưng, 2 chân khép lại với 2 bàn chân để sát nền nhà, đầu hơi cúi khoảng 10-15 độ. Không được cúi gằm mặt, nghiêng đầu, áp má lên bàn học. Luôn để mắt xa sách vở với một khoảng cách thích hợp. Cải tiến các phương tiện phục vụ học tập, kích cỡ bàn ghế phải phù hợp với từng lứa tuổi, đảm bảo đủ ánh sáng, sách vở học tập phải được in rõ ràng và sáng sủa. Giảm mọi căng thẳng của mắt. Không thức quá khuya để đọc sách, nhất là những em có thị lực kém. Hạn chế thời gian xem tivi, chơi game, sử dụng máy tính… và phải ngủ đủ giấc. Không đọc sách, truyện có chữ hoặc hình ảnh lem nhem, chữ quá nhỏ.

Xây dựng chế độ dinh dưỡng cho mắt

Nên cho trẻ ăn nhiều rau xanh, củ, quả vàng đậm, đỏ, cam, trái cây tươi, tối thiểu hai bữa cá mỗi tuần, thịt, trứng, sữa, gan, dầu nành, dầu mè… để nhận đủ các vitamin A, C, E, acid béo thiết yếu omega-3, omega-6…. Hàng ngày cơ thể cần khoảng 55-70mg selenium có từ các loại hải sản, phủ tạng động vật, thịt, các loại ngũ cốc… Chất lutein có trong bắp, trứng được gọi là carotenoid võng mạc, do vai trò quan trọng đối với võng mạc, đặc biệt là ở điểm vàng.

Ngoài ra cần bổ sung các chất khoáng như: kẽm (Zn), nhu cầu hàng ngày khoảng 12-15mg qua hải sản, thịt đỏ, gan, cá, trứng, sữa, đậu đỗ, đặc biệt trong hàu có hàm lượng kẽm rất cao. Magnesium (Mg) có nhiều trong ngũ cốc, trà, rau xanh, sữa, hải sản… Đặc biệt vitamin A không thể thiếu khi nói đến thực phẩm cho mắt, hiện diện trong các thức ăn có nguồn gốc động vật, đặc biệt nhiều hơn trong gan, lòng đỏ trứng, dầu gan cá, sữa mẹ, nhất là trong sữa non.

Ngăn ngừa tổn thương cho mắt

Vệ sinh mắt cho trẻ sơ sinh và những lưu ý

Dù là người phụ nữ lần đầu hay lần thứ hai làm mẹ cũng đều bỡ ngỡ, hồi hộp khi chăm sóc con vì mỗi trẻ sinh ra có những đặc điểm khác nhau.