Phong tục cưới hỏi của người Thái đen

Tham khảo thêm

Độc đáo tục cưới hai lần của người Thái

Bao đời nay, người Thái ở huyện Quan Hóa (Thanh Hóa) tồn tại một tục cưới độc đáo, đó là tục cưới hai lần. Lần đầu cưới, chú rể phải ở lại nhà cô dâu để kiếm tiền làm đám cưới lần hai to hơn, sau đó mới được đón cô dâu về nhà.

Ở các huyện miền núi phía tây tỉnh Thanh Hóa như: Quan Sơn, Mường Lát, Quan Hóa, phong tục độc đáo này vẫn còn lưu giữ ở người Thái, thế nhưng thể hiện rõ nhất là mảnh đất Quan Hóa. Nơi này người dân tộc Thái chiếm hầu hết dân số với nhiều phong tục độc đáo, thú vị trong đó có tục cưới hai lần.

Theo người dân, tục cưới hai lần trở thành một phong tục tập quán của người Thái tại đây. Cứ đời này sang đời khác, họ đều làm theo những phong tục, lâu dần trở thành bản sắc văn hóa mà không ai có thể phá vỡ.

Theo một số già làng, ngày xưa điều kiện kinh tế khó khăn, các cụ cưới lần đầu xong sau đó cả chục năm mới làm đám cưới lại. Nhưng dù khó khăn đến mấy thì việc cưới hai lần vẫn phải được thực hiện. Tục lệ này nó có một ý nghĩa vô cùng quan trọng đó là khi lễ cưới lần thứ hai diễn ra là khi người đàn ông chứng tỏ được vai trò, khả năng lao động của mình có thể nuôi được vợ con. Người đàn ông chứng tỏ được rằng họ có thể làm trụ cột trong gia đình, khi đó nhà gái mới yên tâm để giao con gái mình cho người đàn ông đó”.

Tục cưới lần đầu của người Thái chỉ là làm cho có lệ rồi hai người đưa nhau về ở tại nhà gái, cho đến khi nào chú rể kiếm được nhiều tiền có thể mua đồ kỷ vật cho cô dâu và những sính lễ mà nhà gái thách cưới thì mới được đón cô dâu về. Trong lễ cưới lần đầu, cô dâu và chú rể phải mặc trang phục truyền thống, đồ lễ mà bên nhà trai mang sang chỉ là vài chai rượu, thuốc lá và trầu cau. Sau đó, gia đình nhà trai nói chuyện với bố mẹ bên nhà gái về việc nhận con gái họ làm con dâu. Kết thúc tiệc cưới đầu tiên là chú rể và cô dâu cùng một số họ hàng hai bên ngồi quây quần uống rượu cần, hút thuốc nói chuyện.

Lễ cưới lần thứ hai có thể cách vài tháng, một năm hay có những trường hợp cả chục năm, khi họ có con cái khôn lớn mới có thể cưới lần thứ hai, tùy theo hoàn cảnh, điều kiện kinh tế của mỗi gia đình. Lần này, chú rể phải sắm cho cô dâu một bộ váy áo, vòng cổ, vòng tay, một số đồ trang sức khác. Ngoài ra còn phải sắm đầy đủ những lễ vật mà nhà gái đòi hỏi như trâu, bò hay lợn gà, rượu… Còn nhà gái thì chuẩn bị một con lợn để đón tiếp họ hàng nhà trai. Sau khi chuẩn bị đầy đủ, chu tất thì bắt đầu thống nhất ngày, giờ cưới. Trong lễ cưới lần này, cô dâu và chú rể được tùy chọn trang phục, không nhất thiết phải mặc trang phục truyền thống. Tất nhiên, đám cưới ở đây không chỉ độc đáo ở chuyện cưới hai lần mà còn vô số những nghi lễ khác rất lạ, nhưng cực kỳ độc đáo và nó lý giải vì sao đám cưới lần thứ hai đối với họ là một sự kiện quan trọng và có ý nghĩa hơn bất cứ sự kiện nào trong đời.

Trong đám cưới, người ta còn hát đối đáp giao duyên, làm lễ trừ tà, cúng ma nhà, mời trầu, hay qua cầu không phải rải tiền lẻ như tục của người Kinh… Đặc biệt, quan trọng nhất là tục rửa chân cho cô dâu khi bước vào nhà chồng. Người Thái thường cư trú trên các nhà sàn vì thế khi cô dâu chuẩn bị về nhà chồng thì đã có sẵn một chậu nước đặt ngay ở chân cầu thang. Người làm nhiệm vụ rửa chân cho cô dâu là mẹ chồng.

Theo quan niệm của người Thái, việc mẹ chồng rửa chân cho cô dâu là muốn cô dâu gột sạch những bụi trần trước đây, cô dâu bước vào ngôi nhà mới với sự thánh thiện, từ nay trở về sau sống một cuộc sống mới bên nhà chồng, chăm lo làm ăn, hướng đến một gia đình hạnh phúc.


Phong tục cưới xin của người Thái trắng Điện Biên

Cũng như các dân tộc khác, phong tục cưới xin của người Thái trắng ở Điện Biên là một trong những sự kiện quan trọng của cuộc đời mỗi người. Nó đánh dấu một bước ngoặt lớn trong cuộc đời, mang lại cho cuộc sống sau hôn nhân của họ rất nhiều đổi thay. Cùng với sự phát triển của xã hội, các nghi thức cưới cổ truyền cũng có nhiều thay đổi song vẫn chứa đựng nhiều nét đẹp truyền thống.

Phong tục cưới xin của người Thái trắng Điện Biên có sự khác biệt tại các điểm dân cư khác nhau nhưng cơ bản bao gồm các nghi lễ như: lễ dạm hỏi, ăn hỏi và lễ cưới chính thức.

Lễ dạm hỏi được tiến hành sau khi trai gái tìm hiểu nhau được gọi là "pay giam căn" (đi thăm hỏi nhau). Mục đích của lễ dạm hỏi là hai gia đình làm quen và cũng là tỏ ý đồng thuận cho đôi trai gái được lấy nhau và cuối cùng là họ thống nhất chọn ngày ăn hỏi. Khi đi dạm hỏi nhà trai chỉ mang theo chút quà cáp và một thủ tục không thể thiếu đối với chàng trai khi đi dạm hỏi đó là xin danh sách họ hàng nhà gái để tới xin phép đồng ý cho chàng trai cưới cô gái.  Chàng trai lần lượt đến từng gia đình họ hàng của cô gái, quỳ lạy và xin phép được cưới hỏi cô gái.

Lễ ăn hỏi trong tiếng Thái trắng là “kin lẩu khửn khơi”. Lễ ăn hỏi là hình thức tổ chức buổi họp mặt hai bên gia đình trai gái để bàn bạc, qua đó nhà gái sẽ đưa ra những yêu cầu để tiến hành trong đám cưới như thách cưới, ở rể và các yêu cầu khác. Sau lễ ăn hỏi cùng với quan hệ thông gia, cha mẹ và con cái đôi bên anh em ruột thịt, họ hàng cũng được chuyển đổi cách xưng hô mới theo quan hệ gia đình. Lễ vật trong lễ ăn hỏi là: 2 con gà (1 trống, 1 mái); 2 chai rượu; một ít  gạo nếp, gạo tẻ.

Sau khi lễ ăn hỏi diễn ra suôn sẻ lễ cưới chính thức được tiến hành. Lễ cưới của người Thái trắng gọi là “pú xưa”  được tổ chức ở cả nhà trai và nhà gái vào hai thời điểm khác nhau:

Lễ cưới bên nhà gái được tổ chức linh đình và trịnh trọng bao gồm nhiều nghi lễ như: nghi lễ cúng tổ tiên, tạ ơn nhà ngoại, trải chăn đệm.

Nghi thức đầu tiên đó là nghi thức cúng gia tiên, báo với tổ tiên là con (cháu) đã lập gia đình và mời các cụ về hưởng lễ của nhà trai và nhận rể. Lễ này được làm ở gian thờ ("hoóng"), lễ vật gồm  có lợn, gà, cá sấy, trầu cau, rượu… Sau khi cúng gia chủ gọi cô dâu chú rể đến lạy, lạy 3 lạy và kể từ lúc này họ đã thành vợ chồng, thành con thành cháu trước sự chứng giám của tổ tiên.

Sau lễ cúng gia tiên, chú rể tiến hành lễ lạy pú gia, aỉ ý, họ hàng nội ngoại của cô dâu. Lễ này nhằm tạ ơn ông bà, cha mẹ... đã có công sinh thành, nuôi dưỡng cô dâu nên người và cũng là  mong ông bà, cha mẹ nhận mình là người trong gia đình.

Trong khi khách khứa ăn uống vui vẻ thì gia đình tiến hành nghi lễ trải chăn đệm. Nếu lễ trải chăn đệm của người Thái đen nhất thiết phải có 4  chăn, 4 đệm, 4 gối trở lên thì ở người Thái trắng chỉ cần 2 cái chăn, 2 đệm, 2 gối. Bà con ở đây còn có một mẹo nhỏ mà họ tin rằng làm như vậy đôi vợ chồng trẻ sẽ hạnh phúc hơn đó là khi trải chăn đệm xong, họ lấy hai chiếc áo (một của cô dâu, một của chú rể) úp lên nhau, áo của cô dâu úp lên áo của chú rể. Họ cũng lấy tay phải của hai chiếc áo buộc vào với nhau, rồi đặt dưới đệm, ba ngày sau lấy hai chiếc áo này ra cho cô dâu và chú rể mặc trong cả ngày hôm đó.

Lễ cưới bên nhà trai được tổ chức sau khi chàng rể kết thúc thời ở rể của mình, lễ cưới bên nhà trai bắt đầu bằng nghi lễ đón dâu. Sau khi xin phép nhà  gái và nghe bà mối hát dặn dò, chú rể được phép đón cô dâu về nhà mình. Cô dâu khi về nhà chồng không mang theo khung cửi, khăn piêu như người Thái đen mà  được mẹ đeo cho một "coóng khẩu" trong đó có đầy xôi và có một cái đùi gà, đội 1 chiếc nón lên đầu và đưa cho một cái ghế mây. Những thứ này cô gái phải mang theo mình trong suốt hành trình từ nhà mẹ đẻ sang nhà chồng, xôi để ăn khi đói, ghế mây để ngồi khi nghỉ dọc đường.

Cô dâu về tới nhà chồng được mẹ chồng đón và nghi lễ cúng gia tiên được bắt đầu và tiệc cưới được tổ chức.

Lễ lại mặt được tiến hành sau khi lễ cưới chính thức bên nhà gái được  ba ngày, khi về lại nhà vợ chồng trẻ mang theo chút quà cáp thể hiện sự quan tâm và biết ơn nhà đình nhà ngoại.

Như vậy có thể nói phong tục cưới xin của người Thái ở Điện Biên thực sự trở thành sinh hoạtvăn hoá truyền thống, qua đó phản ánh một phần tinh thần lạc quan, yêu đời, quan niệm về hạnh phúc, đạo làm người của bà con. Đây còn là dịp các thành viên trong  gia đình được gặp gỡ giao lưu với nhau, đặc biệt là dịp diễn ra các hoạt động văn hoá thu hút sự tham gia của đồng bào ở những vòng xoè, múa hát cùng tiếng trống, tiếng sáo... hát đối đáp giao duyên, những bài hát tiễn con đi làm dâu.

Phong tục thờ cũng của người Việt Nam
Lễ vật cưới hỏi cần chuẩn bị những gì
Phong tục tập quán ba miền Bắc Trung Nam
Phong tục cưới dân tộc Mường
Phong tục rước dâu miền Nam
Nét đẹp trong lễ cưới Việt Nam


(st)