Kế hoạch phòng chống suy dinh dưỡng cho trẻ trong trường mầm non

Với cân nặng và chiều cao như vậy bé nhà em chưa bị suy dinh dưỡng, chỉ hơi nhẹ cân một chút thôi (bình thường phải 7,2 kg, cao 65,7 cm). Về chế độ ăn bé ăn bột như vậy là đủ, nhưng sữa thì hơi ít, vì sữa mẹ ít nên bé cần 500 – 600 ml sữa công thức mỗi ngày. Nếu bé thích ăn bột em cũng có thể tăng thêm 1 bữa bột nữa khi bé bước sang tháng thứ 7, trong các bữa bột (kể cả bột mặn) em vẫn có thể trộn thêm sữa bột công thức vào khi chén bột đã nguội chuẩn bị xúc cho bé ăn, mỗi bữa có thể trộn 3 thìa sữa bột, ngoài ra có thể cho bé ăn thêm sữa chua 1 – 2 cốc/ ngày, mỗi chén bột hoặc cháo xay cần cho 2 muỗng thịt hoặc cá, tôm, 1 muỗng dâu (mỡ) và 2 muỗng lá rau xanh. Bên cạnh việc uống canxi em nên cho bé uống thêm 2 giọt vitamin D3 nữa thì mới có tác dụng hấp thu canxi giúp phòng bênh còi xương cho bé.

Chế độ ăn cho trẻ suy dinh dưỡng

1. Nguyên nhân dẫn đến suy dinh dưỡng ở trẻ em

Thường là do tổng hợp từ nhiều yếu tố:

• Do dinh dưỡng: Nuôi trẻ không đúng phương pháp khi mẹ thiếu hoặc mất sữa, cho trẻ ăn bổ sung không đúng cả về số lượng và chất lượng, nguyên nhân quan trọng nhất hay gặp là do bà mẹ thiếu kiến thức dinh dưỡng hoặc không có thời gian chăm sóc con cái.

• Do ốm đau kéo dài: Trẻ mắc các bệnh nhiễm khuẩn đường hô hấp, tiêu hóa nhiều lần, biến chứng sau các bệnh viêm phổi, sởi, lỵ…

• Do thể tạng dị tật: Trẻ đẻ non, suy dinh dưỡng bào thai, các dị tật sứt môi, hở hàm ếch, tim bẩm sinh.

• Do điều kiện kinh tế xã hội: Suy dinh dưỡng là một bệnh của nghèo nàn và lạc hậu, có liên quan đến kinh tế, văn hóa, dân trí. Đây là mô hình hệ bệnh tật đặc trưng của các nước đang phát triển.

Muốn biết trẻ có bị suy dinh dưỡng hay không các bà mẹ cần phải theo dõi cân nặng thường xuyên cho trẻ trên biểu đồ phát triển. Nếu thấy 2-3 tháng liền trẻ không tăng cân cần phải đưa trẻ đi khám bác sĩ để tìm hiểu nguyên nhân.

Theo tiêu chuẩn cân nặng/tuổi người ta chia suy dinh dưỡng làm 3 độ:

• Suy dinh dưỡng Độ I: Trọng lượng còn 90% so với tuổi

• Suy dinh dưỡng Độ II: Trọng lượng còn 75% so với tuổi

• Suy dinh dưỡng Độ III: Trọng lượng còn dưới 60% so với tuổi.

2. Những dấu hiệu của trẻ bị suy dinh dưỡng

• Không lên cân hoặc giảm cân

• Teo mỡ ở cánh tay, thịt nhẽo.

• Teo nhỏ: mất hết lớp mỡ dưới da bụng.

• 
  Da xanh, tóc thưa rụng dễ gãy, đổi màu.

• Ăn kém, hay bị rối loạn tiêu hóa: ỉa phân sống, ỉa chảy hay gặp.

• Thể nặng: Có phù hoặc teo đét, có thể biểu hiện của thiếu vitamin gây quáng gà, khô giác mạc đến loét giác mạc. Hiện nay thể nặng rất hiếm gặp.

3. Các bà mẹ cần phải làm gì khi trẻ bị suy dinh dưỡng

Với thể vừa và nhẹ (độ I và độ II): Điều trị tại nhà bằng chế độ ăn và chăm sóc.

• Chế độ ăn: Cho trẻ bú mẹ theo nhu cầu, bất cứ lúc nào kể cả ban đêm.

• Nếu mẹ thiếu hoặc mất sữa: Dùng các loại sữa bột công thức theo tháng tuổi, hoặc dùng sữa đậu nành (đậu tương).

• Đối với trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên cho trẻ ăn bổ sung theo tháng tuổi nhưng số bữa ăn phải tăng lên, thức ăn phải nấu kỹ, nấu xong ăn ngay.

• Tăng đậm độ năng lượng của bữa ăn bằng cách cho tăng thêm enzym (men tiêu hóa) trong các hạt nảy mầm để làm lỏng thức ăn và tăng độ nhiệt lượng của thức ăn. Cụ thể là: có thể dùng giá đậu xanh để làm lỏng thức ăn cho trẻ, tức là có thể tăng lượng bột khô lên 2-3 lần mà độ lỏng của bột không thay đổi. Cứ 10g bột cho 10g giá đậu xanh giã nhỏ lọc lấy nước.

4. Những loại thực phẩm nên dùng cho trẻ suy dinh dưỡng

• Gạo, khoai tây.

• Thịt: gà, lợn, bò, tôm, cua, cá, trứng.

• Sữa bột giàu năng lượng: Theo hướng dẫn cụ thể của Bác sĩ.

• Dầu, mỡ.

• Các loại rau xanh và quả chín.

5. Chế độ ăn với trẻ suy dinh dưỡng nặng (độ III)

Cho nhiều bữa trong ngày.

• Tăng dần calo.

• Dùng sữa cao năng lượng: Theo chỉ định và tư vấn trực tiếp của Bác sĩ

Trẻ cần được ăn bổ sung theo các chế độ ăn giống như trẻ bình thường. Số lượng một bữa có thể ít hơn nhưng số bữa ăn nhiều hơn trẻ bình thường.

Những trẻ có suy dinh dưỡng nặng kèm theo tiêu chảy hoặc viêm phổi phải đưa vào điều trị tại bệnh viện.

6. Ngoài chế độ ăn còn cho trẻ ăn bổ sung thêm một số Vitamin và muối khoáng

• Các loại Vitamin tổng hợp.

• Chế phẩm có chứa sắt chống thiếu máu.

• Men tiêu hóa (nhưng phải dùng theo chỉ định của thầy thuốc).

7. Chăm sóc trẻ bị suy dinh dưỡng

• Trẻ phải được vệ sinh, tắm rửa sạch sẽ.

• Phải giữ ấm về mùa đông, phòng ở thoáng mát về mùa hè, đầy đủ ánh sáng.

8. Một số mẫu thực đơn phục hồi trẻ suy dinh dưỡng tại nhà (SDD độ I và II)

Các bạn có thể tham khảo và áp dụng một số thực đơn sau để phục hồi trẻ suy dinh dưỡng tại nhà:

a. Trẻ dưới 6 tháng: Bú sữa mẹ theo nhu cầu của trẻ. Chú ý chăm sóc dinh dưỡng cho Bà mẹ để mẹ có đủ sữa nuôi con (Bà mẹ cần ăn đủ, ngủ tốt, làm việc nhẹ nhàng). Trường hợp mẹ không đủ sữa mà phải dùng các sản phẩm thay thế sữa mẹ thì phải có chỉ định của Bác sĩ.

b. Trẻ từ 6 – 12 tháng:

Cho trẻ ăn nước cháo xay trộn sữa như trên nhưng tăng thêm lượng thịt, gạo và rau củ, trường hợp trẻ không thích ăn cháo trộn sữa thì dùng sữa cao năng lượng pha với nước sôi để ấm theo hướng dẫn mỗi ngày uống 500ml và cho ăn bột hoặc cháo xay 3 -4 bữa/ngày, trẻ ăn ít có thể tăng số bữa lên, dùng nước giá đậu xanh để làm lỏng thức ăn: 10g giá đậu xanh/10g bột (giá đậu xanh giã nhỏ lọc lấy nước nấu bột).

c. Trẻ 13 -24 tháng:

6h: 150 – 200ml sữa cao năng lượng

9h: Cháo thịt + rau: 200ml (1 bát ăn cơm)

- Gạo tẻ: 30g (1 nắm tay)

- Thịt nạc: 50g (hoặc cá, tôm, cua: 50g, trứng gà: 1 quả)

- Dầu: 10ml (2 thìa cà phê)

- Rau xanh: 20g (2 thìa cà phê)

12h: Sữa: 200ml

14h: Chuối tiêu: 1 quả hoặc đu đủ 1 miếng

17h: Cháo thịt (cá, tôm, trứng) + rau + dầu

Nếu trẻ đang bú mẹ vẫn phải tiếp tục cho bú và thời gian cho bú kéo dài từ 18 – 24 tháng. Khi cai sữa vẫn nên cho trẻ ăn thêm sữa bò hoặc sữa đậu nành.

d. Trẻ 25 – 36 tháng:

7h: Sữa cao năng lượng: 200ml

11h: Cơm nát + thịt (cá, trứng, tôm...) + canh rau.

Cơm: 2 lưng bát (70g gạo), thịt: 50g (hoặc trứng: 1 quả), rau: 100g, dầu (mỡ): 5g

14h: Cháo + thịt + rau + dầu: 200ml

Gạo tẻ: 30g (1 nắm tay), thịt nạc: 50g (hoặc cá, tôm, cua: 50g, trứng gà: 1 quả), dầu: 10ml (2 thìa cà phê), rau xanh: 20g (2 thìa cà phê).

17h: Cơm nát + trứng (thịt, cá, tôm...) + canh rau

20h: Hỗn hợp bột dinh dưỡng: 200ml, hoặc súp: khoai tây thịt + rau + dầu (mỡ): 1 bát con.

Súp khoai tây gồm có khoai tây: 100g (1 củ to), thịt (gà, bò, lợn): 50g, bắp cải: 50g, dầu (mỡ): 1 thìa cà phê. Ăn thêm các loại quả chín theo nhu cầu của trẻ.


Đề  phòng chống suy dinh dưỡng  trẻ em

Biểu hiện của suy dinh dưỡng là trẻ chậm lớn, hay mắc các bệnh nhiễm khuẩn như tiêu chảy, nhiễm khuẩn hô hấp… trẻ bị giảm khả năng học tập, năng xuất lao động giảm khi trưởng thành. Điều đáng lưu ý trẻ bị suy dinh dưỡng nhẹ và vưa ít được người mẹ cùng các thành viên khác trong gia đình chú ý vì trẻ vân bình thường, ở trong cùng một cộng đồng (xóm,xã) có nhiều trẻ suy dinh dưỡng ta càng khó nhận biết vì chúng đều nhỏ bé như nhau. Vì vậy suy dinh dưỡng trẻ em cần được sự quan tâm của tất cả mọi người.

Một trong những nguyên nhân dẫn đến tỷ lệ trẻ em dưới 5 tuổi suy dinh dưỡng cao của tỉnh Nghệ An là các bà mẹ thiếu kiến thức về thực hành dinh dưỡng và kỹ năng chăm sóc nuôi dưỡng trẻ. Nhận thức của các bà mẹ ở các vùng khác nhau nhất là các bà mẹ ở vùng dân tộc thiểu số hoặc khi trong gia đình người phụ nữ là lao động chính thường ít có thời gian chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ. Do vậy, công tác truyền thông thực hành dinh dưỡng cho các  bà mẹ và những người trực tiếp chăm sóc trẻ tại cộng đồng có vai trò rất quan trọng.

Để nhận biết trẻ bị suy dinh dưỡng cần theo dõi cân nặng, chiều cao của trẻ hàng tháng là cách tốt nhất. Trẻ bị suy dinh dưỡng khi trẻ không tăng cân, nhẹ cân hơn đứa trẻ bình thường cùng tuổi. phần lớn trẻ bị suy dinh dưỡng là do chế độ ăn thiếu cả về số lượng  và chất lượng. Trẻ <5 tuổi có nhu cầu dinh dưỡng cao để phát triển cơ thể. Để áp ứng nhu cầu đó cần cho trẻ ăn uống đầy đủ theo lứa tuổi. Cho trẻ bú  hoàn toàn trong 6 tháng đầu, từ tháng thứ 7 ngoài sữa mẹ cho trẻ ăn thêm thức ăn bổ sung. Khi cho trẻ ăn bổ sung cần đảm bảo đủ 4 thành phần theo ô vuông thức ăn đó là chất bột, chất đạm, chất béo, vitamin và muối khoáng. Nhiều bà mẹ chỉ cho con ăn bột muối, không cho dầu mỡ, rau xanh, thức ăn động vật và quả chín…. Đây là tập quán nuôi dưỡng chưa hợp lý cần phải khắc phục. Mặt khác để đảm bảo nhu cầu dinh dưỡng trẻ nhỏ cần được ăn nhiều bữa trong ngày vì trẻ nhỏ không thể ăn một lần với lượng thức ăn như trẻ lớn hoặc người lớn.

Trẻ cũng dễ bị suy dinh dưỡng khi: Người mẹ trước và trong khi có thai và sau khi sinh con ăn uống không đầy đủ có thể con sẽ bị nhẹ cân, còi cọc, bị suy dinh dưỡng từ trong bào thai. Trẻ bị mắc các bệnh nhiễm khuẩn, các bệnh lý sinh trùng cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến SDD. Ngoài chăm sóc về dinh dưỡng đứa trẻ cần được chăm sóc tốt về tâm lý, tình cảm và vệ sinh tốt. Trẻ từ 5-24 tháng dễ bị SDD vì thời  kỳ này nhu cầu dinh dưỡng cao, thời kỳ thích ứng với môi trường, nhạy cảm với bệnh tật. Những trẻ không được bú mẹ đầy đủ, trẻ sơ sinh có cân nặng < 2500g, trẻ sinh đôi, sinh ba, trẻ sinh ra gia đình có dông con, điều kiện vệ sinh kém cũng dẽ bị suy dinh dưỡng.