1
Chóng mặt là biểu hiện thường do nhiều nguyên nhân khác nhau, có thể lành tính nhưng cũng có thể là triệu chứng của căn bệnh nguy hiểm khác. Làm sao để hết chóng mặt nhanh nhất không phải ai cũng biết cách.
Theo quan niệm y học hiện nay, chóng mặt được hiểu là một ảo giác. Trong cơn chóng mặt người bệnh có cảm giác đồ vật xung quanh quay cuồng hoặc bản thân đang chuyển động và khi đó họ thực sự có dấu hiệu rung giật nhãn cầu kèm theo.
Phần lớn do thay đổi tư thếNgoài ra trong cơn chóng mặt, người bệnh có thể kèm theo các triệu chứng khác như: nôn, hồi hộp, hốt hoảng, mất định hướng, muốn xỉu, ngã… Các triệu chứng này xuất hiện bất chợt và kéo dài trong thời gian từ vài phút đến vài giờ tuỳ nguyên nhân gây chóng mặt.
Chóng mặt được phân hai nhóm, chóng mặt do tiền đình và chóng mặt không do tiền đình.
Chóng mặt do tiền đình: thường được gọi là rối loạn tiền đình, có thể do tổn thương tiền đình ngoại biên, trong đó có trên 50% là dạng chóng mặt kịch phát lành tính bởi những thay đổi tư thế rất thường gặp ở người cao tuổi.
Còn lại là các nguyên nhân khác như viêm dây thần kinh tiền đình, bệnh Meniere, chấn thương đầu, do thuốc (kháng sinh họ aminoglycosides)…; do bệnh lý thần kinh trung ương như các nguyên nhân làm giảm tưới máu não, tác dụng phụ của các nhóm thuốc chống động kinh, an thần, rượu…
Chóng mặt không do tiền đình: có thể do các bệnh lý như: hạ huyết áp, xơ cứng rải rác, hạ đường huyết, động kinh, u não, nhức đầu Migraine…
Trong phạm vi bài viết này, xin được tập trung nói về những cơn chóng mặt kịch phát lành tính do thay đổi tư thế, là nguyên nhân gây chóng mặt thường gặp nhất ở người cao tuổi.
Nữ dễ chóng mặt hơn nam
Cơn chóng mặt kịch phát lành tính do thay đổi tư thế có các đặc điểm: tuổi mắc bệnh thường trên 60; nữ dễ mắc gấp đôi nam; cơn ngắn dưới một phút, tái diễn theo tư thế; xuất hiện khi xoay người trên giường hay khi ngửa đầu ra sau. Chẩn đoán bằng nghiệm pháp Dix-Hallpike, do thầy thuốc thực hiện.
Chóng mặt ảnh hưởng đến cuộc sống và sinh hoạt người cao tuổi vì làm tăng nguy cơ té ngã, gây tai nạn khi lái xe, đồng thời còn gây ra một số vấn đề về tâm thần. Do đó việc đánh giá thay đổi trong hoạt động sống hàng ngày là cần thiết ở người bị chóng mặt mãn tính để giúp họ có chất lượng sống tốt hơn.
Làm thế nào khi bị hoa mắt chóng mặt?
Khi bị hoa mắt chóng mặt, bạn có thể áp dụng các liệu pháp như sau để điều trị cơn hoa mắt chóng mặt tùy vào tình trạng khác nhau của cơ thể
Những liệu pháp cụ thể rất có ích và hiệu lực rõ rệt trong nhiều trường hợp chóng mặt
1. Với cơn nhẹ
Biểu hiện hoa mắt, hơi choáng váng, vận động không bình thường khi nằm, ngồi, đứng, đi lại thì dùng: cinnarizin, uống 1 viên 25mg/ lần x 3 lần/ngày, uống liền trong 5-7 ngày. Đồng thời, không nên thay đổi vị trí của mình một cách đột ngột. Các biện pháp chữa trị tại nhà như kết hợp ấn huyệt, dùng cao dán, những bài thuốc dân gian… khá hiệu nghiệm.
2. Với cơn vừa
Cảm thấy khó chịu và khó khăn khi thay đổi tư thế hoặc vị trí lảo đảo như người say rượu, nhìn mọi vật không còn cố định, có thể buồn nôn hoặc nôn thì dùng:
- Gừng tươi khoảng 10g, làm sạch, giã nhỏ. Rót vào gừng giã nhỏ khoảng 100-150ml nước thật sôi. Quấy đều, gạn lấy nước và thêm vào một thìa đường kính đủ ngọt đậm và cho uống ngay lúc còn nóng. Nước gừng tươi chống buồn nôn và nôn còn tốt hơn cả metoclopramid.
- Cho uống cùng lúc 2 thuốc sau đây: Diphenhydramin (bd: nautamin) hoặc dimenhydrinat (bid: dramamin) 1 viên 10mg/lần x 2 lần/ngày cùng với cinnarizin như với cơn nhẹ trên đây. Sau khi dùng 1-2 ngày đã đỡ chóng mặt thì bỏ diphenhydramin hoặc dimenhydrinat mà chỉ dùng cinnarizin 1 viên/lần x 3 lần/ngày trong 5-7 ngày.
3. Với cơn nặng
Rất khó khăn và khó chịu khi thay đổi tư thế (ví dụ: nằm ngửa sang nghiêng), không thể ngồi dậy chưa kể đến đi, đầu óc như bị chèn ép lại, nếu đi phải có người đỡ không sẽ ngã, nôn mửa có khi dữ dội, nhìn mọi vật quay cuồng do rung giật nhãn cầu vì vậy người bệnh luôn nhắm mắt, muốn tìm nơi yên tĩnh tránh ánh sáng hoặc tiếng động… thì dùng:
- Nước gừng tươi như trên. Nếu nôn nhiều cần dùng oresol. Đồng thời đi khám ngay tại bệnh viện.
Cảm giác quay cuồng khi bị chóng mặt.
Luyện tập, phục hồi chức năng tiền đình là rất quan trọng, nhất thiết phải được thực hiện thường xuyên, ngoài những động tác luyện tập khác nếu có. Bên cạnh đó cần thường xuyên kiểm tra huyết áp vì đây là cơ sở phát hiện việc hoa mắt chóng mặt khi lượng máu và oxy lên não yếu.
- Tập đầu: Nghiêng hết cỡ sang phải rồi sang trái, ngửa lên và cúi xuống và quay tròn đầu, tối thiểu mỗi cử động là 10 lần.
- Chạy bộ nhẹ nhàng: (không chạy đứng tại chỗ) chạy đi chạy lại được khoảng 10 phút.
- Đánh tay: Cúi người xuống, tay với tới chân, đánh 2 tay về phải rồi về trái hết cỡ đồng thời quay cả mặt về phía đánh tay, mỗi phía 10 lần. Đứng thẳng người, dạng chân vừa phải, hai tay giơ thẳng ngang tầm mắt, đánh 2 tay về phải rồi về trái như trên (lưu ý là phải quay cả mặt).
- Tập thở: sử dụng phương pháp thở PEITH (nén oxy bão hòa): Hít không khí qua đường mũi đến mức tối đa, hơi phình bụng, nín thở, lên gân cốt (gồng người) như lực sĩ thể hình, tự đếm từ lúc nín thở làm sao được 20 rồi 30 hoặc hơn. Khi không thể nín thở được nữa, thở mạnh ra bằng miệng và thư giãn. Mỗi lần tập cần được thở tối thiểu 5 lần, thở vào buổi sáng khi tập thể dục, nếu cần thì thở 1 lần nữa trước khi đi ngủ ở tư thế nằm, ngồi hoặc đứng đều được. Thở như vậy sẽ làm tăng bão hòa ôxy cho máu động mạch, một nguyên liệu mà chỉ riêng não đã chiếm tới 15-20% ôxy của toàn cơ thể.
Chế độ dinh dưỡng
1. Hạn chế thức ăn và đồ uống có cồn, quá nhiều đường hay hàm lượng muối cao. Ngoài ra cần bổ sung các loại vitamin B, C, E (chống oxi hóa), acid béo omega- 3 (có nhiều trong cá), ma giê, canxi (để tăng khả năng miễn dịch)…
2. Dùng các thuốc kháng histamin như meclizin hoặc phenothiazin. Nếu chóng mặt khó điều trị cần dùng thuốc benzodiazepin hoặc thuốc chống loạn thần
Phòng ngừa chóng mặt hoa mắt như thế nào?
- Chóng mặt có thể phòng ngừa bằng luyện tập thích nghi cho hệ thống giữ thăng bằng của cơ thể khi bệnh nhân ở giai đoạn ổn định hay chóng mặt nhẹ.
- Người cao tuổi bị chóng mặt cần hạn chế độ cao, tránh thay đổi tư thế đột ngột vì dễ té ngã gây chấn thương.
Tóm lại hoa mắt chóng mặt có thể là biểu hiện sâu xa của nhiều căn bệnh khác nhau, thậm chí gây hại đến sức khỏe và tính mạng bệnh nhân. Người bệnh cần khám sức khỏe để tìm ra chính xác nguyên nhân và điều trị cho đúng.
Chóng mặt - không chỉ là bệnh tiền đình
Trong cuộc sống căng thẳng như hiện nay không ít người bị chóng mặt, và cứ chóng mặt là lại đổ cho “rối loạn tiền đình” khiến việc chữa bệnh không đúng thầy đúng thuốc.
Chóng mặt có thể vì huyết áp cao nhưng thường hơn là do huyết áp thấp. Ảnh minh họa Internet
Chuyện gì cũng có vài… nguyên nhân!
Rối loạn tiền đình đúng là một trong các nguyên nhân dẫn đến tình trạng mất thăng bằng đến độ nạn nhân có thể ngã sầm vì bất ngờ tối tăm mặt mũi đi kèm với triệu chứng nôn mửa.
Nhưng nếu vì thế cứ hễ chóng mặt thì gán hết tội cho tiền đình thì sai. Theo thống kê dựa vào tỷ lệ mắc bệnh thì trước hết phải lưu ý đến huyết áp. Chóng mặt có thể vì huyết áp cao nhưng thường hơn là do huyết áp thấp. Để phát hiện rất đơn giản. Chỉ cần đo huyết áp vài lần là biết ngay. Ấy vậy mà không thiếu bệnh nhân uống thuốc trị chóng mặt cả tháng nhưng chưa hề đo huyết áp! Nhiều khi chỉ vì quá đơn giản nên không ai thèm để ý!
Kế đến, chóng mặt rất có thể là hậu quả của bệnh nào đó trong loa tai chưa được điều trị đến nơi đến chốn. Đừng quên là hệ thống loa xoắn ốc bên trong ống tai gắn liền với tình trạng quân bình của cơ thể. Viêm tai giữa, rối loạn thính lực, thiếu máu trong loa tai vì xơ vữa vi mạch… là bàn tay phá hoại giấu rất khéo khiến nạn nhân lúc nào cũng có khuynh hướng nghiêng về một phía. Chóng mặt khi đó sớm muộn không mời cũng đến. Tình trạng này càng rõ nét hơn nữa ở người quen nghe nhạc quá lớn bằng ống nghe, với đối tượng thường nghiêng đầu vì dùng điện thoại quá thường xuyên.
Chưa hết, chóng mặt có thể do cột sống cổ bị thoái hóa, bị chèn ép. Đây cũng là hình ảnh thường gặp ở người có tư thế ngồi sai vì quá căng thẳng trước màn ảnh máy vi tính, máy truyền hình…, cũng như ở đối tượng phải làm việc đơn điệu nhiều giờ trong dây chuyền sản xuất. Khỏi nói dông dài cũng biết có uống cả lố thuốc cũng như không nếu chưa giải quyết cho xong nguyên nhân nằm ngay sau ót!
Đừng trị bệnh theo… mốt!
Nào đã xong, chóng mặt hầu như có mặt trong cuộc sống của người bị tăng áp lực nội nhãn mà không biết. Do bệnh nhân đồng thời nhức đầu nên có khuynh hướng đến ngay bác sĩ tai mũi họng vì tưởng viêm xoang. Đáng tiếc vì thống kê thực hiện ở TPHCM với 100 nữ nhân viên làm việc trong văn phòng cho thấy không dưới 30% đã bị tăng áp lực nội nhãn và rối loạn điều tiết thị giác nhưng chưa biết! Có nạo đến sạch xoang, đến sạch túi người bệnh thì chóng mặt vẫn hoàn xoay mòng mòng!
Sau hết, đừng quên chóng mặt không hiếm khi là phản ứng phụ của nhiều loại thuốc khi dùng lâu dài, như thuốc hạ áp, thuốc chống trầm cảm, thuốc động kinh, thuốc an thần và ít ai ngờ, do thuốc lợi tiểu. Do đó, trong nhiều trường hợp chóng mặt của người cao tuổi vốn khó tránh phải dùng thuốc mỗi ngày, cần báo ngay cho thầy thuốc khi phát hiện tình trạng chóng mặt để thầy thuốc kịp thời rà lại phác đồ điều trị và thay đổi thuốc nếu nghi ngờ thuốc nào đó đã khiến bệnh nhân không ngồi thuyền mà sao cứ như say sóng!
Chuyện đời xưa nay vẫn thế. Nhiều khi chỉ vì tên gọi nghe êm tai mà khổ cả đời. Rối loạn tiền đình đúng là một trong các nguyên nhân gây chóng mặt. Nhưng đừng vì tên gọi nghe rổn rảng mà bỏ sót các lý do khác. Định bệnh kiểu gì cũng vậy, hễ chữa hoài không xong phải xem lại chẩn đoán. Hippocrates, y tổ của ngành tây y, ắt hẳn vì thế mà đã nhiều lần nhắc nhở qua câu: “Ai chữa lành, người đó có lý”!
(st)
