1
Sơ đồ tư duy hay bản đồ tư duy (Mind Map) là hình thức ghi chép sử dụng màu sắc, hình ảnh nhằm tìm tòi đào sâu, mở rộng một ý tưởng, tóm tắt những ý chính của một nội dung, hệ thống hoá một chủ đề. Nó là một công cụ tổ chức tư duy được tác giả Tony Buzan (Anh) nghiên cứu kỹ lưỡng và phổ biến rộng khắp thế giới.
Học cách học: Sơ đồ tư duy (Mind Map)
Tony Buzan sinh năm 1942, Anh, chuyên gia hàng đầu thế giới về nghiên cứu hoạt động của bộ não và là cha đẻ của Mind Map.
Phương pháp tư duy của ông được dạy và sử dụng ở khoảng 500 tập đoàn, công ty hàng đầu thế giới; hơn 250 triệu người sử dụng phương pháp Mind Map của Tony Buzan; khoảng hơn 3 tỷ người đã từng xem và nghe chương trình của ông (ông đã từng sang Việt Nam năm 2007 để nói chuyện về lĩnh vực nghiên cứu của mình).
Trong dạy học: Việc sử dụng sơ đồ tư duy huy động tối đa tiềm năng của bộ não, giúp học sinh học tập tích cực, hỗ trợ hiệu quả các phương pháp dạy học.
Vận dụng sơ đồ tư duy trong dạy học, giáo viên giúp học sinh có thói quen tự tay ghi chép hay tổng kết một vấn đề, một chủ đề đã đọc - đã học, theo cách hiểu của học sinh với dạng sơ đồ tư duy.
Sau khi cho học sinh làm quen với một số sơ đồ tư duy có sẵn, giáo viên đưa ra một chủ đề chính, đặt chủ đề này ở vị trí trung tâm bảng (hoặc vào trang vở, tờ giấy/ bìa) rồi đặt câu hỏi gợi ý để học sinh vẽ tiếp các nhánh cấp 1, cấp 2, cấp 3... Mỗi bài học được tự vẽ kiến thức trọng tâm trên một trang giấy, giúp học sinh dễ ôn tập, dễ xem lại kiến thức khi cần.
Đối với học sinh: Học sinh thường xuyên tự lập sơ đồ tư duy sẽ phát triển khả năng thẩm mỹ do việc thiết kế nó phải bố cục màu sắc, các đường nét, các nhánh sao cho đẹp, sắp xếp các ý tưởng khoa học, súc tích… Và đó chính là để các bạn chúng ta “Học cách học”: Chúng ta được học để tích lũy kiến thức, nhưng đã bao giờ chúng ta học cách để lĩnh hội những kiến thức đó một cách hiệu quả chưa?
Khái niệm của sơ đồ tư duy: Nguyên lý hoạt động theo nguyên tắc liên tưởng “ý này gợi ý kia” của bộ não. Các bạn có thể tạo một sơ đồ tư duy ở dạng đơn giản theo nguyên tắc phát triển ý: từ một chủ đề tạo ra nhiều nhánh lớn, từ mỗi nhánh lớn lại tỏa ra nhiều nhánh nhỏ và cứ thế mở rộng ra vô tận. (Cách vẽ cũng rất giản đơn và còn rất nhiều tiện ích khác khiến cho sơ đồ tư duy ngày càng trở nên phổ biến toàn cầu).
Ví dụ như bạn muốn lập sơ đồ tư duy cho một tuần làm việc, hãy vẽ chủ đề trung tâm tuần sau vào giữa trang giấy trắng. Từ chủ đề bạn vẽ 7 nhánh lớn là thứ 2, thứ 3…cho đến chủ nhật, mỗi nhánh một màu. Rồi từ mỗi thứ, bạn lại vẽ các nhánh nhỏ là các công việc bạn định làm trong thứ đó, mỗi công việc lại triển khai ra các ý chi tiết hơn như bạn định làm việc đó với ai (Who), ở đâu (Where), bao giờ (When), bằng cách nào (How)...
Cứ như vậy bạn sẽ có được trên cùng một trang giấy các công việc bạn định làm trong một tuần, và cái hay của sơ đồ tư duy ở chỗ là nó giúp cho bạn có cái nhìn tổng thể, không bỏ sót các ý tưởng; từ đó bạn có thể dễ dàng đánh số thứ tự ưu tiên các công việc trong tuần để sắp xếp và quản lý thời gian một cách hiệu quả và hợp lý hơn so với một quyển sổ liệt kê các công việc thông thường.
Những lời khuyên khi sử dụng Sơ đồ tư duy:
Màu sắc cũng có tác dụng kích thích não như hình ảnh. Tuy nhiên, bạn cũng không cần phải sử dụng quá nhiều màu sắc. Bạn có thể chỉ cần dùng một hai màu nếu thích và muốn tiết kiệm thời gian.
Nếu bạn thấy mất quá nhiều thời gian để tô đậm màu trong một nhánh, sao bạn không thử gạch chéo, đánh dấu cộng, hay chấm bi trong đó? - Rất mới mẻ và tốn ít thời gian.
Vẽ nhiều nhánh cong hơn là đường thẳng để tránh sự buồn tẻ, tạo sự mềm mại, cuốn hút.
Khi bạn sử dụng những từ khóa riêng lẻ, mỗi từ khóa đều không bị ràng buộc, do đó nó có khả năng khơi dậy các ý tưởng mới, các suy nghĩ mới.
Nếu trên mỗi nhánh bạn viết đầy đủ cả câu thì như vậy bạn sẽ dập tắt khả năng gợi mở và liên tưởng của bộ não. Não của bạn sẽ mất hết hứng thú khi tiếp nhận một thông tin hoàn chỉnh. Vì vậy, hãy nhớ trên mỗi nhánh bạn chỉ viết một, hai từ khóa mà thôi. Khi đó, bạn sẽ viết rất nhanh và khi đọc lại, não của bạn sẽ được kích thích làm việc để nối kết thông tin và nhờ vậy, thúc đẩy năng lực gợi nhớ và dần dần nâng cao khả năng ghi nhớ của bạn.
Nên thường xuyên sử dụng sơ đồ tư duy khi làm việc nhóm và hệ thống kiến thức đã học trong các môn học ở trường, đặc biệt là khi ôn tập cho các kỳ thi. Sơ đồ tư duy cũng giúp các bạn và các thầy cô tiết kiệm thời gian làm việc ở nhà và trên lớp rất nhiều với các phần mềm sơ đồ tư duy trên máy mà các bạn có thể làm tại nhà và gửi email cho các thầy cô chấm chữa trước khi lên lớp.
Cuối cùng, nếu bạn chỉ mới đọc để biết về sơ đồ tư duy thôi thì chưa đủ. Hãy thực hành sơ đồ tư duy ngay từ hôm nay và trải nghiệm nó…
Vài nét về bản đồ tư duy (1)
Bản đồ tư duy (Mindmap) là phương pháp được đưa ra như là một phương tiện mạnh để tận dụng khả năng ghi nhận hình ảnh của bộ não. Đây là cách để ghi nhớ chi tiết, để tổng hợp, hay để phân tích một vấn đề ra thành một dạng của lược đồ phân nhánh. Khác với máy tính, ngoài khả năng ghi nhớ kiểu tuyến tính (ghi nhớ theo 1 trình tự nhất định, chẳng hạn như trình tự xuất hiện của 1 câu chuyện) thì não bộ còn có khả năng liên hệ các dữ kiện với nhau, bản đồ tư duy có thể khai thác tốt cả hai khả năng này của bộ não.
Đây là một kĩ thuật để nâng cao cách ghi chép. Bằng cách dùng giản đồ ý, tổng thể của vấn đề được chỉ ra dưới dạng một hình trong đó các đối tượng được liên hệ với nhau bằng các đường nối. Với cách thức đó, các dữ liệu được ghi nhớ, nhìn nhận dễ dàng và nhanh chóng hơn.
Phương pháp này được phát triển vào cuối thập niên 60 (thế kỉ 20) bởi Tony Buzan, một tác gia, một nhà tâm lý người Anh (sinh năm 1942) như là một cách để giúp học sinh "ghi lại bài giảng" mà chỉ dùng các từ then chốt và các hình ảnh. Cách ghi chép này sẽ nhanh hơn, dễ nhớ và dễ ôn tập hơn. Đến giữa thập niên 70 (thế kỷ 20), nó đã được truyền bá tới nhiều cơ quan quốc tế cũng như các học viện giáo dục.
Giản đồ ý giúp ghi nhớ chi tiết cấu trúc đối tượng hay sự kiện mà chúng chứa các mối liên hệ phức tạp hay chằng chéo. Toàn bộ ý của giản đồ có thể "nhìn thấy" và nhớ bởi trí nhớ hình ảnh - loại trí nhớ gần như tuyệt hảo. Khi thông tin được đưa ra, giản đồ ý giúp tổ chức thông tin theo cách dễ dàng xuất hiện và được ghi nhớ. Nó được sử dụng để ghi chú các loại như sách vở, bài giảng, hội họp, phỏng vấn, đàm thoại...
Ưu điểm: So với các cách thức ghi chép truyền thống thì phương pháp giản đồ ý có những điểm vượt trội như sau:
- Ý chính sẽ ở trung tâm và được xác định rõ ràng.
- Quan hệ tương hỗ giữa mỗi ý được chỉ ra tường tận. Ý càng quan trọng thì sẽ nằm vị trí càng gần với ý chính.
- Liên hệ giữa các khái niệm then chốt sẽ được tiếp nhận lập tức bằng thị giác.
- Ôn tập và ghi nhớ sẽ hiệu quả và nhanh hơn.
- Thêm thông tin (ý) dễ dàng hơn bằng cách vẽ chèn thêm vào giản đồ.
- Mỗi giản đồ sẽ được phân biệt với nhau tạo sự dễ dàng cho việc gợi nhớ.
- Các ý mới có thể được đặt vào đúng vị trí trên hình một cách dễ dàng, bất chấp thứ tự của sự trình bày, tạo điều kiện cho việc thay đổi một cách nhanh chóng và linh hoạt cho việc ghi nhớ.
- Có thể được hỗ trợ bởi các phần mềm trên máy tính.
2. Tổ chức dạy học với sơ đồ tư duy
Sơ đồ tư duy được mệnh danh "công cụ vạn năng cho bộ não", là phương pháp ghi chú đầy sáng tạo, hiện đang được hàng trăm triệu người trên thế giới sử dụng, đã và đang đem lại những hiệu quả thực sự đáng kinh ngạc, nhất là trong lĩnh vực giáo dục và kinh doanh. Lập sơ đồ tư duy là một cách thức cực kỳ hiệu quả để ghi chú. Các sơ đồ tư duy không chỉ cho thấy các thông tin mà còn cho thấy cấu trúc tổng thể của một chủ đề và mức độ quan trọng của những phần riêng lẻ trong đó đối với nhau. Nó giúp liên kết các ý tưởng và tạo những kết nối với các ý khác.
Trong giáo dục, nhất là ở bậc đào tạo đại học và cao đẳng, việc áp dụng bản đồ tư duy trong giảng dạy, học tập và nghiên cứu có tác dụng tích cực trong việc nâng cao tính chủ động, khả năng tự học, tự nghiên cứu của sinh viên, kích thích tư duy sáng tạo, giúp sinh viên học được cách học một cách hiệu quả. Đồng thời, tăng tính linh hoạt, sáng tạo trong giảng dạy của giảng viên. Sơ đồ tư duy là công cụ ghi chép bài tối ưu, giúp tiết kiệm thời gian vì nó thường sử dụng các từ khóa để diễn đạt các ý. Nó cũng giúp việc ghi nhớ và phát triển nội dung khi tận dụng được các nguyên tắc của trí nhớ siêu đẳng (sự hình dung, sự liên tưởng, làm nổi bật sự việc…). Quan trọng hơn, nó kích thích hoạt động của cả hai bán cầu não cùng một lúc, giúp cho việc ghi nhớ, liên tưởng và sáng tạo hiệu quả hơn. Nếu ta vận dụng đúng cách sơ đồ tư duy trong giảng dạy và học tập sẽ giúp giải phóng những năng lực tiềm ẩn trong mỗi cá nhân, chắc chắn sẽ tạo ra những sự chuyển biến tích cực từ người dạy và người học.
3. Sơ đồ tư duy với việc giảng dạy và học tập học phần Đường lối cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam
Các học phần thuộc Bộ môn lý luận chính trị là một nội dung của khối kiến thức đại cương trong chương trình đào tạo của bậc đào tạo đại học, cao đẳng. Đây là những nội dung được xem là nặng về kiến thức lý luận, mang tính hàn lâm, khiến cả ngưởi dạy và người học mất rất nhiều tâm sức để có thể hoàn thành nhiệm vụ của mình. Việc áp dụng những phương pháp mới trong giảng dạy và học tập là một trong những giải pháp giúp nâng cao hiệu quả học tập của sinh viên, giảm bớt áp lực về tâm lý môn học đối với người học, tạo hứng thú và phát huy khả năng sáng tạo của người học.
Với học phần Đường lối cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam ở bậc đào tạo đại học hay cao đẳng, hoàn toàn có thể áp dụng bản đồ tư duy trong giảng dạy và học tập bởi những lợi ích như sau:
- Nó giúp giản lược hóa kiến thức theo giản đồ ý, thoát khỏi những câu chữ diễn đạt quá dài - điều mà các sinh viên đều e ngại ở học phần này. Nội dung của cả một chương dài đến vài chục trang giáo trình cũng có thể được thể hiện chỉ trong một giản đồ trên một trang giấy.
- Giúp phát huy khả năng sáng tạo của người học khi mỗi sinh viên có thể vẽ các giản đồ theo ý tưởng của mình, ghi theo cách của mình để dễ nhớ, dễ hiểu, dễ thuộc mà không lệ thuộc vào một cách diễn đạt duy nhất của người dạy, khắc phục hiện tượng đọc chép thường thấy ở các học phần nhiều nội dung lý thuyết.
- Sơ đồ tư duy là sơ đồ mở, không theo khuân mẫu hay tỷ lệ nhất định mà là cách hệ thống hóa một nội dung theo cách riêng của người học. Nó giúp phát triển năng lực tự học riêng của mỗi cá nhân. Người dạy chỉ là người hướng dẫn hỗ trợ cho sinh viên.
- Với cách ghi chép thông tin bằng ký tự, đường thẳng, con số thì mới chỉ sử dụng khả năng hoạt động của não trái, còn não phải, nơi giúp xử lý thông tin về nhịp điệu, màu sắc, không gian thì chưa được khai thác hết. Sơ đồ tư duy giúp khai thác tối đa hoạt động của cả hai bán cầu não cho việc tiếp nhận, xử lý và lưu trữ thông tin, giúp người học nhớ nhanh, hiểu nhanh và biết liên tưởng một cách sáng tạo.
- Ngay cả những nội dung bài học sinh viên chưa được nghe giảng, nhưng vẫn có thể chuẩn bị bài trước với sơ đồ tư duy. Từ đó giúp sinh viên chủ động trong việc tiếp thu kiến thức mới, đồng thời giảm áp lực cho người dạy khi thực hiện các giờ giảng của mình.
Yêu cầu trong giảng dạy và học tập theo bản đồ tư duy:
- Đối với người dạy
+ Trước hết phải nắm kĩ mục tiêu bài học, khối lượng kiến thức của bài học, logic của nội dung định xem xét những bài có đơn vị kiến thức nhỏ liên quan đến nhau; hoặc những cụm bài có chung kiến thức hay những bài có tính chất tổng kết, ôn tập…thì rất thuận lợi cho việc áp dụng dùng sơ đồ tư duy. Ngoài ra cũng phải tính đến đối tượng người học, điều kiện cơ sở vật chất…
+ Tìm hiểu đối tượng để nắm thông tin: xét xem sinh viên biết hay chưa biết về phương pháp này, có hay không các phương tiện hỗ trợ như máy tính, bút màu, có thể làm việc độc lập hay theo nhóm...
Một nội dung của học phần được thiết kế trên phần mềm iMindMap
Giảng viên có thể vẽ trên bảng đen, bằng phấn màu, hay giấy khổ lớn, với bút màu hoặc sử dụng công nghệ thông tin như vẽ trên máy tính cá nhân bằng phần mềm MinMap. Các phần mềm MindMap cũng có các tính năng thuận lợi, giúp chuyển giản đồ ý sang các file dạng PDF, Image hoặc PowerPoint để trình chiếu tùy tình hình thực tế của giờ lên lớp hoặc theo yêu cầu của người học.
Một nội dung của học phần được thiết kế trên phần mềm iMindMap
Nội dung học phần Đường lối Cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam có liên quan đến nhiều sự kiện lịch sử, nên khi thiết kế bản đồ tư duy cho từng nội dung, giảng viên có thể tận dụng ký hiệu về mặt thời gian, các hình ảnh liên quan đến các sự kiện.
+ Giới thiệu để người học làm quen với sơ đồ tư duy thông qua việc trình chiếu các sơ đồ do giảng viên thiết kế cho một đơn vị kiến thức.
+ Sau đó hướng dẫn người học vẽ bản đồ tư duy.
- Đối với người học: cần xem bản đồ tư duy như là một trong những cách thức giúp tiếp nhận kiến thức môn học một cách tích cực. Chủ động chuẩn bị tài liệu, giáo trình, công cụ cần thiết như bút màu, giấy khổ rộng và làm quen với các phần mềm MinMap.
Bản đồ giúp người học ghi chép có hiệu quả. Do đặc điểm của bản đồ tư duy nên người thiết kế phải chọn lọc thông tin, từ ngữ, sắp xếp, bố cục để “ghi” thông tin cần thiết nhất và lôgic, vì vậy, sử dụng bản đồ tư duy sẽ giúp sinh viên dần dần hình thành cách ghi chép, học tập có hiệu quả.
Tác giả Stella Cottrell đã tổng kết cách “ghi chép” có hiệu quả trên bản đồ tư duy: 1). Dùng từ khóa và ý chính; 2). Viết cụm từ, không viết thành câu; 3). Dùng các từ viết tắt. 4).Có tiêu đề. 5). Đánh số các ý; 6). Liên kết ý nên dùng nét đứt, mũi tên, số, màu sắc,… 7). Ghi chép nguồn gốc thông tin để có thể tra cứu lại dễ dàng. 8). Sử dụng màu sắc để ghi.
Đường lối cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam là học phần sử dụng giáo trình thống nhất theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Các nội dung của học phần khá rõ ràng, có kết cấu logic chặt chẽ, chỉ cần giới thiệu sơ lược về bản đồ tư duy và cách thiết kế nó là người học đã có thể dễ dàng vẽ được một giản đồ ý theo từng nội dung của bài học. Người học cần áp dụng sáng tạo các quy tắc ghi chép trên bản đồ tư duy để có một giản đồ phù hợp với nội dung bài học. Giản đồ là sản phẩm của cá nhân hoặc nhóm, mang dấu ấn riêng rõ nét, và thậm chí, chỉ người thiết kế nó mới hiểu hết ý tưởng và các nội dung mà nó cần biểu đạt. Vì vậy, mỗi giản đồ, có thể dễ chấp nhận với người này nhưng lại khó tưởng tượng với người khác. Điều đó không quan trọng. Quan trọng là nó có giúp người học hệ thống được những thông tin cần ghi nhớ và diễn đạt được nó khi cần hay không. Khi hướng dẫn sinh viên vẽ bản đồ, chúng tôi không có bất kỳ ràng buộc nào về hình thức thể hiện. Do đó, sinh viên có thể sáng tạo theo cách riêng của mình, sử dụng các ký hiệu, hình vẽ mà đôi khi chỉ sinh viên hiểu để biểu đạt nội dung bài học. Tuy nhiên, từ giản đồ đó, sinh viên phải hệ thống được kiến thức một cách chuẩn xác chứ không phải tùy tiện. Theo giản đồ đã được thiết kế, người học có thể dễ dàng nắm bắt tổng thể nội dung của bài học, nhanh chóng xác định các nội dung chính, phụ và liên kết chúng theo logic nhất định. Thậm chí, sinh viên có thể nhớ được dàn ý của bài học ngay sau khi một giản đồ ý được vẽ xong. Dưới đây là những giản đồ ý đầu tiên do các sinh viên thiết kế trên giấy khổ A4:
Hoàn cảnh ra đời Đảng Cộng sản Việt Nam
Và đây là nội dung của một phần trong chương 2:
Chủ trương đấu tranh từ 1930 đến 1939
- Các bước tiến hành một giờ giảng với sơ đồ tư duy theo hướng lấy người học làm trung tâm
Với một giờ giảng theo hướng lấy người học làm trung tâm, chúng tôi thường trao quyền chủ động cho sinh viên trong việc tiếp cận và giải quyết nội dung của bài học. Giảng viên chỉ đóng vai trò là người hướng dẫn và điều chỉnh, giúp người học đi đúng hướng trong việc nhận thức và giải quyết vấn đề. Thông thường, các giờ giảng như thế sẽ được tiến hành như sau:
+ Giảng viên giới thiệu nội dung sẽ thiết kế (phần này đã được thực hiện ở giờ trước, với phần giao bài tập về nhà). Có thể tiến hành theo nhóm hoặc cá nhân. Sinh viên sẽ nghiên cứu giáo trình, tài liệu và tự thiết kế bản đồ theo cách của mình.
+ Giảng viên phổ biến mục tiêu và yêu cầu của giờ học.
+ Người học sẽ trình bày nội dung đã chuẩn bị theo giản đồ ý của mình.
+ Các sinh viên khác, các nhóm khác sẽ nhận xét, trao đổi ý kiến xoay quanh nội dung vừa được trình bày.
+ Giảng viên sẽ nhận xét, chỉnh sửa, đánh giá, rút kinh nghiệm và chốt lại nội dung bài học với những nội dung quan trọng mà sinh viên cần chú ý. Phần nhận xét của giảng viên thường tập trung vào các vấn đề sau:
* Độ chính xác của tri thức và tính logic của nội dung.
* Giản đồ có thể hiện hết nội dung cơ bản và đạt được mục tiêu của bài học hay không.
* Tính sáng tạo của sự diễn đạt (cách sử dụng từ khóa, ký hiệu, hình ảnh…) cũng như khả năng liên tưởng, kết nối các nội dung.
* Có hay không sự tuân thủ quy tắc của một giản đồ ý, ví dụ như sự hài hòa về màu sắc và độ mềm mại của đường nét…
Ví dụ, với giản đồ 1, vừa mắc lỗi về tính chính xác của tri thức, cách diễn đạt, vừa phạm lỗi về màu sắc của các đường nhánh. Với giản đồ 2, lại sử dụng các ý diễn đạt quá dài, chưa biết khai thác các từ khóa, ký hiệu, không có sự đậm nhạt về màu sắc để tạo sự khác biệt về cấp độ của các nhánh…
+ Giảng viên có thể gợi mở những vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến nội dung bài học, giúp sinh viên mở rộng phạm vi kiến thức.
Giản đồ ý cũng hữu ích khi sử dụng nó để hệ thống hóa kiến thức trong những giờ ôn tập, tổng kết chương hay khái quát những vấn đề trọng tâm của một học phần. Nó giúp người học có được cái nhìn tổng thể về toàn bộ nội dung của học phần, tránh kiểu tư duy “thấy cây mà không thấy rừng”.
Phương pháp này sẽ giúp người học chủ động trong việc tìm hiểu, chuẩn bị bài, rèn luyện khả năng tự học, khả năng tư duy sáng tạo của bản thân, đồng thời giúp giảng viên chủ động, linh hoạt hơn trong việc thiết kế bài giảng và thực hiện giờ giảng của mình.
Qua thực tế áp dụng bản đồ tư duy trong việc giảng dạy một số nội dung của học phần Đường lối cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam, có thể thấy bước đầu đã tạo sự hứng khởi cho sinh viên, khắc phục phần nào khiếm khuyết trong cách dạy và học theo lối truyền thống, buộc sinh viên phải chủ động trong việc học tập và nghiên cứu. Quan trọng nhất là giảm áp lực cho sinh viên, khi phương pháp này có thể giúp sinh viên dễ nhớ, dễ thuộc đối với các vấn đề cần ghi nhớ và dễ hiểu hơn, biết cách trình bày một nội dung bài học một cách logic. Tuy nhiên, đây mới chỉ là những đánh giá bước đầu sau khi áp dụng bản đồ tư duy trong giảng dạy một số nội dung của học phần Đường lối Cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam. Hiệu quả thực sự đạt được đến đâu thì phải có sự nghiên cứu, thử nghiệm và tổng kết ở mức độ cao hơn.
Cuối cùng, phải chú ý một vấn đề, đó là không có một phương pháp giảng dạy nào được xem là tối ưu, có thể áp dụng cho mọi nội dung, mọi học phần, mọi đối tượng. Phải tùy vào trường hợp cụ thể mà áp dụng linh hoạt các phương pháp và khai thác có hiệu quả các phương tiện và công cụ hiện có để giờ giảng đạt hiệu quả tốt nhất.
Phương pháp học: Bản đồ tư duy
| Phương pháp học bằng bản đồ tư duy sẽ giúp chúng ta sử dụng sức mạnh của não bộ để tư duy, ghi nhớ. Đặc biệt, khi chúng ta đã tự thi��t kế, tự ghi chép bằng giấy và bút màu thì hiểu sâu hơn vì đã biết chuyển kiến thức từ sách giáo khoa thành cách hiểu của riêng mình... |
|
Những mẹo nhỏ vẽ Sơ đồ tư duy Sau khóa học Tôi Tài Giỏi!, mình đã rút được nhiều kinh nghiệm trong phương pháp học tập, đọc nhanh, vẽ các loại sơ đồ mà chủ yếu là Sơ Đồ Tư Duy, Trí nhớ siêu đẳng. Mình yêu thích việc vẽ Sơ Đồ Tư Duy vì thực sự khi sử dụng nó, kiến thức sẽ được tóm tắt một cách gọn gàng và rất dễ nhớ. Một điểm nữa làm mình yêu thích nó đó chính là khi vẽ Sơ Đồ Tư Duy, bản thân mình bỗng có tính hài hước nhiều hơn và sáng tạo tốt hơn. Điều này là dễ hiểu bởi vì Sơ Đồ Tư Duy tăng tính sáng tạo của người sử dụng nó. Bản chất của Sơ Đồ Tư Duy là sự liên kết đa chiều của nhiều thông tin, khi nhiều thông tin liên kết với nhau một cách có hệ thống thì việc phát sinh những ý tưởng mới từ các thông tin đó là điều dĩ nhiên. Vẽ Sơ Đồ Tư Duy còn giúp người vẽ thêm yêu thích thông tin. Thông qua việc sử dụng màu sắc hình ảnh, đường nét,… trong Sơ Đồ Tư Duy mọi thứ đều trở nên đẹp hơn và ấn tượng hơn. Nhưng mọi thứ đều sẽ tốt hơn khi có thêm… một chút “mẹo”. Mình đã thực hành nhiều lần và thu lượm không ít các mẹo để vẽ Sơ Đồ Tư Duy dễ nhớ hơn, bây giờ mình sẽ trình bày: I) Dụng cụ. Vậy bạn nên chọn loại bút như thế nào để thể hiện những từ khóa được rõ ràng, nét không quá lớn cũng không quá mỏng? Mình đã thử qua nhiều loại bút vẽ. Lần đầu tiên mình mới tập vẽ Sơ Đồ Tư Duy, mình sử dụng bút dạ, loại bút này có nhiều màu, rẻ và sử dụng được lâu nên mình dùng nó nhưng khoảng một vài ngày sau nó đã thể hiện nhiều hạn chế: Thế là mình bắt đầu tìm một loại bút khác để thay thế cho bút dạ. Phải mãi đến sau khi khóa học kết thúc, mình dạo trong nhà sách FAHASA Tân Định và tìm được một vài loại, cuối cùng mình đã mua được loại bút ưng ý. Đó là cây bút bi sáu màu, thân to, đây là hình của nó: 2) Giấy vẽ Nhiều bạn cho là vẽ Sơ Đồ Tư Duy thì phải dùng giấy A4 to thì mới thể hiện các nhánh được rõ ràng. Không hẳn đâu bạn ạ! Chỉ cần bạn linh hoạt uốn lược các nét (tức các nhánh) trong SĐTD thì một bài học dài 3, 4 trang bạn vẫn có thể tóm tắt nó lại rất gọn gàng. II) Mẹo vẽ - Những từ khóa dù là tiêu đề chính hay phụ thì bạn hãy cố gắng viết hoa trong mọi trường hợp. Khi viết hoa, các từ khóa sẽ trở nên dễ nhìn, dễ đọc hơn, không bị “chìm” đi và khi bạn liên tưởng trở lại thì chắc chắn lúc nào một từ khóa viết bằng chữ hoa sẽ hiện lên rõ ràng hơn một từ khóa viết bằng chữ thường hay viết hoa chữ cái đầu. - Nếu trong bài học mà bạn muốn tóm tắt có ít các nhánh thì bạn phải vẽ dàn trải các nhánh ấy tỏa khắp bốn góc của tờ giấy. Ngoài mục đích là không làm trống tờ giấy, đó là cách phóng đại hình ảnh tốt nhất, Sơ Đồ Tư Duy hiện lên trong trí óc bạn thêm rõ ràng, “gần” và dĩ nhiên, điều này giúp bạn nắm bắt lại ngay các ý chính trong Sơ Đồ Tư Duy. - Các nhánh chính, nếu là hính thon dài bạn nên tô màu vào chứ đừng để trắng. Tô màu nhằm phân biệt các ý (tô vừa phải kẻo tốn mực bạn à), tùy theo ý nghĩa của từ khóa mà ta chọn màu phù hợp với từng nhánh. Chẳng hạn: Khi mình viết một từ khóa là “Thiên nhiên”, mình dùng màu xanh lá cây để biểu thị cho màu lá cây xanh mát, nhắc mình nghĩ đến từ khóa đó ngay. - Màu sắc của các nhánh sát nhau nên có sự tương phản, bạn đã biết là cách để dễ nhớ nhất đó là tạo sự ấn tượng, sự hài hước,… và có cả màu sắc nữa. Nếu bạn dùng nhiều màu sắc tương phản với nhau, màu sắc này sẽ gợi hình ảnh của màu sắc kia và ngược lại.
2) Ôn luyện Sơ Đồ Tư Duy - Hì, trong sách “Tôi Tài Giỏi, Bạn Cũng Thế!” đã nêu lên về mô hình trí nhớ rồi phải không bạn? Một kiến thức mới, nếu được ôn lại theo đúng mô hình của trí nhớ thì ta sẽ nhớ lâu hơn và có thể là mãi mãi. Sơ Đồ Tư Duy cũng vậy thôi, nếu bạn vẽ Sơ Đồ Tư Duy xong, ngay lúc đó bạn sẽ nhớ rất rõ Sơ Đồ Tư Duy của mình, đến từng chi tiết, sau đó bạn không ôn lại thì cũng sẽ như là… không vẽ!!! Hãy sử dụng mô hình trí nhớ vào trong việc ôn tập Sơ Đồ Tư Duy, có bốn mốc thời gian mà chúng ta cần ôn, đó là : 10 phút sau khi vẽ, 1 ngày sau khi vẽ, 1 tuần sau khi vẽ và 1 tháng sau khi vẽ. Nếu bạn muốn thêm “chắc”, bạn có thể ôn lại Sơ Đồ Tư Duy 1 tiếng sau khi vẽ. Như vậy chúng ta sẽ ôn năm lần sau khi vẽ một Sơ Đồ Tư Duy. Nhưng rất khó để xác định được chính xác giờ ôn lại của từng Sơ Đồ Tư Duy bởi vì nếu bạn vẽ nhiều bạn sẽ quên mất giờ ôn của Sơ Đồ Tư Duy đó!! Mình đã khắc phục điều này bằng một mẹo nhỏ: Sau khi vẽ xong Sơ Đồ Tư Duy nào, ngay lập tức ghi các thời điểm ôn lại vào góc nhỏ phía trên Sơ Đồ Tư Duy. Mỗi khi bạn nhìn thấy những dòng đó, bạn biết đã đến lúc phải ôn lại Sơ Đồ Tư Duy này.
Câu hỏi đặt ra tiếp theo là ôn lại như thế nào? Nhiều bạn ôn lại Sơ Đồ Tư Duy bằng cách… ngắm! Bạn sẽ thuộc được khoảng 2/3 Sơ Đồ Tư Duy. Mất 1/3 thông tin. Ôn lại Sơ Đồ Tư Duy không phải là chỉ nhìn lại các nhánh, mà là … vẽ nhanh lại các nhánh. Hãy sử dụng một tờ giấy tương đương với tờ giấy Sơ Đồ Tư Duy của bạn, sử dụng bút một màu cũng được. Nhìn qua Sơ Đồ Tư Duy tư duy, không đọc nội dung mà ước chừng thời gian để bạn có thể ghi lại hết các nét và từ khóa. Sau đó bạn hãy canh đồng hồ báo thức đúng một thời lượng đó và bắt đầu, nào, chúng ta cũng vẽ Sơ Đồ Tư Duy. Khi chuông báo là hết giờ, bạn hãy dừng ngay lại và bắt đầu đối chiếu với Sơ Đồ Tư Duy cũ. Có thể bạn sẽ thiếu sót một vài từ khóa, một vài nhánh. Nhưng không sao, hãy nhìn kĩ những từ khóa đó và tự chắc chắn rằng trong lần ôn tiếp theo bạn sẽ không quên nữa. Thế là xong, mình hi vọng những mẹo nhỏ của mình sẽ giúp được một chút gì đó cho các bạn trong việc vẽ Sơ Đồ Tư Duy. Các bạn nếu có ý kiến g ì về những mẹo này xin góp ý cho mình với nhé, mình rất vui khi được tiếp nhận thêm nhiều mẹo hay nữa. Chúc mọi người đều vẽ đẹp và… nhớ tốt! |
Người giàu: Tham gia cuộc chơi tiền bạc để thắng.
Người nghèo: Tham gia cuộc chơi tiền bạc chỉ để không bị thua.
3./ Ước mơ của người giàu có
Người giàu: Quyết tâm làm giàu.
Người nghèo: Muốn trở nên giàu có.
4./Suy nghĩ của người giàu
Người giàu: Suy nghĩ lớn.
Người nghèo: Suy nghĩ nhỏ.
5./Khi cơ hội đến …
Người giàu: Tập trung vào các cơ hội.
Người nghèo: Tập trung vào những khó khăn.
6./Đối với người giàu có khác thì
Người giàu: Ngưỡng mộ người thành công và giàu có khác.
Người nghèo: Bực tức với những ai thành công và giàu có.
7./Ngoại giao và mối quan hệ
Người giàu: Kết giao với người tích cực và thành công.
Người nghèo: Giao du với người tiêu cực hoặc thất bại.
8./ Thể hiện bản thân
Người giàu: Sẵn sàng tôn vinh bản thân và giá trị của họ.
Người nghèo: Suy nghĩ tiêu cực về bán hàng, quảng bá.
9./ Khi có vấn đề ập đến
Người giàu: Đứng cao hơn những vấn đề của họ.
Người nghèo: Nhỏ bé hơn những vấn đề của họ.
10./Khi may mắn tới
Người giàu: Rất biết đón nhận.
Người nghèo: Không biết đón nhận.
11./Về thu nhập
Người giàu: Chọn được trả công theo kết quả.
Người nghèo: Chọn được trả công theo thời gian.
12./Đứng giữa 2 sự lựa chọn hạnh phúc và giàu có bạn sẽ chọn gì ?
Người giàu: Suy nghĩ “cả hai”.
Người nghèo: Suy nghĩ “hoặc là/ hoặc”.
13./Quan niệm về tài sản :
Người giàu: Chú trọng vào tổng tài sản.
Người nghèo: Chú trọng vào thu nhập từ làm việc.
14./Khả năng quản lý tài chính :
Người giàu: Quản lý tốt tiền của họ.
Người nghèo: Không biết quản lý tốt tiền của họ.
15./ Quan niệm về tiền bạc :
Người giàu: Bắt tiền của họ làm việc chăm chỉ.
Người nghèo: Làm việc chăm chỉ vì tiền của họ.
16./Quan niệm về nỗi sợ hãi :
Người giàu: Hành động bất chấp sợ hãi.
Người nghèo: Để nỗi sợ hãi ngăn cản họ.
17./Khả năng tiếp thu kiến thức
Người giàu: Luôn học hỏi và phát triển.
Người nghèo: Nghĩ họ đã biết hết.
Dạy trẻ biết tư duy
Cách rèn luyện tư duy tích cực cho cuộc sống bình an
Cách suy nghĩ logic cho bạn trở nên thông minh nhanh nhạy
Nuôi dạy trẻ kiểu Nhật cho bé thông minh
Cách suy nghĩ sáng tạo giúp làm chủ cuộc sống
Phương pháp thiền chỉ căn bản cho người mới tập
Cách nói chuyện lưu loát hấp dẫn cho bạn luôn tự tin khi giao tiếp
(ST)
