Thời kỳ mãn kinh

Mãn kinh là lúc người phụ nữ chấm dứt kinh nguyệt, không thể có con được nữa. Trong thời gian quanh lúc mãn kinh khoảng từ 2 đến 5 năm, cơ thể của phụ nữ có những biến đổi sinh lý dần dần cho đến lúc mãn kinh.

Một phụ nữ coi như đến tuổi mãn kinh khi khoảng sáu tháng không còn thấy kinh nguyệt nữa. Thời gian sau này được gọi là sau mãn kinh. Nhiều người có kinh nghiệm về mãn kinh vào lúc 44-53 tuổi mặc dù có thể đến sớm hơn ở 36 tuổi hay mãi tận đến tuổi 60. Tuổi mà người phụ nữ bắt đầu có kinh sớm hay trễ không có liên hệ với tuổi sẽ mãn kinh cả. Có một vài bằng chứng khoa học về sự hút thuốc lá làm người phụ nữ mãn kinh đến sớm hơn.

Quan hệ tình dục vẫn tiếp tục bình thường sau mãn kinh. Với một vài người, mãn kinh còn giúp họ hưởng thụ nhiều hơn ở những năm sau này, người khác lại thấy không còn nỗi sợ hãi phải mang bầu nữa. Do chu kỳ noãn không thể biết trước gì trong khi mãn kinh nhưng thận trọng là nên vẫn phải ngừa thai một năm sau khi có kinh lần cuối.

Phụ nữ thường nhận ra thời kỳ mãn kinh bởi một vài thay đổi trong kinh nguyệt. Huyết kinh có thể là nhiều hay ít hơn nhưng cũng có thể mất hẳn luôn một vài chu kỳ. Điều này chứng tỏ có những thay đổi quan trọng trong hệ nội tiết của phụ nữ. Khi một phụ nữ gần đến tuổi mãn kinh, buồng trứng của họ sản xuất ngày càng ít estrogen hơn: hormon chính ở phái nữ. Hiện tượng rụng noãn ngừng và sản xuất progesteron cũng đột ngột giảm sút đi. Tuyến yên ở hạ não phản ứng lại bằng cách kích thích sản xuất thêm nhiều hormon ấy hơn. Sự cân bằng nội tiết không còn giữ được sau cùng cơ thể tái lập được một cân bằng mới.

Triệu chứng thường gặp vào tuổi mãn kinh là những cơn nóng bừng lan khắp cơ thể. Một phụ nữ có thể thấy hiện tượng đỏ bừng khởi đầu từ ngực lan dần lên cổ, mặt, đầu và từ đấy, lan ra khắp cơ thể. Họ có thể cứ hết đổ mồ hôi rồi lại có cơn lạnh run. Nếu lấy nhiệt độ, chúng ta sẽ thấy không phải là cơn sốt thật sự. Những cơn nóng bừng này bắt đầu khoảng 2-5 năm trước lúc mãn kinh và kéo dài đến vài năm sau đó. Có thể xảy ra vào ban ngày hay ban đêm. Một vài phụ nữ bị hơn 10 cơn/ngày hay kéo dài hơn một ngày và có thể thức giấc vài lần ban đêm vì cảm giác ấy. Cơn nóng bừng này gây ra bởi sự giãn mạch thái quá một cách đột ngột các mạch máu nhỏ ở vùng da mặt. Kết quả là có nhiều máu hơn dẫn đến vùng ấy, khiến gia tăng sinh nhiệt tại chỗ và kích hoạt các tuyến mồ hôi. Điều này là do sự thay đổi hẳn về sản xuất hormon của chu kỳ sinh lý ở phụ nữ gây ra bởi sự tụt giảm hormon estrogen. Nhiều triệu chứng khác cũng hay phối hợp như là chóng mặt, suy nhược, mất ngủ, bồn chồn, nhức đầu, đau lưng và khô âm đạo. Một phụ nữ có thể nhiều kinh nghiệm khi có thay đổi đột biến huyết áp, tim đập mạnh và khó chịu ở dạ dày. Thân hình có thể tăng trọng hơn hay điều hoà và chứng đau vú. Những đốm màu nâu có thể xuất hiện nhất là những vùng tiếp xúc ánh sáng như mặt, cánh tay, chân, bàn tay. Vài người khác lại thấy dị ứng dễ tái phát. Sau vài tháng, một năm hay hơn nữa, cơ thể phụ nữ tự đìều chỉnh lại thay đổi về hormon, những dấu hiệu về mãn kinh sẽ chấm dứt. Nhiều phụ nữ thấy trở nên hăng hái và sức khoẻ tốt vào lúc mãn kinh.

Điều khá nguy hiểm cho nhiều phụ nữ là cứ hay đổ cho bất cứ triệu chứng nào cũng là do mãn kinh. Nên biết là các bệnh tiểu đường, ung thư, cao huyết áp và những bệnh khác đều có thể xảy ra. Mọi triệu chứng bất thường nào đều nên khám bác sĩ, đặc biệt là ra huyết nhiều giữa chu kỳ và ra huyết sau khi kinh chấm dứt. Sau mãn kinh, phụ nữ nên tiếp tục khám phụ khoa thường kỳ.

Sự lo lắng và trầm cảm thường hay gặp ở phụ nữ mãn kinh. Một phụ nữ dành hết thì giờ lo cho gia đình đột nhiên thấy con mình đã lớn và chúng không cần mình nữa. Một phụ nữ mãn kinh thấy công việc mình bị thay đổi bởi những người trẻ hơn. Họ đột nhiên có thể thấy một vài nếp nhăn hay thấy mập hơn trong nền văn hoá thường dành cho giới trẻ. Họ cũng có thể bị trầm cảm vì không bao giờ có thể sinh con đẻ cái nữa. Chứng trầm cảm có thể đến từ từ mà không có tiền sử nào cả là đặc điểm của mãn kinh. Đối với phụ nữ nhiều lo âu trước mãn kinh, một vài triệu chứng càng khiến cho người này có rối loạn tâm lý khá nghiêm trọng và họ cần được điều trị bởi bác sĩ tâm lý. Sự thiếu hụt hormon đôi lúc cũng làm người phụ nữ bị trầm cảm, có thể chữa bằng hormon. Trái lại, một vài phụ nữ khác lại trải qua kỳ mãn kinh mà không có xáo trộn tâm lý nào đấy là những người biết tự mình giải quyết mọi xung đột tâm lý hiệu quả.

Liệu pháp bằng estrogen thay thế có thể làm giảm khá nhiều triệu chứng mãn kinh nhưng không phải là không có nguy hại. Estrogen tỏ ra thật hiệu quả điều trị chứng nóng bừng mặt, khô âm đạo và có thể cả bệnh loãng xương lúc mãn kinh. Nhưng tạp chí “Lá thư y khoa“ lại khuyên không nên dùng estrogen một cách hệ thống cho mọi phụ nữ mãn kinh. Có nhiều bằng chứng chắc chắn phụ nữ dùng lâu dài estrogen có 5-8 lần nguy cơ bị ung thư nội mạc tử cung. Bất cứ phụ nữ khi bác sĩ quyết định dùng estrogen cần khám thật kỹ về thân tử cung để loại trừ các thương tổn ung thư hay tiền ung thư. Một vài bác sĩ khuyên nên khám định kỳ hàng năm. Estrogen có thể làm gia tăng quá trình ung thư có sẵn, gia tăng các u xơ tử cung và làm nặng các u nang tuyến vú. Estrogen còn làm ra huyết bất thường. Một vài bác sĩ muốn điều trị chứng này và đã cho thêm progesteron (được cho là an toàn hơn). Kết quả là tạo ra một chu kỳ kinh nhân tạo.

Một số tác dụng phụ của estrogen như là buồn mửa, giữ nước, căng vú, bệnh túi mật, đông máu bất thường, cao huyết áp. Một phụ nữ trẻ bị mổ lấy đi 2 buồng trứng, cũng trải qua thời gian mãn kinh nhân tạo. Hormon nữ thay thế trong trường hợp này thường rất cần thiết.

Cơ quan lương thực và thuốc men Hoa Kỳ (FDA) khuyến cáo mọi phụ nữ không nên điều trị với estrogen một khi có ung thư tử cung và vú (ngoại trừ một vài trường hợp đặc biệt dùng trị ung thư vú). Estrogen cũng không nên dùng một khi ra huyết chưa chẩn đoán rõ ràng, bệnh lý tắc mạch ở chân, phổi, tiền sử bị đột quỵ, đau ngực hay lên cơn đau tim.

Để giảm mọi nguy cơ khi điều trị với estrogen, khi có nhiều triệu chứng khó chịu, phụ nữ chỉ nên dùng với liều thật thấp và trong thời gian ngắn nhất. Những người sau mãn kinh vẫn còn khoẻ mạnh có thể tiếp tục cuộc sống tình dục đều đặn đến 80 hoặc 90 hay hơn nếu người hôn phối vẫn còn ưa thích điều này. Tuy nhiên, nhiều người già là nạn nhân của những huyền thoại không đúng về tình dục ở tuổi già như không còn ưa thích tình dục, không còn khả năng nữa dù họ có thể ưa thích. Hơn nữa, vài người lại nói tình dục làm hủy hoại tuổi già rất nguy hiểm, tự an ủi cho là ham muốn tình dục ở tuổi già không còn thích hợp.

Những trẻ trưởng thành với cha mẹ già, có thể không chấp nhận khi thấy bậc cha mẹ già lại còn quan tâm tình dục. Nếu cha mẹ nào còn ham muốn, họ có cảm giác rằng con mình thấy điều ấy khả ố và không tự nhiên. Điều gì như ham muốn tình dục ở 25 tuổi coi là bình thường lại là bệnh hoạn ở tuổi 50 hay hơn nữa. Nhiều người già chấp nhận quan niệm này của xã hội rằng tình dục chấm dứt với tuổi già. Nếu một người thấy tình dục mất đi với tuổi già họ đều thấy điều này là thực sự.

Những cơ sở dành cho người già cứ nhấn mạnh về huyền thoại không tình dục ở tuổi già bằng cách cách biệt nam nữ đôi khi ngay cả họ là vợ chồng thật sự, điều này hoàn toàn không đúng và xâm phạm cuộc sống riêng tư của họ. Một vài người già cảm thấy rằng một khi họ còn ham muốn tình dục có thể là điều bất thường hay tội lỗi. Những khảo cứu mới đây bác bỏ nhiều điều cấm kỵ này chứng tỏ nhiều người già vẫn còn ham muốn và giữ được cuộc sống tình dục khá tốt với tuổi già. Trong một khảo sát, 93 % người được hỏi họ vẫn còn thích thú điều này. Đa số những người tham gia cuộc khảo sát này ngay cả những người độc thân nói rằng họ vẫn tiếp tục cuộc sống tình dục. Nhiều người có kinh nghiệm thấy thay đổi từ từ trong đáp ứng tình dục. Diễn tiến tình dục chậm lại với tuổi già thường khởi đầu ở tuổi 40, 50 hay 60. Tổng quát, sinh hoạt tình dục điều hoà và đều đặn ở lúc trẻ vẫn giữ được đáp ứng tình dục tốt về già.