Bệnh sốt xuất huyết Ebola: nguyên nhân - triệu trứng và cách phòng bệnh

Bệnh sốt xuất huyết Ebola: nguyên nhân - triệu trứng và cách phòng bệnh. Những hiểu biết cơ bản nhất về đại dịch Ebola đang đe dọa thế giới.

Sốt xuất huyết Ebola - bệnh dịch nguy hiểm

Sốt xuất huyết do virus Ebola đang xuất hiện trở lại và gây thành dịch, làm tử vong nhiều người ở Angola thuộc châu Phi. Mặc dù đã có nhiều nghiên cứu, song cho đến nay, những hiểu biết về virus này vẫn còn nhiều hạn chế.

Sốt xuất huyết Ebola là một bệnh nặng, thường gây tử vong ở người và nhóm động vật có đặc điểm gần với người (khỉ, vượn, tinh tinh). Bệnh được phát hiện lần đầu tiên vào năm 1976, thường xuất hiện không đều đặn, lâu lâu mới quay lại một lần.

Tên virus Ebola (tác nhân gây bệnh) được đặt theo tên của một con sông ở Cộng hòa Congo (trước đây là Zaire), nơi lần đầu tiên phát hiện ra virus này. Nó có 4 phân type, trong đó có 3 gây bệnh ở người.

Nguồn gốc, vị trí và thói quen tự nhiên (cũng như nơi trú ẩn) của virus Ebola vẫn chưa được xác định rõ ràng. Tuy nhiên, dựa vào những bằng cớ đã phát hiện được và tính chất tự nhiên của các virus tương tự, các nhà nghiên cứu cho rằng Ebola là virus của động vật có vú và được truyền sang người. Động vật tự nhiên châu Phi chính là nơi virus duy trì và tồn tại. Người ta vẫn còn chưa xác định được liệu virus Ebola có tồn tại trong môi trường tự nhiên ở các châu lục khác hay không.

Các ca sốt xuất huyết Ebola đã được tìm thấy ở Congo, Gabon, Sudan, Bờ biển Ngà, Uganda. Ở Anh cũng có một nhân viên phòng xét nghiệm mắc bệnh do để kim đâm vào tay. Sốt xuất huyết Ebola thường xuất hiện thành những vụ dịch rải rác, trong đó có nhiều vụ xảy ra ngay chính trong các cơ sở y tế do có sự lây truyền tại chỗ.

Nhiễm Ebola là một tình trạng cấp tính, do đó không có tình trạng người lành mang virus. Theo các giả thiết đã được đưa ra, người đầu tiên mắc bệnh là do tiếp xúc với động vật bị nhiễm, sau đó lây truyền cho người khác qua tiếp xúc trực tiếp với máu, dịch cơ thể... Do đó, virus hoàn toàn có thể lan rộng trong phạm vi gia đình, bạn bè. Những người phải tiếp xúc với các đồ dùng, dụng cụ dính máu hoặc dịch cơ thể như bơm kim tiêm... rất dễ bị phơi nhiễm với virus Ebola.
Nhiễm khuẩn bệnh viện do Ebola hoàn toàn có thể xảy ra tại các cơ sở y tế, bệnh viện, đặc biệt là trong các vụ dịch.

Thời kỳ ủ bệnh kéo dài khoảng 2-21 ngày. Bệnh thường khởi phát đột ngột với các biểu hiện sốt cao, đau đầu, đau khớp, đau cơ, mệt mỏi... Những ngày sau, bệnh nhân có thể tiêu chảy, nôn, đau bụng, nổi ban, mắt đỏ, nấc. Một số người bị xuất huyết bên ngoài (xuất huyết kết mạc), xuất huyết nội tạng (xuất huyết tiêu hóa, thận, âm đạo...).

Một số bệnh nhân có thể hồi phục, trong khi một số khác không hồi phục được. Đây vẫn là một điều chưa được các nhà lâm sàng giải thích cặn kẽ. Chẩn đoán bệnh trong giai đoạn sớm thường là khó, do các triệu chứng lâm sàng còn nghèo nàn và thường không đặc hiệu. Tuy nhiên, khi đã nghi ngờ nhiễm virus Ebola thì việc thực hiện các biện pháp cách ly hợp lý là rất cần thiết.

Cũng như các trường hợp nhiễm virus khác, sốt xuất huyết Ebola không có thuốc điều trị đặc hiệu. Bệnh nhân được điều trị hỗ trợ và chữa triệu chứng là chủ yếu, bao gồm bổ sung nước và điện giải, bảo đảm ôxy và duy trì huyết áp, chữa bội nhiễm nếu có.

Virus Ebola lây nhiễm sang người như thế nào

Virus Ebola lây truyền từ động vật sang người khi tiếp xúc gần với máu, chất tiết của động vật bị nhiễm; lây truyền từ người sang người do tiếp xúc trực tiếp với máu, các chất tiết của cơ thể (phân, nước tiểu, nước bọt, tinh dịch) của người mắc bệnh, hoặc các vết xước trên da, niêm mạc của người lành tiếp xúc với môi trường bị ô nhiễm với các chất tiết của người nhiễm virus (quần áo, ga trải giường nhiễm bẩn hay kim tiêm đã qua sử dụng).

Người có nguy cơ cao nhiễm virus này

Trong dịch bệnh sốt xuất huyết do virus Ebola, các nhóm có nguy cơ cao nhiễm virus gồm:

- Thành viên gia đình hay người tiếp xúc gần với người mắc bệnh.

- Người đi dự tang lễ tiếp xúc trực tiếp với thi thể người chết do nhiễm virus Ebola.

- Người đi săn tiếp xúc với động vật chết do nhiễm virus Ebola trong rừng.

- Cán bộ y tế.

Thế giới đang đối mặt nguy cơ dịch Ebola lan rộng. (Ảnh: journeyinlife.net)

Dấu hiệu nhận biết và triệu chứng bệnh do virus Ebola

- Người mắc bệnh do virus Ebola thường xuất hiện triệu chứng như sốt đột ngột, mệt mỏi kéo dài, đau cơ, đau đầu, đau họng.

- Tiếp theo là các triệu chứng nôn, tiêu chảy, phát ban, suy thận, suy gan.

- Một số trường hợp bị chảy máu trong nội tạng và chảy máu ngoài.

- Thời gian ủ bệnh từ 2 đến 21 ngày.

Bệnh nhân dễ lây truyền bệnh ngay khi bắt đầu xuất hiện triệu chứng.

Khi nào nên đi khám

Nên đến ngay cơ sở y tế nếu sống trong khu vực có dịch bệnh do virus Ebola hay khi tiếp xúc với người nhiễm hay nghi ngờ nhiễm virus Ebola và khi bắt đầu thấy xuất hiện các triệu chứng của bệnh.

Bất kỳ trường hợp nghi ngờ mắc bệnh nào cũng cần được thông báo ngay cho cơ quan y tế gần nhất và được chăm sóc y tế nhằm giảm nguy cơ tử vong. Cần kiểm soát sự lây truyền của bệnh và tiến hành ngay các biện pháp phòng chống nhiễm khuẩn.

Phương pháp điều trị bệnh sốt xuất huyết do virus Ebola

Bệnh nhân mắc bệnh sốt xuất huyết do virus Ebola cần được điều trị tích cực, được bù nước với các dung dịch điện giải qua đường uống hay truyền tĩnh mạch. Hiện chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu cho bệnh này. Nhiều bệnh nhân đã khỏi bệnh sau khi được chăm sóc y tế thích hợp.

Để kiểm soát sự lây truyền của virus, người mắc bệnh hay nghi ngờ mắc bệnh cần được cách ly với các bệnh nhân khác trong cơ sở y tế và được nhân viên y tế điều trị với việc tuân thủ các biện pháp phòng chống nhiễm khuẩn đã khuyến cáo.

Có thể làm gì để phòng nhiễm vi rút Ebola?

Hiện chưa có vắc xin phòng bệnh do vi rút Ebola. Nâng cao nhận thức về các yếu tố nguy cơ của bệnh và các biện pháp phòng tránh cho người dân hiện đang là biện pháp duy nhất để giảm số ca mắc và tử vong do vi rút Ebola.

Một số biện pháp để ngăn chặn dịch bệnh Ebola theo khuyến cáo của WHO

1. Không ăn thịt sống

Con người có thể bị nhiễm virus Ebola khi tiếp xúc gần với máu, dịch tiết, các cơ quan hoặc những chất dịch khác của động vật bị nhiễm bệnh. Ở châu Phi, đã có trường hợp bị nhiễm bệnh khi xử lý những động vật đang bị nhiễm bệnh hoặc đã chết vì nhiễm bệnh trong rừng như: tinh tinh, khỉ đột, dơi ăn quả, linh dương, nhím...

Thường xuyên khử trùng và dọn dẹp các trang trại, chuồng lợn, khỉ… bằng sodium hypochlorite hoặc các chất tẩy rửa khác.

2. Cách ly người bệnh

Ebola cũng có thể lây từ người sang người do tiếp xúc trực tiếp với máu, dịch tiết, các cơ quan hay các chất dịch khác của người bị nhiễm, và tiếp xúc gián tiếp với môi trường bị nhiễm những dịch tiết này.

Do đó, cần phải kiểm tra và tạm thời cách ly những người đã từng tiếp xúc trực tiếp hay gián tiếp với người nhiễm bệnh. Người nhiễm bệnh cần được cách ly hoàn toàn. Đồng thời, cần có biện pháp khử trùng nơi ở, vật dụng cá nhân của những bệnh nhân đã tử vong hay nhiễm Ebola.

3. Xử lý kịp thời và đúng quy trình thi thể bệnh nhân tử vong do Ebola

Người tiếp xúc với thi thể bệnh nhân tử vong do nhiễm Ebola cũng có thể bị nhiễm bệnh. Do đó, cần xử lý kịp thời và đúng quy định về an toàn thi thể bệnh nhân bị tử vong do Ebola.

Thậm chí, virus Ebola có thể tồn tại trong tinh dịch tới 7 ngày sau khi người nhiễm bệnh đã bình phục.

4. Mặc quần áo bảo hộ y tế

Nhiều nhân viên y tế đã bị nhiễm bệnh khi điều trị cho những bệnh nhân bị nhiễm Ebola vì đã không thực hiện nghiêm ngặt các quy định về bảo hộ y tế.

Những đặc điểm khiến Ebola "diệt vong" con người hàng loạt

Theo các chuyên gia, virus Ebola vẫn “sống nhăn răng” dù cho người bệnh đã tử vong.

Chúng ta đã nghe thấy nhiều thông tin về virusEbola đang gây hoành hành, gây ra cái chết của bao nhiêu người. Nhưng ít ai ngờ rằng, căn bệnh chết người không có thuốc chữa này đang lan tràn khắp châu Phi đến các quốc gia châu Mỹ, gây ra sự hoảng loạn mang tầm vóc quốc tế.

Chúng ta hãy cùng đi tìm hiểu thêm về căn bệnh có thể phát triển thành “đại dịch thế kỷ” này.

Bệnh Ebola gây ra bởi loại virus sốt xuất huyết Ebola, thuộc chi siêu vi Ebolavirus hay EBOV - được phát hiện lần đầu ở dòng sông Ebola thuộc nước Cộng hòa Congo.

Cơ chế của loại virus này là can thiệp vào khả năng làm đông máu của cơ thể cũng như ảnh hưởng đến các lớp niêm mạc của mạch máu trong cơ thể người bệnh.

Kết quả là các tiểu huyết cầu của chúng ta không thể thực hiện chức năng làm đông máu, dẫn đến sốc giảm thể tích và cuối cùng là cái chết. Căn bệnh này được ví như căn bệnh thế kỷ HIV/AIDS nhưng với tốc độ lan truyền nhanh hơn nhiều.

Các nhà nghiên cứu đã tìm ra được nhiều loại virus Ebola khác nhau đều có liên quan đến căn bệnh nguy hiểm này. Virus Zaire Ebola được tìm thấy đầu tiên ở Zaire chính là loại virus được ghi nhận là có khả năng gây tử vong cao nhất trong các trường hợp mắc bệnh.

Một loại virus Ebola khác được phát hiện ở Sudan được cho là biến thể của Zaire Ebola và phát triển từ điều kiện chăm sóc bệnh nhân thiếu thốn và không đảm bảo vệ sinh.

Biểu hiện lâm sàng của bệnh Ebola thay đổi theo từng giai đoạn : trong vài ngày đầu, bệnh nhân sẽ chỉ bị sốt hay viêm họng bình thường. Ngày thứ 5 đánh dấu dấu hiệu khác lạ đầu tiên khi trên cơ thể người bệnh sẽ xuất hiện các vết phát ban sần.

Khi căn bệnh tiến triển, người bệnh thường bị chảy máu ở các vị trí khác nhau trên cơ thể. Thường thấy nhất là chảy máu ở các đường tĩnh mạc và màng nhầy. Bệnh trở nên trầm trọng hơn khi bệnh nhân bị thở gấp, hạ huyết áp, vô niệu (không thể đi tiểu) và cuối cùng dẫn đến hôn mê.

Các nhà khoa học cũng cảnh báo rằng những triệu chứng lâm sàng của bệnh Ebola đến rất bất ngờ. Người bệnh cũng thường bị đau đầu nghiêm trọng, đau khớp, sốt và chán ăn. Các triệu chứng tiêu hóa khác cũng xuất hiện như đau bụng, buồn nôn, ói mửa hay tiêu chảy.

Tỉ lệ sống sót của bệnh nhân nhiễm Ebola là khác nhau tùy theo chủng loại virus nhiễm bệnh. Tuy nhiên, điều tra cho thấy loài virus Zaire Ebola nguy hiểm nhất mang tỉ lệ tử vong cao đến 89%. Bệnh nhân nhiễm Sudan Ebola virus cũng được báo cáo là có tỉ lệ tử vong từ 41-56%.

Căn bệnh này đang biến thành mối lo đáng sợ của toàn nhân loại bởi hiện tại, các chuyên gia vẫn chưa phát minh ra vaccine để chữa và phòng bệnh.

Thêm vào đó, nhiều khó khăn vẫn đang cản trở công tác nghiên cứu và trợ giúp bệnh nhân thuộc vùng phát dịch đầu tiên ở châu Phi, bao gồm điều kiện vệ sinh thiếu thốn và các phong tục tập quán cổ hủ của địa phương.

Một phong tục cổ trong việc mai táng người chết ở đây là tắm rửa cho xác chết. Do virus này có thể dễ dàng lây truyền qua máu, mồ hôi hay bất kì chất dịch nào thải ra từ cơ thể người bệnh nên việc xử lý các xác chết cần phải cực kì cẩn thận.

Điều này đã vô tình biến bước quan trọng của tang lễ truyền thống này thành một con đường lây nhiễm virus Ebola.

Các nhà khoa học đã điều tra thấy rằng loại virus này có “sức sống” vô cùng mãnh liệt. Không giống như hầu hết các tác nhân gây bệnh khác sẽ chết khi chủ thể không còn hay chỉ tồn tại được một thời gian ngắn, virus Ebola vẫn “sống nhăn răng” dù cho người bệnh đã tử vong.

Không chỉ thế, nó thậm chí vẫn có khả năng truyền nhiễm sau khi đã được... chữa khỏi.

WHO đã đưa ra thông báo về một trường hợp một người đàn ông dù đã sống sót khỏi căn bệnh quái ác này nhưng vẫn tìm thấy được virus Ebola trong tinh dịch 7 tuần sau khi hồi phục. Điều này giúp khẳng định thêm về tuổi thọ đáng ngạc nhiên của tác nhân gây bệnh chết người này.

Mặc dù đây không phải là một căn bệnh mới phát hiện gần đây tuy nhiên biện pháp chữa trị dành cho Ebola vẫn chưa được tìm ra. Một phần là vì lý do kinh tế đằng sau việc nghiên cứu phát triển vaccine.

Các chuyên gia đã phần nào chủ quan khi phát hiện ra căn bệnh chết người nhưng chỉ ảnh hưởng và tập trung ở vùng nghèo đói của châu Phi.

Với sự bùng nổ mạnh mẽ của dịch Ebola và nguy cơ biến thành đại dịch, các chuyên gia đã nhanh chóng "bắt tay" vào công việc và hi vọng sẽ đưa ra được liệu pháp chữa bệnh cũng như vaccine phòng bệnh trong thời gian sớm nhất.

BTV Tâm Vũ