Chóng mặt là một trong những nguyên nhân gây tai nạn trong lao động, giao thông hay sinh hoạt hàng ngày.

Chóng mặt tư thế kịch phát lành tính:

Trong bệnh lý này, cơn chóng mặt đột ngột xảy ra khi đầu được đặt ở vị trí nào đó, ví dụ như khi nằm trên giường hoặc khi làm việc dưới xe hơi và quay đầu vào một phía. Chóng mặt quay tròn xảy ra, kéo dài 1 - 2 phút, bệnh nhân có thể cảm thấy buồn nôn nhưng hiếm khi nôn.

Viêm mê đạo:

Viêm nhiễm của mê đạo gây ra do nhiễm trùng do virút hoặc vi khuẩn, có thể xảy ra khi bị cảm cúm, sởi hoặc quai bị hay viêm tai giữa do vi khuẩn không được điều trị đầy đủ. Triệu chứng chính là chóng mặt, những triệu chứng khác có thể là buồn nôn, nôn, mất thính lực, ù tai (reo trong tai).

Chóng mặt áp lực:

Những thay đổi áp lực trong tai giữa cũng là nguyên nhân gây chóng mặt. Ở những người nhạy cảm, tác dụng gây chóng mặt có thể là rất mạnh và có thể là có khởi phát đột ngột.

Chấn thương và tổn thương đầu:

Đại đa số trường hợp chấn thương tai trong được gây ra do phẫu thuật viên mổ tai giữa, hoặc chấn thương trực tiếp ở đầu. Loại chóng mặt này được biết là chóng mặt tư thế.

Tác dụng phụ khi dùng thuốc:

Một số thuốc có thể gây tổn thương thần kinh thính giác và tiền đình, gây mất thính lực và chóng mặt, như streptomycine, kanamycine và neomycine, quinine, salicylate (gồm cả aspirine) và lợi tiểu như furosemide, ethacrynicacid và bumetanide.

- Những bệnh lý làm hạn chế cung cấp máu tới cuống não như: suy động mạch nền đốt sống; xơ vữa động mạch; gai đốt sống cổ; tổn thương đuôi ngựa của cổ; u não dẫn đến suy giảm chức năng tiền đình gây ra chóng mặt.

Điều trị

Triệu chứng chóng mặt có thể là dấu hiệu của một bệnh lý nguy hiểm, chẳng hạn như viêm màng não, nhiễm độc chì, u não... Do vậy, nếu bạn có biểu hiện chóng mặt, hoa mắt nên gặp bác sĩ sớm để có hướng xử trí đúng đắn. Trong điều trị chóng mặt, một số nhóm thuốc sau đây thường được bác sĩ sử dụng:

Nhóm kháng histamin: điển hình là flunazirin, promethazine, meclizine. Nhóm này có tác dụng ức chế hoạt động tiền đình từ đó làm giảm chóng mặt. Tuy nhiên nhóm thuốc này cũng có tác dụng ức chế thần kinh trung ương vì vậy bệnh nhân thường bị ngầy ngật và buồn ngủ khi dùng thuốc, ít tác dụng trong chóng mặt mạn.

Nhóm kháng tiết cholin: kiềm chế kích động tiền đình điển hình là scopalamin, thuốc này có thể gây khô miệng và buồn ngủ.

Nhóm an thần: diazepam có tác dụng an thần làm dịu, được sử dụng trong cơn chóng mặt cấp. Cần thận trọng khi dùng thuốc này vì nếu lạm dụng sẽ dẫn đến nguy cơ lệ thuộc thuốc.

Betahistine: thuốc này có tác dụng điều hòa hoạt động nhận thức tiền đình và ức chế chóng mặt ngoại biên, tác dụng giảm chóng mặt và ngăn ngừa các cơn chóng mặt tái phát. Khác với các nhóm thuốc trên, thuốc này ít gây ngủ, bệnh nhân không bị ngầy ngật. Nhóm thuốc này cũng có ưu điểm là kích thích quá trình tự điều chỉnh thích nghi của bệnh nhân.

Acetyl leucyl: đây là một dạng acid amin, cơ chế tác dụng trong điều trị chóng mặt hiện vẫn chưa biết rõ. Hiện nay thuốc này chỉ còn được sử dụng hạn chế ở một số nước.

Ngoài ra cần phải tập luyện nhẹ nhàng, nghỉ ngơi hợp lý, không hút thuốc lá, nên có chế độ ăn uống hợp lý. Cần lưu ý việc lạm dụng các thuốc điều trị chóng mặt có tác dụng ức chế thần kinh trung ương sẽ làm ảnh hưởng đến quá trình tự phục hồi kiểm soát thăng bằng của cơ thể và có thể dẫn đến các cơn chóng mặt tái phát khó điều trị.

Cách khắc phục chứng bệnh hoa mắt, chóng mặt

Chóng mặt hoa mắt là một trong những biểu hiện khi làm việc trong môi trường làm việc với cường độ cao, căng thẳng khi làm việc lâu trong một tư thế. Ngoài ra nặng hơn có thể thấy mọi vật như quay cuồng trước mắt, đầu óc choáng váng khiến đứng không vững, chân tay lạnh, toát mồ hôi, buồn nôn…
Có 2 nhóm nguyên nhân chính gây nên triệu chứng hoa mắt chóng mặt:

1. Nhóm do bệnh về máu và tim mạch (như thiếu máu não, bệnh tim mạch).
2. Nhóm do bệnh thần kinh: nhóm này ngoài các triệu chứng hoa mắt chóng mặt còn có các triệu chứng khác như ù tai, rung giật nhãn cầu.

Chóng mặt do rối loạn tiền đình thường hay bị các cơn lặp lại, đột ngột thường vào đêm về sáng, xảy ra với người huyết áp thấp, thiểu năng tuần hoàn não do thiếu ôxy, do thay đổi thời tiết, khí hậu… hầu như không có dấu hiệu báo trước. Sau cơn xảy ra thường có di chứng về vận động, có thể xảy ra ù tai, mất ngủ, nhức đầu…

Những liệu pháp cụ thể rất có ích và hiệu lực rõ rệt trong nhiều trường hợp chóng mặt

1. Với cơn nhẹ: Biểu hiện hoa mắt, hơi choáng váng, vận động không bình thường khi nằm, ngồi, đứng, đi lại thì dùng: cinnarizin, uống 1 viên 25mg/ lần x 3 lần/ngày, uống liền trong 5-7 ngày. Đồng thời, không nên thay đổi vị trí của mình một cách đột ngột. Các biện pháp chữa trị tại nhà như kết hợp ấn huyệt, dùng cao dán, những bài thuốc dân gian… khá hiệu nghiệm.

2. Với cơn vừa: Cảm thấy khó chịu và khó khăn khi thay đổi tư thế hoặc vị trí lảo đảo như người say rượu, nhìn mọi vật không còn cố định, có thể buồn nôn hoặc nôn thì dùng:

• Gừng tươi khoảng 10g, làm sạch, giã nhỏ. Rót vào gừng giã nhỏ khoảng 100-150ml nước thật sôi. Quấy đều, gạn lấy nước và thêm vào một thìa đường kính đủ ngọt đậm và cho uống ngay lúc còn nóng. Nước gừng tươi chống buồn nôn và nôn còn tốt hơn cả metoclopramid.
• Cho uống cùng lúc 2 thuốc sau đây: Diphenhydramin (bd: nautamin) hoặc dimenhydrinat (bid: dramamin) 1 viên 10mg/lần x 2 lần/ngày cùng với cinnarizin như với cơn nhẹ trên đây. Sau khi dùng 1-2 ngày đã đỡ chóng mặt thì bỏ diphenhydramin hoặc dimenhydrinat mà chỉ dùng cinnarizin 1 viên/lần x 3 lần/ngày trong 5-7 ngày.

3. Với cơn nặng: Rất khó khăn và khó chịu khi thay đổi tư thế (ví dụ: nằm ngửa sang nghiêng), không thể ngồi dậy chưa kể đến đi, đầu óc như bị chèn ép lại, nếu đi phải có người đỡ không sẽ ngã, nôn mửa có khi dữ dội, nhìn mọi vật quay cuồng do rung giật nhãn cầu vì vậy người bệnh luôn nhắm mắt, muốn tìm nơi yên tĩnh tránh ánh sáng hoặc tiếng động… thì dùng:

• Nước gừng tươi như trên. Nếu nôn nhiều cần dùng oresol. Đồng thời đi khám ngay tại bệnh viện.

Cảm giác quay cuồng khi bị chóng mặt.

Luyện tập, phục hồi chức năng tiền đình là rất quan trọng, nhất thiết phải được thực hiện thường xuyên, ngoài những động tác luyện tập khác nếu có. Bên cạnh đó cần thường xuyên kiểm tra huyết áp vì đây là cơ sở phát hiện việc hoa mắt chóng mặt khi lượng máu và oxy lên não yếu.

• Tập đầu: Nghiêng hết cỡ sang phải rồi sang trái, ngửa lên và cúi xuống và quay tròn đầu, tối thiểu mỗi cử động là 10 lần.
• Chạy bộ nhẹ nhàng: (không chạy đứng tại chỗ) chạy đi chạy lại được khoảng 10 phút.
• Đánh tay: Cúi người xuống, tay với tới chân, đánh 2 tay về phải rồi về trái hết cỡ đồng thời quay cả mặt về phía đánh tay, mỗi phía 10 lần. Đứng thẳng người, dạng chân vừa phải, hai tay giơ thẳng ngang tầm mắt, đánh 2 tay về phải rồi về trái như trên (lưu ý là phải quay cả mặt).
• Tập thở: sử dụng phương pháp thở PEITH (nén oxy bão hòa): Hít không khí qua đường mũi đến mức tối đa, hơi phình bụng, nín thở, lên gân cốt (gồng người) như lực sĩ thể hình, tự đếm từ lúc nín thở làm sao được 20 rồi 30 hoặc hơn. Khi không thể nín thở được nữa, thở mạnh ra bằng miệng và thư giãn. Mỗi lần tập cần được thở tối thiểu 5 lần, thở vào buổi sáng khi tập thể dục, nếu cần thì thở 1 lần nữa trước khi đi ngủ ở tư thế nằm, ngồi hoặc đứng đều được. Thở như vậy sẽ làm tăng bão hòa ôxy cho máu động mạch, một nguyên liệu mà chỉ riêng não đã chiếm tới 15-20% ôxy của toàn cơ thể.

Chế độ dinh dưỡng

1. Hạn chế thức ăn và đồ uống có cồn, quá nhiều đường hay hàm lượng muối cao. Ngoài ra cần bổ sung các loại vitamin B, C, E (chống oxi hóa), acid béo omega- 3 (có nhiều trong cá), ma giê, canxi (để tăng khả năng miễn dịch)…
2. Dùng các thuốc kháng histamin như meclizin hoặc phenothiazin. Nếu chóng mặt khó điều trị cần dùng thuốc benzodiazepin hoặc thuốc chống loạn thần.