Bệnh u nang buồng trứng

U nang buồng trứng là bao nang chứa đầy dịch, hình thành trong buồng trứng của người phụ nữ.

Các nhà khoa học ở Cơ quan Quản lý sức khỏe và con người Mỹ cho biết, các triệu chứng nghi ngờ có u nang buồng trứng là:

- Đau hoặc tức vùng bụng, hoặc cảm giác đầy bụng.

- Đau mơ hồ ở vùng thắt lưng và đùi.

- Đi tiểu khó.

- Đau khi giao hợp.

- Tăng cân không rõ nguyên nhân.

- Đau nhức vú, buồn nôn hoặc nôn.

- Đau hoặc ra huyết bất thường trong chu kỳ kinh nguyệt.

Khi có một số triệu chứng trên, bạn nên khẩn trương tới cơ sở y tế để khám kiểm tra.

Đặc biệt, cần khám cấp cứu nếu có một trong những triệu chứng sau: Đau kèm sốt và nôn; đột ngột đau bụng dữ dội; hoa mắt, chóng mặt hoặc suy kiệt; thở nhanh nông không rõ nguyên nhân.

Nguyên nhân gây bệnh u nang buồng trứng.

Nhận được kết luận của bác sĩ nói bạn bị u nang buồng trứng, hầu hết chị em đều đặt câu hỏi: U nang buồng trứng là thế nào? Và tại sao mình lại bị u nang buồng trứng?

U nang buồng trứng là thế nào?

Nói một cách đơn giản thì u nang buồng trứng tức là trong buồng trứng có một khối phát triển bất thường. Khối này có thể là tổ chức mô mới khác với tổ chức buồng trứng bình thường hoặc là sự tích tụ dịch tạo thành một nang trên buồng trứng.

U nang buồng trứng có thể phát triển từ các mô của buồng trứng hoặc từ mô của các cơ quan khác trong cơ thể.

Một số đặc điểm của u nang buồng trứng:

- Không vượt quá kích thước 7cm.
- Tự tiêu đi trong khoảng vài tuần
- Chỉ có một buồng
- Có dịch màu trong (trừ khi bị chảy máu).

Tại sao chị em dễ bị u nang buồng trứng?

Dưới đây là 5 lý do thường gặp nhất khiến bệnh u nang buồng trứng phát triển ở chị em:

Lý do 1: Nang trứng phát triển không đầy đủ, không hấp thụ được các chất lỏng trong buồng trứng.

Điều này dẫn đến u nang - hình thức phổ biến nhất của u nang buồng trứng. Thông thường thì các u nang không có triệu chứng và chúng biến mất một cách tự nhiên trong vòng một vài tuần. Hiếm khi xuất huyết vỡ, hoặc xoắn có thể gây ra cơn đau cấp tính.

Lý do 2: Mạch máu của nang trứng bị vỡ dẫn đến u nang xuất huyết.

Xuất huyết u nang không phải là không phổ biến, nhưng chúng thường không có triệu chứng. Khi vỡ sẽ gây đau cấp tính trong bụng.

Lý do 3: Thể vàng phát triển dẫn đến kinh nguyệt kéo dài

Thể vàng (đơn vị chức năng của buồng trứng) trong u nang hoạt động vượt tuyến làm cho chu kì kinh nguyệt kéo dài, kèm theo chảy máu nặng (giống các dấu hiệu đe dọa xảy thai). Trong những trường hợp hiếm khi xảy ra, các nang trứng bị vỡ, gây đau cấp tính ở bụng khiến cho các hình ảnh lâm sàng của thai ngoài tử cung bị xáo trộn.

Lý do 4: Dư thừa chorionic gonadotropin (HCG) dẫn đến u nang lutein.

Dư thừa chorionic gonadotropin là do:

- Các khối u xuất hiện trong thời kì thai nghén.

- Rối loạn HCG để kích thích rụng trứng.

Những khối u nang một sẽ tự biến mất một cách tự nhiên sau khi các khối u trong kì mang thai bị loại bỏ hoặc ngưng điều trị HCG.

Lý do 5: Sự kích thích buồng trứng của các hormone luteinizing (LH).

Sự rối loạn nội tiết ở buồng trứng dẫn tới kết quả là buồng trứng đa nang. Biểu hiện lâm sàng của buồng trứng đa nang là:

- Gia tăng bệnh béo phì.

- Chu kỳ kinh nguyệt không đều.

- Vô sinh (do không có sự rụng trứng).

- Nam tính như: quá nhiều lông trên mặt (do dư thừa của androgen).

Kết luận:

U nang buồng trứng là những thương tổn không ác tính, thường không có triệu chứng và thường tự “giải quyết” sau một thời gian. Sự rối loạn nội tiết hay các đơn vị chức năng của buồng trứng – thể vàng – hoạt động quá mức… là những nguyên nhân phổ biến nhất gây ra bệnh u nang buồng trứng.

U nang buồng trứng để lâu dễ thành ung thư.

U nang buồng trứng là bệnh hay gặp của phụ nữ. Có thể đây chỉ là khối u cơ năng do hoạt động nội tiết, cũng có thể là khối ung thư cần được phát hiện sớm và xử trí nhằm bảo toàn mạng sống và chức năng người phụ nữ.

Khối u lâu ngày sẽ trở thành ung thư?

U nang buồng trứng là tên thường gọi để chỉ một khối phát triển bất thường trên buồng trứng. Khối này có thể là tổ chức mới khác với buồng trứng bình thường (tổ chức tân sinh) hay là sự tích tụ dịch tạo thành một nang chứa dịch trên buồng trứng bình thường. Có nhiều cách phân loại u: phân chia theo kích thước hay hình dạng trên siêu âm, u đặc hay lỏng… nhưng quan trọng nhất với bệnh nhân là xem xét u nang buồng trứng này lành tính hay ác tính. Cách phân loại lành hay ác chính xác nhất là lấy khối u ra khỏi cơ thể rồi đem thử tế bào (xét nghiệm giải phẫu bệnh). Một khối u phát triển nhanh, làm ảnh hưởng trên sức khoẻ nhiều, có thể gợi ý đến ung thư. Khi siêu âm, tuỳ các đặc điểm mà u được phân loại theo các nhóm từ 1 – 6, từ nhóm 4 trở đi khả năng ác tính càng cao.

Các diễn biến tự nhiên có thể xảy ra: khối u không gia tăng kích thước (thường hiếm khi gặp); khối u biến mất (thường xảy ra trên những khối cơ năng, hay gọi đúng hơn là nang cơ năng buồng trứng); khối u ngày càng to, có thể kèm thêm các biến chứng do chèn ép như đau, bí tiểu, rối loạn đi tiêu, báng bụng…; khối u bị xoắn quanh cuống: giống như quả trên cành, cuống vốn là các mạch máu đến và đi từ buồng trứng, tình trạng này sẽ làm ngưng trệ tuần hoàn đến buồng trứng, khối u ngày càng to do ứ đọng máu bẩn trong khi thiếu máu đến nuôi đi đến hoại tử hay vỡ, phải phẫu thuật ngay.

Như vậy, không có hiện tượng một khối u để lâu ngày trở thành ung thư buồng trứng, chỉ có ung thư buồng trứng mà không được chẩn đoán và xử trí sớm để khối ung thư có thời gian phát triển trầm trọng thêm.
Điều trị chủ yếu: phẫu thuật

Khi chưa có biến chứng, khối u buồng trứng thường gây ra các triệu chứng rất mơ hồ, đa số chỉ phát hiện một cách tình cờ khi siêu âm bụng kiểm tra hay khi khám phụ khoa định kỳ. Các triệu chứng có thể gặp: sờ thấy khối u trên bụng, đau bụng, rối loạn kinh nguyệt, rối loạn bài tiết…
 
Các triệu chứng này có thể là triệu chứng của một bệnh khác như khối u ở bụng, một bệnh lý phụ khoa thông thường (như viêm nhiễm phụ khoa) hay u xơ tử cung. Rất nhiều phụ nữ cứ lầm tưởng đang có u buồng trứng với tình trạng cơn đau quặn bụng kèm khối gò ở bụng. Phần lớn đây là dấu hiệu của tình trạng đau do tiêu hoá, khối gò đa số là do ruột co thắt, đặc biệt khi có tình trạng táo bón.

U nang buồng trứng là tên thường gọi để chỉ một khối phát triển bất thường
trên buồng trứng. (Ảnh minh hoạ)

Triệu chứng của u nang buồng trứng xoắn là cơn đau bụng cấp tính: đau quặn bụng, thành từng cơn, diễn tiến ngày càng dồn dập và gia tăng cường độ, thường kèm nôn ói, nhiều khi trầm trọng dẫn đến mất nước và điện giải, hay suy thận. Khám bệnh phụ khoa thông thường có thể phát hiện được khối u buồng trứng, siêu âm sẽ cho biết thêm tính chất khối u.

Một số xét nghiệm máu có thể giúp định hướng tính chất lành hay ác của khối u (xét nghiệm máu định lượng Alpha Feto Protein hay CA 125). Khối u cơ năng có thể chờ vài tháng để có chẩn đoán rõ ràng. Một khối u thực thể (do bệnh lý) nên được xử lý sớm nhằm biết rõ tính chất lành hay ác, cũng như tránh các biến chứng có thể. Khối u để quá to sẽ gây khó khăn cho phẫu thuật, mất nhiều máu, nhiều nguy cơ tổn thương các cơ quan lân cận.

Điều trị chủ yếu là phẫu thuật, có thể qua nội soi ổ bụng hay mổ bụng hở tuỳ kích thước và tính chất khối u. Thuốc chỉ dùng một vài loại đặc biệt hay trong thời gian chờ đợi phẫu thuật. Phẫu thuật sẽ cố gắng bóc đi phần u nang, để lại buồng trứng lành nếu được, nhất là khi bệnh nhân trẻ tuổi. Khi phải cắt đi một buồng trứng, buồng trứng còn lại vẫn làm việc, khả năng mang thai dĩ nhiên đã kém hơn. Khi u nang buồng trứng là ác tính, phẫu thuật không chỉ lấy đi buồng trứng bệnh, mà có khi còn phải lấy cả buồng trứng còn lại và tử cung. Trong trường hợp này, sau điều trị ổn định, bệnh nhân nếu còn trẻ sẽ phải dùng nội tiết tố sinh dục nữ để tránh tình trạng mãn kinh sớm.

Chưa có cách phòng ngừa

Nguyên nhân gây ra u nang buồng trứng, lành tính hay ác tính, hiện nay còn chưa biết rõ, do đó chưa có cách phòng tránh. Chế độ ăn uống hay sinh hoạt cũng không ảnh hưởng gì đến việc thành lập u nang, làm thay đổi u nang buồng trứng.

Nếu có chăng, thì đã có bằng chứng khoa học cho thấy khi buồng trứng được nghỉ ngơi, không có sự rụng trứng thường xuyên thì khả năng hình thành khối u giảm đáng kể (có thể tới 40%). Việc nghỉ ngơi này có thể là lúc người phụ nữ mang thai, đang nuôi con bằng sữa mẹ, dùng thuốc ngừa thai.

Các loại u nang buồng trứng  

Phần lớn các khối u ở buồng trứng là lành tính, chủ yếu là u nang. Bản thân chúng không gây nguy hiểm, nhưng nếu xảy ra biến chứng, tính mạng người bệnh có thể bị đe dọa.

U nang buồng trứng được chia làm hai loại: cơ năng và thực thể.

U nang cơ năng có nguồn gốc từ các nang noãn (thường gọi là trứng) do rối loạn sinh lý trong quá trình phát triển (chứ không phải do những tổn thương thực thể của buồng trứng). Chúng chỉ tồn tại trong một thời gian nhất định rồi biến mất. Có 3 loại u cơ năng:

- Nang bọc noãn: Là nang noãn đã phát triển và trưởng thành (chín) nhưng không phóng noãn (rụng trứng) được.

- Nang hoàng thể: Bình thường sau khi phóng noãn, các tế bào hạt của nang noãn tiết progesteron tạo thành hoàng thể. Nó phát triển đến cực đại vào khoảng ngày thứ 21 đến 23 của vòng kinh, thoái triển dần rồi teo đi để trở thành một đám thoái hóa màu vàng nên được gọi là thể vàng. Nhưng có khi hoàng thể không không teo đi mà phát triển mạnh thành một nang mỏng chứa đầy dịch bên trong.

- Nang hoàng tuyến: Các nang bọc noãn bị kích thích quá mức nên không phóng noãn mà bị hoàng thể hóa. Đây là loại nang cơ năng ít gặp nhất, thường gặp trong chửa trứng.

Biến chứng hay gặp của u cơ năng là vỡ nang. Do vỏ mỏng nên nang dễ vỡ khi thăm khám hoặc có áp lực đè mạnh lên bụng. Nếu vỏ nang có mạch máu bị tổn thương thì sẽ gây chảy máu, bệnh cảnh giống như chửa ngoài tử cung vỡ và phải mổ cấp cứu. Chảy máu trong nang cũng là biến chứng thường gặp và làm cho bệnh nhân đau bụng; mức độ đau phụ thuộc vào tình trạng chảy máu nhiều hay ít. Một biến chứng khác là xoắn nang, xảy ra khi cuống nang dài, nang di chuyển và bị xoắn.

Về điều trị, đối với những nang bọc noãn và nang hoàng thể, cần theo dõi 2-3 tháng. Sau đó, nếu khối u vẫn tồn tại thì nên mổ. Trong thời gian theo dõi, có thể dùng thuốc tránh thai để buồng trứng nghỉ ngơi, không chịu sự kích thích của tuyến yên, nang sẽ tự thoái triển. Với nang hoàng tuyến, phải điều trị bệnh chính là chửa trứng hoặc u nguyên bào nuôi.

U nang thực thể xuất hiện từ những tổn thương nhu mô bình thường của buồng trứng. Nó tiến triển âm thầm, kéo dài trong nhiều năm và được chia làm ba loại:

- U nang nước: Là một túi chứa nước có cuống dài, vỏ mỏng, di động, mặt ngoài trơn nhẵn, bên trong chứa dịch trong, đôi khi có nhiều thùy. Vỏ nang thường trơn nhẵn và mỏng nên dễ vỡ. Mặt trong của vỏ nang thường nhẵn, đôi khi có những nhú nhỏ (chúng có thể xuất hiện ở mặt ngoài của nang. Nang có nhú là rất dễ bị ung thư hóa, số lượng nhú càng nhiều thì nguy cơ ung thư hóa càng cao. Đôi khi dịch trong nang màu nâu, đó là do chảy máu trong nang.

- U nang nhầy: Là loại khối u có vỏ dày hơn, màu trắng hoặc trắng ngà, có cấu trúc giống như da. Trong nang có chất dịch nhầy trong và vách ngăn chia khối u thành nhiều thùy nhỏ. U nang nhầy rất thường gặp, kích thước thay đổi từ vài trăm gam tới hàng chục kilôgam, có thể dính vào các tạng xung quanh. Mức độ ung thư hóa rất thấp. Nếu khối u vỡ hoặc tế bào khối u xâm nhập ổ bụng, chúng sẽ tiết các chất nhầy gây bệnh nhầy dính phúc mạc.

- U nang bì: Có thể gặp ở trẻ em, vị thành niên, phụ nữ tuổi sinh đẻ và người già. Vỏ khối u dày, trơn láng, có lẫn những sợi cơ. Kích thước u thường không lớn, đường kính dưới 10 cm, nhưng nặng nên dễ gây xoắn. U thường xuất hiện một bên, nhưng có khi ở cả hai bên. Trong nang chứa các tổ chức của da đã biệt hóa cao như lông, tóc, móng, răng, chất bã đậu; cũng có thể thấy các tổ chức của xương, sụn hoặc một chất trắng như não, thần kinh.

U nang thực thể buồng trứng phát triển âm thầm, lặng lẽ gần như không có triệu chứng, chỉ được phát hiện một cách tình cờ như khám sức khỏe định kỳ hay siêu âm bụng. Cũng có khi nó biểu hiện là một bệnh cảnh cấp cứu ngoại khoa ở bụng (do xoắn cuống nang, hoặc u chèn ép gây đau, bí trung đại tiện). Thông thường người bệnh chỉ phát hiện được khi khối u đã lớn.

Biến chứng thường gặp là xoắn cuống nang, hay xảy ra khi u có cuống dài, đường kính khoảng 8-10 cm. Vì khối u nhỏ, lại có cuống dài nên dễ di động và bị xoắn. Dễ xoắn nhất là u nang bì. Nếu được chẩn đoán sớm và xử trí kịp thời, tiên lượng sẽ tốt. Nếu muộn, khối u vỡ hoặc hoại tử, bệnh nhân có nguy cơ tử vong.

Vỡ nang là biến chứng ít gặp, thường xảy ra với u nang nước do có vỏ mỏng. Đây là hậu quả của xoắn cuống nang mà không được cấp cứu kịp thời, thăm khám thô bạo hoặc chấn thương ở vùng bụng; cũng có thể gặp sau giao hợp.

Các khối u trên có thể gây vô sinh, sẩy thai, đẻ non, gây đẻ khó. Chúng có khả năng chuyển thành ung thư.

Cách điều trị là mổ cắt bỏ u càng sớm càng tốt để tránh các biến chứng. Để phòng ung thư hóa, bệnh nhân phải tái khám theo hẹn của bác sĩ sau phẫu thuật.

 (ST)