Ý nghĩa của hoa xương rồng bát tiên và cách trồng loài hoa này

Xương Rồng Bát Tiên

Hoa Bát tiên tên khoa học Euphorbia milii, thuộc chi Euphorbia, họ Thầu dầu, Đại kích -Euphorbiceae, bộ Sơ ri Malpighiales.

Hoa Bát tiên còn được gọi là xương rồng bát tiên, nhưng thực chất nó không thuộc họ xương rồng cactaceae mà thuộc họ Euphobiaceae. Bát Tiên có hoa rất phong phú đầy đủ màu sắc: trắng, xanh, đỏ, vàng, đốm, sọc. Cây rất sai hoa, mỗi nách lá đều có một vòi hoa rất to, vừa đẹp vừa lâu tàn (từ 2-6 tháng), với phát hoa to dài, mang bầu hoa chung gọi là cyathium dạng hình chuông, ngoài cùng có hai lá bắc mà người ta thường nhầm là cánh hoa.

Người dân Madagascar đã trồng cây Bát Tiên từ lâu đời, khoảng trên mấy trăm năm nay. Sau đó người Thái Lan, Trung Quốc đã nhập về trồng khoảng trên 200 năm.

Xương rồng bát tiên nguyên thuỷ chỉ có 2-4 hoa , hoa nhỏ nên ít được ưa chuộng. Qua quá trình lai tạo, sau khi người Châu Phi, người Thái Lan, Trung Quốc đã tìm cách lai tạo cho ra được cây Bát tiên có 8 hoa to, màu sắc đẹp nên đặt tên là Poisien (Bát Tiên), là 8 vị tiên mà bất cứ người Trung Hoa nào cũng kính trọng. Ngày nay Xương rồng Bát Tiên có cơ số hoa luôn là bội số cuả 4, 8; hoa có nhiều tầng: tới nay hoa có 4 tầng là tối đa; nếu tầng thứ nhất 4 hoa, tầng thứ 2 cứ một hoa cuả tầng thứ nhất cho ra thêm 2 hoa nưã, tổng cộng 12 hoa…và cứ thế tiếp tục tầng thứ 3, thứ 4; nếu tầng thứ 1 có 8 hoa , tầng thứ 2 sẽ có 16 hoa tổng cộng là 24 hoa….., tối đa hiện nay là 60 hoa trên một phát hoa. Về lá thì xương rồng bát tiên có nhiều hình dạng lá khác nhau như hình mác, hình tròn…

Với đặc tính là loài cây mọc thành bụi, hoa bát tiên phân nhánh rất nhiều, cụm hoa trên các cuống dài ở đỉnh cành, dạng ngù, hoa màu đỏ, trắng gần như quanh năm nếu được chăm sóc tốt. Hoa bát tiên có gai nhọn, thân màu trắng mốc, dáng hoa đẹp nên được trồng làm cảnh, làm hàng rào hoặc trồng thành những bụi khóm lớn trong sân vườn. Ưu điểm của cây lá có thể sống khỏe trong điều kiện nắng nóng hoặc ít nước. Ngoài ra cây cũng được trồng thành những chậu lớn làm hoa trang trí ngoại thất cùng với ý nghĩa các loài hoa đẹp trong vườn nhà. Hoa bát tiên  có nhiều giống, mỗi giống có một mầu sắc hoa khác nhau, rất đẹp và dễ thương.

.

Người Thái Lan và Trung Quốc cùng gọi là hoa “Poi sien”, tên tiếng Anh là Crown of Thorns ( tạm dịch là “Hoa Mão Gai “). Việt nam gọi là hoa Bát Tiên.

.

Từ thân cây đầy gai nhọn như một sự thử thách và gian nan, nhưng trên ngọn cây lại mướt xanh những chiếc lá và nở những cụm hoa tràn đầy niềm tin và hy vọng của cuộc sống…

.

Hoa Bát Tiên trong bài này có tên là Bát Tiên Hồng Hạnh (Hồng quân)
.

Thân: đa dạng về màu sắc (màu xanh,  nâu đỏ, nâu tím… ), có nhựa mủ và gai, hình dạng và màu sắc của gai cũng rất phong phú (gai đơn, gai kép, gai ba và gai tư …)

Với hình dạng và màu sắc của thân hoa Bát Tiên, ta có thể hình dung được: hình ảnh thân cây có gai đã được kết tròn thành mão gai gắn trên đầu Chúa Giêsu, và với hình ảnh này trong tiếng Anh hoa Bát Tiên đã được đặt tên là Crown of Thorns ( tạm dịch là “Hoa Mão Gai “). 

Nhưng thật ra trong một cuộc họp báo tại Hội Nghị quốc tế lần thứ 16 về thực vật học, ông Avinoam Danin, một nhà thực vật học tại Ðại Học Do Thái ở Giêrusalem nói rằng hoa và nhiều thành phần khác của cây cỏ đã được đặt trên tấm khăn liệm Chúa cho nên đã để lại dấu vết của phấn hoa. Kết quả cuộc phân chất cho thấy rằng phấn hoa có trong tấm khăn liệm đến từ một loại thảo mộc mà người ta chỉ tìm thấy trong tháng Ba và tháng Tư tại vùng Giêrusalem mà thôi. Phấn của một loài hoa có tên khoa học là Gundelia tournefortii, chi Akuvit Hagalgal, được đặt biệt tìm thấy trên phần vải có hình vai của Chúa. Một số nhà khoa học cho rằng đây có thể là loại hoa được kết thành mão gai gắn trên đầu Chúa Giêsu. (theo: Msgr Peter Nguyen Van Tai – Radio Veritas Asia, Philippines)

Ngoài loại hoa này có đến hàng trăm loài và dĩ nhiên mỗi loài biểu hiện mỗi hình dáng, màu sắc và sức quyến rũ riêng. Những năm trước kia, người chơi hoa chỉ biết có hai màu: vàng và hồng. Nhưng ngày nay, qua kỹ thuật người trồng hoa đã cấy ghép, lai tạo để cho ra đời đủ “giai điệu” màu sắc đôc đáo : xanh trên nền đỏ hoặc ngược lại, hồng với viền xanh lá cây và thậm chí toàn cánh hoa là màu xanh lá cây. Những người trồng hoa Bát Tiên đều nhận định rằng cây Mão Gai trồng dễ hơn phong lan, công chăm sóc ít hơn và ít bị bệnh. Ngoài ra cây giống của nó dễ mua hơn cây phong lan. Ơ Thái Lan đã hình thành hai tổ chức Hoa Mão Gai đó là Hội Hoa Mão Gai và CLB Hoa Mão Gai.

.

Ông  Pravit Rujirawing, người nổi tiếng hàng đầu đồng thời là chủ tịch hội hoa Mão Gai ở Thái Lan nói: “sức quyến rũ của hoa này nằm ở cấu trúc phết màu từng mảng khác nhau trên mỗi cánh hoa. Là người trồng hoa, tôi cảm thấy như mình dùng cây cọ để quệt màu lên cho nó vậy”. Một chậu hoa Bát Tiên muốn có giá trị đòi hỏi phải hoàn hảo về màu sắc, kích cỡ, hình dáng và số lượng hoa, cách sắp xếp các cánh hoa, kết cấu, cọng hoa, phấn hoa, lá và gai. Hoa Bát Tiên trở thành một loài hoa phổ biến không hẳn về cái đẹp, vì lợi ích kinh tế đối với nghệ nhân Thái Lan mà nó còn mang đến một điều gì còn thiêng liêng cao cả hơn thế nữa.

.

Nhà vườn Surasak, chủ nhân của một cơ sở ươm trồng hoa Bát Tiên ở tỉnh Nonthaburi nói :”người chơi hoa ảo tưởng tin vào sự may mắn mà nó mang đến. Sự may mắn ấy nằm trong số hoa  mà nó nở ra ở mỗi lần. Những con số may mắn thường từ số 8 để nhân với 2,3,4 để có 16,24 và 32”.

.

Surasak giải thích :”Poi sien là tiếng Trung Quốc ám chỉ tới 8 vị thần tiên mà hằng bao thế kỷ trước người Trung Quốc rất tôn kính”. Bởi vì lấy tên theo Tiếng Trung quốc nên nhiều người tin rằng Poi sien là cây bản địa của Trung Quốc. Nhưng thực ra xuất xứ của nó là vùng Phi châu và Madagascar. Poi sien hay hoa Mão Gai, một giống thực vật vùng nhiệt đới thường được trồng trong chậu và rất dễ phát triển khi đem trồng ở vùng đất cằn cỗi. Nó trổ hoa quanh năm, nhưng về mùa đông là thời kỳ hoa nở sung mãn nhất. Để cầu mong sự may mắn người trồng hoa thường để chậu hoa hướng về hướng đông, vốn được coi là hướng may mắn.

.

Có rất nhiều bằng chứng để bảo vệ cho giả thuyết này : chữ Poi sien đều được cả người Trung Quốc, người Thái sử dụng và từ hai thế kỷ nay họ đều có chung một lòng tin vào điều may mắn của nó.
.

Kỹ Thuật Trồng Và Chăm Sóc Xương Rồng Bát Tiên

CHĂM SÓC VÀ NHÂN GIỐNG

Trồng Xương Rồng Bát Tiên công chăm sóc không nhiều lắm và cũng không khó khăn.

1.Chăm sóc

Tưới nước: Khi thiếu nước thì cây bị khô héo, chết dần nhưng bị úng nước thì cây còn chết nhanh hơn vì vậy việc đảm bảo đầy đủ nước cho cây nói chung là rất quan trọng. Vào mùa nắng có thể tưới một ngày một lần, vào mùa mưa thì 2-3 ngày tưới 1 lần tùy theo đất trồng trong chậu khô nhiều hay ít, quan sát đất trên mặt chậu, nếu thấy khô là tưới thì tốt nhất. Mỗi lần tưới phải tưới cho đủ nước để nước thấm sâu xuống đáy chậu, nếu dư nước cây sẽ dễ bị thối nhũn, không nên tưới nước lên sẹo chưa thật lành, không nên tưới nước lên hoa vì hoa sẽ mau tàn khi ướt .

Bón phân: Mặc dù khi trồng cây trong đất đã có trộn phân rồi, nhưng khi cây sống lâu ngày đã ăn hết phân, cần phải bón bổ sung thêm hoặc bón thúc thêm để kích thích cây ra hoa bằng phân hoá học. Cách tưới phân: Bình thường, cây xương rồng Bát tiên được trồng trong chậu, vì thế ít nhất mỗi tháng phải được bón phân một lần. Ít nhất khoảng 1-2 năm thì thay đất, thay chậu một lần. Nên tưới phân NPK:20.20.20, liều lượng bón nên giảm bớt 50% so với hướng dẫn sử dụng phân. Chú ý: khi bón phân cũng phải tính toán cho cân đối, nếu bón hoài một thứ phân thì có thể sẽ làm dư thừa chất đó.

Cắt tỉa: Nên tỉa bớt cành, bởi nếu để nhiều thì sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển của cây và làm cho kích cỡ hoa nhỏ cuống. Nên để những cành ở phía dưới gốc cây, tỉa bớt những cành ở phía trên ngọn để tạo dáng đẹp cho cây cảnh.

2.Nhân giống

Cách gieo hạt : Hạt giống xương rồng Bát Tiên do có vỏ dày nên nảy mầm chậm. Phải chờ khoảng 10 ngày thì mầm cây mới nhú lên. Trong thời gian chờ hạt nảy mầm mỗi ngày ta nên tưới nước nhẹ khoảng 3 lần cho đất đủ độ ẩm. Cây con mọc lên thường rất yếu nên trong thời gian mấy tuần đầu nên để vào chỗ thoáng mát, hoặc nơi chỉ có nắng sáng nhẹ chiếu vô. Tốt nhất là có mái che hay giàn che.

Cách chiết cây: Dùng dao bén cắt rời một khoanh vỏ có chiều dài độ vài phân nơi mình định chiết. Sau đó, chờ vết cắt khô nhựa rồi dùng xơ dừa xé nhỏ hoặc rễ lục bình rửa sạch vắt khô nước để bó quanh lại vết cắt, bên ngoài dùng bao nilon quấn chặt, chờ ngày bầu chiết ra rễ mới cắt ra trồng.

Cách chiết khác: không cần bóc cả khoanh vỏ mà dùng dao bén vát chéo hình miếng bát một bên thân cành hay một bên thân cây, nơi định chiết. Sau đó, cũng chờ vết cắt khô nhựa rồi mới bó bầu theo cách trên.

Cách tháp ghép: Muốn tháp ghép ta phải có sẵn gốc ghép và cành ghép. Gốc ghép: Chọn một cây đang trong giai đoạn trưởng thành, đang có sức sống mạnh, nhiều nhựa mới đủ sức nuôi sống và giúp cây nghép phát triển mạnh sau này. Cành ghép: Nên chọn cành ghép từ những cây giống mới, có những ưu điểm đang được nhiều người đánh giá cao như: sai hoa, hoa to, màu sắc đẹp, sống khỏe… để sau này ta có một cây mới mang những ưu điểm giống như vậy. Tốt nhất nên chọn cành ghép có tiết diện bằng với gốc ghép để sau này vết ghép được liền lặn, phẳng. Chiều dài của cành ghép không nên quá dài, khoảng mười phân là vừa.

Cách giâm cành: Đối với xương rồng Bát Tiên, cách giâm cành là cách dễ thực hiện nhất nhưng đòi hỏi :Cành giâm không quá non mà cũng không được quá già. Vì cành quá non rất dễ bị thối khi gặp môi trường ẩm, còn cành quá già thì cạn nhựa. Trước khi giâm cành xuống đất phải chờ vết cắt khô nhựa. Giâm cành xong phải để chậu vào nơi thoáng mát một thời gian để chờ cây mọc rễ mới cho tiếp xúc với ành nắng dần dần… Cây mọc rễ là khi cành giâm bắt đầu ra chồi non. Trong thời gian cây chưa ra rễ, không được tưới nước. Chỉ trừ trường hợp đất trong chậu quá khô, không đủ độ ẩm mới tưới dạng sương giúp cây đủ ẩm.

BỆNH-CÁCH PHÒNG TRỊ

Xương rồng Bát Tiên ít bị các loại bệnh gây hại. Nhưng ta cũng nên phòng trừ bệnh kịp thời nếu không cây vẫn bị hại. Thông thường xương rồng Bát Tiên chỉ mắc những bệnh sau đây:

1. Bệnh đốm lá

Bệnh này do nấm Cercospora chrysanthemi gây ra trên lá. Khi nấm này tấn công, giữa phiến lá hoặc cạnh rìa lá, hay dọc theo gân lá nổi lên những đốm nhỏ hình tròn hay các hình dạng khác nhau với màu nâu đen. Khi bệnh nặng thì nấm làm mô lá bị thối nhũn ra, phần lá còn lại trở lên vàng úa và rụng. Bệnh đốm lá thường xảy ra trong mùa mưa, có khí hậu ẩm ướt. Bệnh thường xuất hiện ở tầng dưới gốc rồi mới lan lên tận ngọn.

Cách phòng ngừa là thường xuyên tỉa bớt những cành nhành rườm rà và các lá già: nhặt bỏ hết những hoa lá rụng cùng rác vương quanh gốc để đem lại sự thông thoáng cho xương rồng Bát Tiên. Mặt khác không nên tưới cây  vào ban đêm, vì sự ẩm ướt trên lá là môi trường cho nấm Cercospora chrysanthemi phát triển và xâm nhập.

Khi cây bị bệnh thì dùng thuốc diệt nấm để phun khắp tán lá, từ ngọn đến gốc. Có thể dùng Anvill 5SC hoặc thuốc Topsin M-70WP.. theo đúng liều lượng chỉ dẫn cách dùng.

2. Bệnh thối nhũn

Thường thấy ở các cành giâm vào mùa mưa lá bị héo, mềm, thối nhũn. Bệnh này phải phát hiện sớm và nên phun thuốc Kasuran pha 2 gram/1lít nước rất công hiệu. Còn nếu thân cây bị thối nhũn như Sứ thái thì không trị được , mềm chỗ nào thì phải cắt bỏ chỗ đó rồi bôi vôi hoặc sơn vào vết cắt .

3. Rầy bông

Rầy bông còn gọi là rệp sáp. Có thân hình bầu dục, thân phủ lớp sáp màu trắng như bông, và nhờ lớp sáp đó mà thân chúng không thấm nước . Giống rầy bông sống cộng sinh với kiến. Kiến ra sức tha các bông từ gốc cây lên tận ngọn cây, ngọn cành để rầy hút nhựa các lá non mà sống. Từ đó các đọt non cứ lần lượt rủ xuống…

Cách phòng ngừa hữu hiệu giống rầy này là phải diệt kiến khi thấy chúng xuất hiện gần khu vực trồng xương rồng Bát Tiên, hay làm tổ ngay trong chậu trồng xương rồng Bát Tiên bằng cách sử dụng Basudin.