1
Gần đây bệnh nhân đến khám bệnh tại bệnh viện, tỷ lệ về tăng men gan cũng chiếm nhiều, và không ít người bệnh muốn biết vì sao như vậy. Để giải thích điều đó, qua bài viết này sẽ là câu trả lời cho bạn.
Men gan nằm trong tế bào gan và chúng tham gia vào các quá trình chuyển hóa quan trọng các chất trong cơ thể. Vì vậy, men gan có một vai trò vô cùng quan trọng trong cuộc sống của mỗi người. Khi men gan bị rối loạn, nhất là men gan tăng cao, phải hết sức lưu ý tìm hiểu nguyên nhân để có biện pháp xử trí thích hợp.
Bất kỳ người bình thường nào cũng có men gan. Men gan có 4 loại, đó là AST (aspartate transaminase) hoặc còn được gọi là SGOT (serum glutamic oxaloacetic transaminase). Loại thứ 2 là ALT (alanin transaminase) hay còn gọi là SGPT (serum glutamic pyruvic transaminase), hai loại này có trong tế bào gan. Khi gan bị viêm hoặc bị tổn thương thì hai loại men gan này bị rò rỉ vào dòng máu làm cho chỉ số men gan tăng. Loại men gan thứ 3 là alkalin phosphatase có trong màng tế bào gan và loại thứ 4 là GGT (gamma glutamyl transpeptidase) có trong thành của tế bào ống mật. Chỉ số bình thường của men gan SGOT, SGPT là (40U/L) .Qua các nghiên cứu, người ta rút ra rằng khi men gan tăng từ 1 – 2 lần là ở mức độ nhẹ, tăng từ trên 2 – 5 lần là mức độ trung bình và tăng trên 5 lần là ở mức độ nặng.
Nguyên nhân:
Có thể là nguyên nhân tại gan và cũng có thể là nguyên nhân ngoài gan. Trong đó viêm gan là nguyên nhân chính như: viêm gan do virus A, B, C, D,viêm gan do thuốc, viêm gan do rượu, viêm gan tự miễn.
Nồng độ của men gan tăng thường tỷ lệ thuận với mức độ viêm nhiễm của gan. Tuy nhiên đó mới là những gợi ý thông thường nhất bởi trong thực tế, có những trường hợp viêm gan rất nặng nhưng nồng độ men gan trong máu tăng rất ít. Ngược lại một số trường hợp khác việc gia tăng nồng độ men gan lại không liên quan gì đến gan. Vì vậy nói một cách chung nhất thì sự thay đổi men gan là những dấu hiệu hữu ích trong chẩn đoán bệnh.
- Viêm gan cấp do bất kể nguyên nhân gì đều làm men gan tăng đặc biệt là tăng rất cao, gấp 7-8 lần trở lên.
- Viêm gan mạn tiến triển, viêm gan dẫn đến xơ gan do rượu, chất độc, thiểu dưỡng, ung thư gan.
- Tắc đường mật do giun, sỏi; viêm tụy, tắc ruột, viêm dạ dày cấp… cũng làm tăng men gan nhưng mức độ tăng không nhiều như trong viêm gan.
- Các bệnh truyễn nhiễm như sốt rét, sởi, sốt xuất huyết, nhiễm trùng máu... trong giai đoạn toàn phát cũng làm tăng men gan.
- Ngoài ra còn rất nhiều bệnh mạn tính khác hay do điều trị thuốc, chế độ ăn uống không điều độ, uống nhiều bia rượu cũng làm thay đổi men gan so với bình thường.
Khi đã biết mình bị tăng men gan, bạn nên giữ gìn sức khỏe, tránh làm việc quá sức và bước kế tiếp là phải đi khám bác sĩ chuyên khoa về bệnh gan mật để được xác định rõ bệnh và điều trị kịp thời, tránh được sớm những biến chứng, đặc biệt là bệnh viêm gan siêu vi B. Mặt khác cần phải theo dõi thường xuyên xem số lượng men gan có thay đổi không và cũng nên làm siêu âm, định lượng gan để biết được tình trạng của gan, ống dẫn mật.
- Trong trường hợp phát hiện tình trạng GGT(bình thường là 6 – 61U/L) tăng cao thì điều cần thiết là phải ngưng ngay việc uống rượu, bia và các loại nước uống có chất cồn. Nên chú ý rượu bia là thức uống làm gan nhiễm độc (khi uống rượu, gan phải làm việc nhiều hơn để thải chất độc). Ngoài ra không hút thuốc lá, nếu xảy ra ở những người có tình trạng thừa cân béo phì thì nên kiêng cữ các thức ăn nhiều dầu mỡ, chiên xào, nên dùng chế độ ăn bổ dưỡng nhiều chất đạm.
- Trong trường hợp cần thiết phải dùng thuốc để điều trị một số bệnh lý khác, thì cần phải báo cho bác sĩ biết mình đang có tình trạng tăng men gan để tránh dùng những thuốc có hại cho gan.
Tóm lại, có rất nhiều nguyên nhân làm thay đổi men gan trong máu so với chỉ số bình thường, nhưng thường gặp nhất là viêm gan . Với nồng độ men gan có thể tăng rất cao gấp 10 lần và hơn thế nữa . Những người có chỉ số men gan tăng cao thì nên gặp bác sĩ chuyên khoa để sớm được điều trị, theo dõi và xét nghiệm định kỳ. Nếu tình trạng này xảy ra kéo dài mà không điều trị sẽ rất dễ xảy ra các biến chứng như xơ gan...
Mong rằng đây là tài liệu bổ ích, giúp các bạn, nhất là những bạn mà men gan đang tăng cao tìm hiểu để giúp mình có hướng tốt trong xử lý và điều trị về men gan
Phòng bệnh:
Mặc dù có nhiều bệnh gan không thể phòng ngừa được , con người vẫn có nhiều cách để bảo vệ gan ít tổn thương nhất.
Ăn uống hợp lý:
- Lượng dinh dưỡng cung cấp cho cơ thể qua các bữa ăn hàng ngày phải đảm bảo sự cân bằng về vitamin, protein và các khoáng chất thiết yếu.
- Việc bổ sung quá nhiều các loại vitamin và khoáng chất cho cơ thể có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh về gan, đặc biệt là các loại vitamin A, B3 và sắt.
- Nên hạn chế ăn các loại thức ăn đã được chế biến sẵn vì chúng có chứa nhiều chất bảo quản, gây ảnh hưởng không tốt cho hệ tiêu hóa cũng như khả năng hoạt động của gan.
- Bia, rượu, cà phê, đồ ăn cay, chua cũng là những loại thực phẩm cần hạn chế sử dụng. Nếu sử dụng thường xuyên sẽ không có lợi cho khí huyết và làm "giảm tuổi thọ" của gan. Không nên hút thuốc lá vì làm tăng nguy cơ ung thư gan và làm tăng thêm độc tính các thuốc có hại cho gan
- Hoa quả tươi và rau xanh, đặc biệt là các loại rau có lá màu xanh đậm rất tốt cho cơ thể vì chúng giúp mát gan, lợi tiểu. Ngoài ra, bạn đừng quên bổ sung vitamin D, C và canxi cho cơ thể qua các loại thực phẩm như: trứng, sữa, thịt nạc, ngũ cốc, cà chua, cần tây…
- Năng uống chè, đặc biệt là trà xanh chứa chất chống ôxy hóa không chỉ giảm nguy cơ mắc bệnh gan mà còn duy trì sức khỏe cho gan.
Ngủ sớm và đúng giờ
Nếu bạn không muốn mắc các bệnh về gan, hãy tập cho mình thói quen ngủ sớm và ngủ đúng giờ. Tốt nhất, hãy đi ngủ trước 23h. Ngủ sớm giúp máu trong cơ thể có đủ thời gian trở về gan và giải độc cho gan.
Uống nhiều nước
- Uống nhiều nước rất có lợi cho gan. Hãy bổ sung cho cơ thể từ 2 - 2,5lít nước mỗi ngày. Để đạt được hiệu quả giải độc cho gan, hãy uống nước làm nhiều lần trong ngày, mỗi lần chỉ nên uống từ 150 -200ml.
- Uống nước giúp đẩy nhanh quá trình tuần hoàn máu và tăng cường khả năng hoạt động của các tế bào gan, giúp quá trình đào thải các chất độc ra khỏi cơ thể của gan trở nên có hiệu quả.
Không xem tivi hoặc ngồi làm việc trước máy tính quá lâu
- Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng: mắt có liên quan trực tiếp tới chức năng hoạt động của gan. Khi đôi mắt mệt mỏi, gan cũng bị ảnh hưởng.
- Vì vậy, nếu công việc đòi hỏi bạn thường xuyên phải tiếp xúc với máy tính, hãy để mắt bạn thường xuyên được nghỉ ngơi, thư giãn.
Tránh lạm dụng thuốc
- Để gan luôn khỏe mạnh, hãy hạn chế dùng thuốc, đặc biệt là các loại thuốc có độc cho gan. Có bệnh phải tìm tới thuốc nhưng tốt nhất, hãy tìm tới các bài thuốc dân gian chữa bệnh khi có thể. Giữ tinh thần luôn thoải mái
- Các chuyên gia y học đã chứng minh: "Hầu hết bệnh tật trong cơ thể đều bắt nguồn từ bệnh tinh thần". Hãy giữ cho tinh thần luôn thoải mái để ngăn ngừa mọi bệnh tật cho cơ thể.
Tăng cường luyện tập
- Thói quen lười vận động có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh về gan cũng như các bệnh nguy hiểm khác trong cơ thể.
- Thường xuyên luyện tập thể dục thể thao giúp kiểm soát cân nặng, tăng cường tuần hoàn máu, đốt cháy năng lượng dư thừa trong cơ thể, bảo vệ và duy trì ổn định chức năng giải độc của gan.
- Các loại hình thể dục thể thao không yêu cầu kỹ thuật cao, đơn giản và không mất quá nhiều sức lực thường có lợi cho gan như: đi bộ, chạy bộ, đạp xe, bơi lội, aerobic…
Tránh lây nhiễm
- Không sinh hoạt tình dục mà không có biện pháp bảo vệ trừ khi bạn chắc chắn là bạn tình của bạn không bị nhiễm HBV, HIV hoặc bất kỳ bệnh lây qua đường tình dục nào khác
- Không dùng chung bàn chải đánh răng , dao cạo râu , đồ cắt móng tay…..để tránh lây nhiễm viêm gan B , C……..Cẩn thận khi truyền máu, các dụng cụ y tế phải được vô trùng kỹ lưỡng…..
- Nên tiêm ngừa viêm gan
- Nếu trong gia đình có người bệnh gan nên khám sức khỏe định kỳ để phát hiện và điều trị bệnh sớm.
- Nếu bạn được chẩn đoán nhiễm HBV, khi có thai, phải nói cho bác sĩ biết bạn bị nhiễm HBV. Bằng cách đó, con của bạn sẽ được điều trị sớm ngay sau khi sinh.
- Khi phát hiện thấy men gan tăng cao thì cần phải theo dõi thường xuyên xem số lượng có thay đổi không và cũng nên làm siêu âm, định lượng gan để biết được tình trạng của gan, ống dẫn mật.
- Trong trường hợp phát hiện tình trạng GGT tăng cao thì điều cần thiết là phải ngưng ngay việc uống rượu, bia và các loại nước uống có chất cồn, không hút thuốc lá, nếu xảy ra ở những người có tình trạng thừa cân béo phì thì nên kiêng cữ các thức ăn nhiều dầu mỡ, chiên xào, nên dùng chế độ ăn bổ dưỡng nhiều chất đạm.
- Trong trường hợp cần thiết phải dùng thuốc để điều trị một số bệnh lý khác thì cần phải báo cho bác sĩ biết mình đang có tình trạng tăng men gan để tránh dùng những thuốc có hại cho gan.
- Bạn cần chú ý rượu là thức uống làm gan nhiễm độc (khi uống rượu, gan phải làm việc nhiều hơn để thải chất độc).
Ở những người có chỉ số men gan tăng cao thì nên gặp bác sĩ chuyên khoa để sớm được điều trị, theo dõi và xét nghiệm định kỳ vì nếu tình trạng này xảy ra kéo dài mà không điều trị sẽ rất dễ xảy ra các biến chứng như xơ gan...
Ngoài ra còn rất nhiều bệnh mạn tính khác hay do điều trị thuốc, chế độ ăn uống không điều độ, uống nhiều bia rượu cũng làm thay đổi men gan so với bình thường.
Tóm lại có nhiều nguyên nhân làm thay đổi men gan trong máu so với chỉ số bình thường nhưng thường gặp nhất là viêm gan với nồng độ men gan tăng rất cao gấp 10 lần và hơn thế nữa. Việc chẩn đoán chính xác bệnh lí nào còn phải kết hợp với một số XN để đánh giá chức năng gan nữa, bởi men gan tăng cao mới chỉ là những dấu hiệu ban đầu mang tính gợi ý mà thôi.
