1
Mô tả cây dền gai
Cây thảo hàng năm, cao 0,30-0,70m, phân cành nhiều, không lông. Lá mọc so le, hình thuôn dài, cuống dài có cánh, ở gốc có 2 gai dài 3-15mm, mặt trên phiến lá màu xanh dợt. Hoa mọc thành xim và sắp xếp sít nhau ở nách lá thành những bông dài, các lá bắc như gai 7-8mm. Quả là một túi hình trứng nhọn một đầu. Hạt đen óng ánh.
Bộ phận dùng: Toàn cây – Herba Amaranthi Spinosi.
Nơi sống và thu hái: Cây của vùng nhiệt đới châu Á, nay trở thành liên nhiệt đới, mọc dại ở bãi hoang, ven đường quanh nhà. Có thể thu hái quanh năm, dùng toàn cây rửa sạch, thái nhỏ, phơi khô. Có thể đốt thành tro, dùng dần.
Thành phần hoá học: Cây chứa một tỷ lệ nitrát kali, nhất là ở rễ.
Tính vị, tác dụng: Dền gai có vị ngọt nhạt, tính hơi lạnh; có tác dụng thanh nhiệt, lợi tiểu, trừ thấp, thu liễm ngừng tả.
Công dụng, chỉ định và phối hợp: Lá và ngọn non dùng luộc ăn như các loại rau dền. Thường dùng trị phù thũng, bệnh về thận, bệnh lậu, chữa lỵ có vi khuẩn và làm thuốc điều kinh. Phần cây trên mặt đất được dùng làm thuốc dịu để trị bỏng, đắp tiêu viêm mụn nhọt. Lá có tính long đờm và được dùng trị ho và các bệnh về đường hô hấp. Hạt có thể dùng như hạt cây Mào gà đắp để băng bó chỗ gãy, trật đả ứ huyết. Nhân dân còn dùng hạt và rễ trị bệnh đau tim.
Ở Ấn Độ, rễ được dùng trị rong kinh, lậu, eczema, đau bụng, làm tiết sữa. Rễ và lá sắc cho trẻ em uống để nhuận tràng; còn dùng đắp làm dịu apxe, mụn nhọt và bỏng. Cây dùng trị rắn cắn.
Một số bài thuốc Nam từ cây rau dền gai
– Trị ung nhọt bằng rau dền gai: Để chữa ung nhọt đã vỡ mủ, lấy lá rau dền gai giã nát hoặc nhai nát, đắp lên ung nhọt. Còn nếu bị viêm da mủ, lấy toàn cây rau dền gai rửa sạch, giã nát, đắp lên tổn thương.
– Rắn cắn: Hạt rau dền gai 5g (1 muỗng đầy), phèn chua 0,5g. Cả hai thứ đem giã nát, chia hai phần, một phần để uống, chiêu thuốc với rượu hoặc nước ấm (rượu dẫn thuốc nhanh hơn). Phần còn lại đem đắp lên vết cắn. Cần kết hợp với hút nọc rắn tại vết cắn.
– Ung nhọt chưa vỡ mủ, đau nhức: Rễ rau dền gai giã nát, đắp lên ung nhọt, có tác dụng làm nhanh vỡ mủ.
– Bỏng: Thân, lá cây rau dền gai rửa sạch, giã nát, đắp lên vết bỏng.
– Ho đờm: Thân, lá cây rau dền gai 50 – 100g, giã nát, vắt lấy nước uống. Hoặc dùng thân, lá cây rau dền gai 50g, lá bồng bồng 20g, kim ngân hoa 20g, cam thảo đất 16g. Sắc uống ngày một thang, chia 2 – 3 lần. Hoặc dùng thân, lá cây rau dền gai 50g, lá húng chanh 16g, vỏ rễ dâu tằm 16g, cam thảo đất 16g. Sắc uống ngày một thang, chia 2 – 3 lần.
– Viêm họng: Thân, lá cây rau dền gai, lượng vừa đủ, thêm một ít muối hạt, 1 – 3 lát gừng tươi. Tất cả nhai nát, nuốt nước dần. Ngày nhai ngậm 1 – 2 lần.
– Chữa lỵ: Thân, lá cây rau dền gai 100g. Sắc uống ngày một thang. Hoặc dùng thân, lá cây rau dền gai 50g, rau sam 30g. Nấu canh ăn ngày 1 – 2 lần.
Chữa phụ nữ sau sinh thiếu sữa: Rau dền gai, Rau ngò mỗi vị 100g luộc ăn cả cái lẫn nước, bằng cách hái đọt lá non dền gai tước vỏ gai cứng bên ngoài luộc chấm mắm hoặc nấu canh tôm cua.
Chữa tiểu đường, kèm chứng miệng khô khát, táo bón: rau dền gai luộc chấm muối mè.
Chữa nóng sốt: rau dền gai 200g băm nhỏ sắc chắt lấy nước uống.
Chữa táo bón: rau dền gai, rau đay, rau mồng tơi mỗi thư 50g nấu canh cua ăn tuần vài lần.
Canh rau dền gai giúp chữa thiếu máu thiếu sắt
Chữa thiếu máu thiếu sắt: Rau dền gai 100g, gan heo non 50g xào ăn tuần vài lần.
Chữa tiểu buốt gắt: Rau dền gai, rau mã đề mỗi vị 100g sắc nước uống.
Chữa đau đầu chóng mặt huyết áp cao: Rau dền gai, cỏ màn chầu mỗi vị 100g sắc nước uống.
Chữa viêm bàng quang: Rau dền gai tươi 50-80g sắc nước uống.
