1
Theo lương y Vũ Quốc Trung, có hai loại nhân trần Bắc và Nam. Nhân trần Nam còn gọi là hoắc hương núi, họ hoa mõm chó, khi khô màu nâu sẫm, mùi thơm hắc; khác với nhân trần Bắc họ cúc, màu xám hơi vàng, mùi thơm nhẹ.
Nhân trần thường mọc hoang nhiều ở các tỉnh phía Bắc như Lạng Sơn, Bắc Kạn, Cao Bằng, Thái Nguyên, Bắc Giang, Tuyên Quang..., và một số tỉnh ở miền Trung như Quảng Nam, Quảng Ngãi, Thừa Thiên - Huế.
Theo y học cổ truyền, nhân trần có vị đắng, cay, tính bình vào các kinh, tỳ, can, đởm, thanh nhiệt, lợi thấp, hành khí, chỉ thống, lợi tiểu, giúp ra mồ hôi. Nhân trần có tác dụng tăng bài tiết mật, chống viêm, nhất là với các bệnh về gan mật. Còn theo dược lý y học hiện đại, nhân trần có tác dụng làm tăng tiết và thúc đẩy quá trình bài xuất dịch mật, bảo vệ tế bào gan và phòng chống tích cực tình trạng gan nhiễm mỡ, làm hạ huyết áp, điều chỉnh rối loạn lipid máu, cải thiện lưu lượng tuần hoàn nuôi tim và não, giải nhiệt, giảm đau và chống viêm, ức chế một số vi khuẩn như tụ cầu vàng, trực khuẩn bạch hầu, thận, thương hàn, phó thương hàn, mủ xanh, E.coli, lỵ...
Hai loại nhân trần
Lương y Vũ Quốc Trung cho hay, ở một số vùng, miền có thói quen thường uống trà nhân trần phối hợp với cam thảo và uống thường xuyên thay cho nước, vì cho rằng như thế sẽ giúp mát gan, giải độc. Mặc dù có tác dụng như nói trên, nhưng cần phải hiểu rằng, nhân trần là một vị thuốc, do vậy việc sử dụng phải tuân theo một số nguyên tắc và không phải uống bao nhiêu cũng được, hoặc ai dùng cũng được.
Theo nguyên lý, khi mật không tiết ra (mật viêm, tắc mật...) thì mới cần lợi mật; và khi gan có vấn đề thì mới phải nhuận gan. Nếu không có bệnh mà lại uống hằng ngày, nghĩa là bắt gan và mật không có nhu cầu tiết cũng phải tiết, điều đó sẽ dẫn tới các cơ quan này phải làm việc nhiều hơn nên dễ bị tổn thương, mất cân bằng và sinh bệnh.
Cam thảo - Ảnh: K.Vy
Đối với phụ nữ mang thai, nếu không có bệnh lý về gan thì không dùng nhân trần, cam thảo; bởi uống nhiều sẽ làm xuất tiết các tuyến trong cơ thể, dẫn đến người mẹ bị mất sữa hoàn toàn hoặc có sữa nhưng rất ít. Ngoài ra, do nhân trần lợi tiểu nên dẫn đến thải nhiều nước, nếu lượng nước và các chất dinh dưỡng bị đào thải thường xuyên, sẽ không còn các chất dinh dưỡng để nuôi thai, khiến thai bị suy dinh dưỡng, thậm chí chết lưu.
Một số nghiên cứu hiện đại cũng đã kết luận, dùng cam thảo quá thường xuyên (8g/ngày) trong thời gian dài có thể làm giảm lượng testosteron, có thể gây bất lực cho nam giới, đồng thời làm giảm miễn dịch, gây phù toàn thân, tăng huyết áp và viêm loét dạ dày. Phụ nữ mang thai dùng nhiều cam thảo dễ bị đẻ non hoặc sinh con dị tật, thiếu cân.
Ngoài ra, các trường hợp viêm thận có các biểu hiện phù mí mắt, tiểu ít; các trường hợp viêm gan, xơ gan đã có biểu hiện phù nề cũng không nên dùng cam thảo. Người bị tăng huyết áp hoặc huyết áp không ổn định càng không nên dùng. Những trường hợp táo bón mạn tính do đại tràng thực nhiệt, nhất là ở những người yếu mệt lâu ngày, thì không nên lạm dụng nhân trần và trong một số trường hợp không nên dùng chung với cam thảo.
