1
Thịt trâu gác bếp là món ăn đặc sản thường thấy trong bữa ăn của người Thái đen. Món thịt này thường được làm từ bắp của những chú trâu, bò nhà thả rông trên các vùng núi đồi Tây Bắc. Với người dân Hà Giang, món trâu khô hay thịt trâu gác bếp này ngày nay không chỉ là món ăn ngon trong bữa cơm thường ngày nữa mà đã trở thành một mặt hàng đặc sản được giới thiệu với du khách thập phương.
Thịt trâu được cắt dọc thớ, to bản.
Khi làm, người ta lóc các thớ thịt ra thành từng miếng kiểu con chì và thái dọc thớ, rồi hun bằng khói của than củi từ các núi đá. Những miếng thịt tươi ấy sẽ được gia giảm thêm rất nhiều hương liệu và gia vị, mặc dù những gia vị ấy nghe có vẻ rất quen thuộc như: muối, gừng, ớt, tiêu rừng. Tuy nhiên, những người Hà Giang có một thứ gia vị đặc biệt là đặc biệt là mắc khén – một loại hạt tiêu rừng của người dân tộc thiểu số vùng cao Tây Bắc. Họ sẽ trộn tất cả nguyên liệu theo tỉ lệ và gia vị đó để cho ra đời những sản phẩm độc đáo.
Tẩm ướp bằng những gia vị độc đáo: Ớt rừng, mắc khén....
Sau khi đã tẩm ướp xong, người Thái Đen sẽ mắc những dây thịt trên giàn bếp, hun khói từ củi cây rừng. Gác bếp suốt hai tháng liền, khối thịt trâu ám khói đen và khô lại, thấm hết mọi gia vị vào trong. Trên bề mặt vẫn còn những hạt tiêu rừng, miếng ớt, miếng gừng…
Gác trên bếp than củi núi đá...
Cách làm chỉ đơn giản như thế nhưng khô trâu là món đặc sản của nhiều tộc người ở vùng đất này. Người ta đặt khô trâu trên giàn bếp để bảo quản lâu. Ăn tới đâu lấy xuống tới đó và xé nhỏ ra. Khói ám lâu ngày làm cho thịt trâu có mùi vị đặc biệt nhưng không khó chịu vì hôi khói.
Gác trên bếp than củi núi đá...
Các gia vị đặc biệt sau bao nhiêu ngày thậm chí còn thấy nguyên trên từng thanh thịt. Miếng thịt khô nhưng vẫn giữ nguyên mùi vị đặc trưng, nhất là độ ngọt của thớ thịt. Khi ăn người ta xé nhỏ dọc theo thớ, có thể ăn ngay hoặc được coi là món nhậu chính uống cùng rượu ngô. Món này được chế biến hoàn toàn tự nhiên, không có chất bảo quản nhưng vẫn để dự trữ được khoảng 1 tháng.
Ngoài thịt trâu gác bếp, người ta còn dự trữ cả thịt lợn, thịt bò gác bếp.
Múi thịt trâu thơm ngon sẽ thật sự đậm đà và đặc biệt dậy mùi nếu bạn thưởng thức theo phong cách của các dân tộc miền núi, dùng chung với rượu của Hà Giang. Với người Thái Đen nói riêng và người Hà Giang nói chung, món ăn đặc sản này sẽ được mang ra khi nhà có khách, mọi người cùng ngồi quây bên mâm cơm, nhâm nhi bát rượu ngô nồng và lai dai vài miếng thịt trâu. Quả là một trải nghiệm thú vị.
Trước khi ăn, người ta còn cho thịt vào nồi đồ lên để chắn chắn thịt chín 100%.
Nhiều món thịt được chế biến kiểu gác bếp nhưng có lẽ khô trâu là món đặc biệt nhất. Trâu miền đá rất khỏe. Chúng ăn nhiều, di chuyển nhiều nên rất vạm vỡ, thịt dai. Mổ trâu, những thứ không bảo quản được, người ta dùng chế biến các món ăn để dùng trong thời gian ngắn. Việc thay đổi phong cách thưởng thức và hình thức trình bày món ăn sẽ giúp du khách có thể thưởng thức nhiều khía cạnh của món ngon vùng cao này.
Thịt trâu gác bếp là món ăn mặn của người Thái trong những ngày giáp hạt.
Nếu người Thái thưởng thức đặc sản của mình thay cho thức ăn mặn, đặc biệt vào những dịp mưa, lũ hoặc những ngày giáp hạt, thiếu ăn… thì nay, món ăn này có thể trở thành món nướng hoặc ăn với lẩu. Tuy nhiên, những hương vị đặc sắc của thịt trâu nướng chỉ nguyên vẹn khi lấy trực tiếp từ gác bếp, vẫn còn mùi khói, vị cay của ớt, vị nồng nồng của mắc khén.
Thịt trâu gác bếp đạt tiêu chuẩn là phải có vị nồng nồng của khói, vị bùi bùi của trâu, vị cay của mắc khén...
Các tộc người bản địa dùng khô trâu trong các bữa ăn hàng ngày hoặc các chuyến đi rừng dài ngày. Vào mùa mưa lũ, món ăn này phát huy tác dụng bởi đảm bảo chất dinh dưỡng cho bà con dân tộc trong lúc làng bản bị cách ly với bên ngoài. Ăn chưa quen, người miền xuôi sẽ phải nhăn mặt với vị cay của gia vị và vị mặn của khô nên chỉ có thể nhấm từng chút một. Tuyệt nhất là nhấm khô trâu với rượu ngô. Cảm giác mặn, cay sẽ không còn nữa mà chỉ còn hương vị hài hòa của ẩm thực đặc trưng miền đá Hà Giang.
Thịt trâu gác bếp là đặc sản của bà con dân tộc vùng cao.
Mặc dù ban đầu, việc thưởng thức món ăn này sẽ là một thử thách với những du khách không thể ăn cay,nhưng một khi đã quen với vị nồng nồng, bùi bùi của trâu khô thì chắc chắn sẽ phải trở lại cao nguyên đá Hà Giang để được một lần nữa thưởng thức món ngon này.
