1
Bạc hà là cây trồng lấy tinh dầu, vì vậy cần thu hoạch cây bạc hà vào thời điểm hàm lượng tinh dầu trong cây đạt cao nhất. Để có được điều đó, cần lưu ý một số điểm khi thu hoạch bạc hà.
Bạn có thể xem qua cách thu hoạch bạc hà dưới đây:
Khi lá bạc hà có màu xanh sẫm láng bóng, cuống lá hơi héo vàng, cây có thể rụng 5 – 7 lá. Thời gian thu hoạch bạc hà là từ lúc cây bắt đầu ra nụ đến trước khi hoa nở rộ. Đây là lúc bạc hà tích lũy hàm lượng tinh dầu cao trong thân lá. Có thể kiểm tra cất thử lấy 40 – 60ml tinh dầu của 10kg cành lá tươi, đổ tinh dầu vào trong bình rồi lắc đều, nếu thấy nhiều bọt nổi lên rồi mất ngay là hàm lượng tinh dầu khá cao, có thể tiến hành thu hoạch. Đối với những cây đã ngừng sinh trưởng hay những cây bị bệnh mà không còn khả năng sinh trưởng nữa cũng cần cho thu hoạch ngay.
Thời điểm thu hoạch tốt nhất
Thu hoạch bạc hà lúc trời không mưa, thời tiết tạnh ráo. Thời gian thu hoạch hàng ngày từ 8 – 9 giờ sáng đến 2 – 3 giờ chiều. Chú ý những lá bạc hà rụng xuống đất trong quá trình thu hoạch là những lá chứa nhiều tinh dầu không nên vứt bỏ. Sau khi thu hoạch, quét dồn lại, loại bỏ rác rồi đem cất lấy tinh dầu.
Tuỳ theo vùng khí hậu mà thu hái 2 – 5 lứa trong năm trồng. Vùng đồng bằng Bắc bộ thường thu 3 lứa, lứa đầu thu hái vào tháng 6 – 7, lứa thứ 2 vào tháng 8 – 9, lứa thứ 3 tháng 10 – 11. Lứa thứ nhất cho năng suất cao nhất, được 10 – 15 tấn thân lá/ha (tỷ lệ tinh dầu 0,4 – 0,8%), hai lứa sau cho năng suất bằng lứa đầu.
Nên thu hoạch bạc hà đúng thời điểm và đúng cách để đảm bảo chất lượng tinh dầu
Sau khi thu hoạch (nếu để cất tinh dầu) cần trải thân, lá bạc hà ra để hong ở những chỗ râm mát, không chất đống làm bốc nóng thối cây, cũng không phơi ngoài nắng làm giảm lượng tinh dầu lúc cất. Hong bạc hà 1 – 2 ngày cho cây héo bớt sau đó mới tiến hành cất tinh dầu. Năng suất trung bình 25 – 40 tấn cành lá bạc hà tươi/ha, cất được 50 – 100 lít tinh dầu.
Có nhiều cách để có thể chế biến bạc hà, mức độ khó dễ của mỗi cách cũng khác nhau. Tuỳ vào mục đích, bạn có thể chọn phương pháp phù hợp với mình nhất:
Chế biến bạc hà
Phơi khô làm dược liệu:
Là cách đơn giản nhất. Sau khi thu hoạch về, cây còn tươi, rải ra phơi nắng ngay, cứ 2 giờ trở một lần. Phơi 7 – 8 giờ nắng thì khô, sau đó bó thành từng bó, phơi thêm vài ngày nữa cho khô kiệt rồi có thể đem bán làm thuốc. Khi phơi chú ý không để lá vụn nát, rơi rụng.
Chưng cất tinh dầu:
Chưng cất tinh dầu là cách chế biến chính sau khi thu hoạch bạc hà
Là cách chế biến chính sau khi thu hoạch bạc hà. Tinh dầu bạc hà bốc hơi nhanh nên có thể áp dụng phương pháp cất kéo bằng hơi nước để lấy tinh dầu. Dụng cụ chưng cất tinh dầu gồm 3 bộ phận: Nồi cất, Thùng ngưng (hay thùng làm lạnh) và Bình hứng (gần giống với hệ thống cất rượu dân gian).
Trong nồi cất, cành lá bạc hà được bố trí bên trên và không tiếp xúc với nước bên dưới. Đậy kín nồi cất rồi nâng nhiệt độ nước đến sôi. Từ nồi cất, hơi tinh dầu bạc hà đi qua ống dẫn vào thùng làm lạnh (là hệ thống ống ruột gà đặt trong bể nước lạnh), ở đây, tinh dầu bạc hà dạng hơi ngưng thành dịch lỏng, chảy vào bình hứng, ta thu được tinh dầu bạc hà.
Khi cất tinh dầu, có một phần hơi nước bốc lên theo hơi tinh dầu bạc hà và cũng ngưng lại trong thùng ngưng cùng với tinh dầu bạc hà. Vì vậy ở bình hứng, tinh dầu thu được có lẫn một phần nước. Tinh dầu nhẹ hơn nước (tỉ trọng tinh dầu là 0,9), nổi lên trên còn nước ở phía dưới, ta dễ dàng tách được tinh dầu ra khỏi nước.
Chiết xuất menthol:
Tinh dầu bạc hà chứa 50 – 60% menthol. Menthol là sản phẩm có giá trị cao hơn tinh dầu bạc hà, được sử dụng nhiều trong ngành dược và những ngành công nghiệp khác như thuốc lá, thuốc đánh răng, kẹo… Từ tinh dầu bạc hà chiết xuất lấy menthol, ta thu được menthol là sản phẩm có giá trị song vẫn có tinh dầu bạc hà tốt. Có thể tách menthol trong tinh dầu bạc hà bằng nhiệt độ thấp. Hạ nhiệt độ hỗn hợp tinh dầu bạc hà xuống 10 – 1oC, menthol trong tinh dầu bạc hà kết tinh lại và được rút ra ngoài.
Sơ lược về tinh dầu bạc hà:
Tinh dầu Bạc hà rất tốt cho những người hay lâm vào trạng thái chán nản, căng thẳng. Nó kích thích tinh thần và chống viêm rất hiệu quả.
Ngoài ra nó kích thích sự lưu thông máu và giảm đau rất nhanh, chữa bệnh đau bụng. Tinh dầu nguyên chất bạc hà có thể giúp bạn tiêu hóa rất tốt bằng cách: Cho 2 giọt dầu bạc hà vào 60g dầu nền hoặc body care và xoa lên bụng của bạn sau bữa ăn hàng ngày.
Bạc hà còn giúp chữa bệnh ngạt mũi, bạn hãy xông bạc hà khi bạn bị ngạt mũi, nó sẽ giúp mũi bạn được thông thoáng hơn.
Bạc hà còn có thể chữa được bệnh đau đầu.
Điều tiết da dầu (nhờn), làm se da và sạch da.
Tác dụng:
- Giảm đau
- Chống viêm
- Giảm co thắt cơn ho và bệnh ruột rút
- Giúp làm se da
- Giúp giảm sẹo và các vết thâm mụn
- Giúp dễ tiêu
- Chữa cảm lạnh
- Giúp hạ sốt
- Giúp làm long đờm
- Giúp miễn dịch
- Làm tinh thần thông thoáng và sảng khoái
- Giúp bạn lấy lại năng lượng cho bộ não
Công dụng:
- Giảm sốt, giảm nôn, và giúp cơ thể phấn chấn, sảng khoái hơn.
- Chữa các bệnh về tinh thần như: mệt mỏi, ủ rũ, chán nản… và các bệnh về cơ thể như: sốt, bệnh cúm, giảm đau, nhức đầu.
- Giúp thơm miệng và khử trùng.
- Kích thích tiết mật, tốt cho tiêu hóa, trị các chứng rối loạn tiêu hóa, đầy hơi, buồn nôn, ăn uống ko tiêu
- Kích thích lưu thông máu, trị tả.
- Trị ngạt mũi hiệu quả.
- Giảm ho, trị viêm phế quản, hen suyễn, lao.
- Giảm đau: đau cơ, đau chân, đau đầu, đau răng.
- Trị mụn ghẻ ngứa.
Cách sử dụng:
- Không dùng bạc hà vào những nơi nhậy cảm trên cơ thể như: mắt và vùng nhạy cảm hoặc những vùng da mỏng và dễ dị ứng.
- Không dùng cho phụ nữ đang mang thai và trẻ em dưới 2 tuổi.
- Không được uống hay ăn tinh dầu bạc hà nguyên chất.
- Đốt và xông: tăng tập trung, kích thích trí tuệ, trị nhức đầu, ho, buồn nôn, xua đuổi côn trùng
- Tắm và massage: trị đau bụng, đau lưng, rối loạn tiêu hóa, táo bón, ho tiêu chảy, đầy hơi, mệt mỏi, đau nhức cơ bắp, đau thần kinh, nhức đầu, thấp khớp.
- Xúc miệng tốt.
- Kết hợp tốt với khuynh diệp, oải hương, chanh, sả chanh, hương thảo.
