Bệnh bướu cổ là gì và điều trị ra sao?

 Tuyến giáp là một tuyến có hình con bướm nằm ở đáy của cổ. Đôi khi tuyến giáp phát triển lớn hơn bình thường, một tình trạng được gọi là bướu cổ. Mặc dù thường không đau, bướu cổ lớn có thể gây ho và làm cho khó khăn để nuốt hoặc hít thở.

Nguyên nhân

Bướu giáp có thể ảnh hưởng đến bất cứ ai. Có thể có mặt khi sinh và xảy ra bất cứ lúc nào trong suốt cuộc đời, mặc dù phổ biến hơn sau tuổi 50. Một số yếu tố nguy cơ phổ biến cho các bệnh bướu cổ bao gồm:

Chế độ ăn uống thiếu iốt: Những người sống ở những nơi có iốt thiếu và những người không có quyền truy cập vào iốt bổ sung có nguy cơ cao của bệnh bướu cổ.

Giới tính: Bởi vì phụ nữ dễ bị rối loạn tuyến giáp hơn so với nam giới, họ cũng nhiều khả năng để phát triển bướu giáp.

Tuổi: 50 tuổi trở lên sẽ đặt vào nguy cơ cao hơn.

Lịch sử y tế: Một lịch sử cá nhân hay gia đình của bệnh tự miễn dịch làm tăng nguy cơ. .

Mang thai và thời kỳ mãn kinh: Vì những lý do không hoàn toàn rõ ràng, vấn đề về tuyến giáp có nhiều khả năng xảy ra sau khi mang thai và thời kỳ mãn kinh.

Một số loại thuốc: Một số phương pháp điều trị y tế, bao gồm ức chế miễn dịch, thuốc kháng virus, thuốc tim amiodarone và thuốc lithium tâm thần, làm tăng nguy cơ

Phơi nhiễm bức xạ: Nguy cơ gia tăng nếu đã có phương pháp điều trị phóng xạ cổ hoặc vùng ngực hoặc đã tiếp xúc với bức xạ trong một thử nghiệm hạt nhân, cơ sở hay tai nạn.

Triệu chứng

Triệu chứng chủ yếu là to tuyến giáp.

Thể tán phát gặp nhiều ở nữ ở tuổi dậy thì, có thai, cho con bú, lúc tắt kinh thường to hơn và qua những kỳ đó tuyến lại nhỏ hơn. Thường tuyến giáp to nhẹ tản mạn, chất mềm và trơn láng. Đến tuổi trung niên về sau, bướu có thể cứng và có nốt cục.

Bướu cổ địa phương tính to nhỏ không chừng (rất nhỏ hoặc rất to). Theo độ to nhỏ có thể chia:

Độ l: Nhìn kỹ có khi phải nhìn nghiêng mới phát hiện hoặc phải sờ nắn.

Độ 2: Nhìn thẳng đã thấy to.

Độ 3: Bướu quá to.

Đôi khi bướu ở vị trí đặc biệt hoặc bị chèn ép khó chẩn đoán.

Bướu giáp chìm: Bướu ở cổ nhưng trong lồng ngực sau xương ức. Bướu làm khó chịu mỗi khi nuốt và thở. Bướu trong lồng ngực, X quang thấy như một u trung thất.

Bướu dưới lưỡi: Gặp ở phụ nữ, ở đáy lưỡi làm cho khó nhai, khó nuốt và khó nói.

Bướu cổ mới bắt đầu nhỏ mặt bóng nhẵn, về sau có thể to nhỏ không chừng, cứng thành cục hoặc nang, bề mặt có thể có tĩnh mạch nổi còng quèo. Trường hợp quá to sẽ có hiện tượng chèn ép như nếu chèn ép khí quản sinh ho, khó thở, vướng cổ, chèn ép thực quản thì nuốt khó, chèn hầu họng thì khàn giọng... Có khi xuất huyết trong nang gây đau và bướu to đột ngột.

Điều trị

Bướu cổ điều trị tùy thuộc vào kích thước của các bệnh bướu cổ, dấu hiệu và triệu chứng, nguyên nhân cơ bản. Bác sĩ có thể khuyên nên:

Quan sát: Nếu bướu cổ nhỏ và không gây ra vấn đề, và tuyến giáp hoạt động bình thường, bác sĩ có thể đề nghị chờ và-xem cách tiếp cận.

Thuốc: Nếu có suy giáp, thay thế hormone tuyến giáp với levothyroxine (Levothroid, Synthroid) sẽ giải quyết các triệu chứng của suy giáp cũng như làm chậm sự phát hành của hormone tuyến giáp kích thích từ tuyến yên, thường làm giảm kích thước của bướu cổ này. Đối với viêm tuyến giáp, bác sĩ có thể khuyên dùng aspirin hoặc thuốc corticosteroid để điều trị viêm. Đối với liên kết với cường giáp, có thể cần thuốc để bình thường hóa nồng độ hormone.

Phẫu thuật: Loại bỏ tất cả hay một phần của tuyến giáp (toàn bộ hoặc một phần tuyến giáp) là một lựa chọn nếu có một bướu cổ lớn, đó là khó chịu hoặc gây khó thở hoặc nuốt, hoặc trong một số trường hợp, nếu có nốt gây bướu cổ cường giáp. Phẫu thuật cũng là điều trị ung thư tuyến giáp. Có thể cần dùng levothyroxine sau khi phẫu thuật, tùy thuộc vào lượng của tuyến giáp loại bỏ.

I-ốt phóng xạ: Trong một số trường hợp, iốt phóng xạ được sử dụng để điều trị một tuyến hoạt động quá mức của tuyến giáp. Các iốt phóng xạ được thực hiện bằng uống và đến tuyến giáp thông qua máu, phá hủy các tế bào tuyến giáp. Các kết quả điều trị trong giảm kích thước của bệnh bướu cổ, nhưng cuối cùng cũng có thể gây ra một tuyến giáp kém. Hormone thay thế với levothyroxine hormone tuyến giáp tổng hợp sau đó trở nên cần thiết.

Phòng bệnh

Nếu bướu cổ là do chế độ ăn uống, các đề xuất này có thể giúp:

Nhận đủ iốt: Để đảm bảo rằng có đủ iốt, sử dụng muối I-ốt hoặc ăn hải sản hoặc rong biển, sushi là một nguồn rong biển tốt, khoảng hai lần một tuần. Tôm và tôm cua khác đặc biệt cao iốt. Nếu sống gần bờ biển, trái cây và rau cải trồng tại địa phương có khả năng chứa một số i-ốt, cũng như sữa bò và sữa chua. Mọi người cần khoảng 150 microgram iốt / ngày, nhưng số đầy đủ là đặc biệt quan trọng đối với phụ nữ mang thai và cho con bú và cho trẻ sơ sinh và trẻ em.

Giảm tiêu thụ i-ốt: Mặc dù không phổ biến, lấy iốt quá nhiều đôi khi dẫn đến bệnh bướu cổ. Nếu vượt quá iốt là một vấn đề, tránh muối củng cố bằng iốt, đồ biển, rong biển, bổ sung iốt.

Những món ăn dành cho người bướu cổ

1.Củ cải nấu phổ tai

- Thành phần: Phổ tai, củ cải mỗi thứ lượng vừa, đinh hương, hồi hương, quế bì (vỏ quế), hoa tiêu, nhân hạt đào, muối, dầu ăn, nước tương mỗi thứ lượng vừa.

- Cách làm: Phổ tai rửa sạch, ngâm 1 ngày 1 đêm (trong thời gian ngâm thay nước 2 lần), sau đó rửa sạch, xắt sợi. Củ cải gọt vỏ, xắt sợi. Cho dầu ăn vào chảo nóng, cho phổ tai vào xào sơ, thêm đinh hương, hồi hương, vỏ quế, hoa tiêu, nhân hạt đào, nước tương, muối và nước sạch, dùng lửa lớn nấu nở rồi dùng lửa vừa tiếp tục nấu, cho đến khi phổ tai mềm nhừ, lại thêm củ cải sợi nấu chín thì dùng được. Thích hợp cho người bệnh bướu cổ đơn thuần.

2. Củ c��i trắng nấu rong biển

- Thành phần: Rong biển 30g, thịt nạc 100g, tiêu, gia vị,  một ít rượu.

- Cách làm: Thịt nạc rửa sạch, xắt miếng dài, sử dụng sau; rong biển trước tiên cho vào nước sạch để ngâm, loại bỏ tạp chất. Cho rong biển và thịt nạc vào nước sôi nấu, nêm gia vị thì được. Thích hợp cho người bị bướu cổ đơn thuần.

3.Chè hạt sen, đậu phộng

- Thành phần: Đậu phộng 40g, hạt sen 30g, đường phèn 30g.

- Cách làm: Đậu phộng bỏ vỏ lụa; hạt sen bỏ lõi; tất cả vật liệu cho vào nồi thêm nước để nấu, đến khi đặc và mềm nhừ. Dùng hết trong ngày, thích hợp cho người bệnh tăng năng tuyến giáp (Basedow).

4.Chè phổ tai, đậu xanh

- Thành phần: Phổ tai 60g, đậu xanh 150g, đường thẻ 50g.

- Cách làm: Phổ tai sau khi rửa sạch xắt sợi, cùng đậu xanh cho vào nước để nấu đến khi đậu xanh nở ra, thêm đường thẻ thì dùng được. Thích hợp cho người bệnh bướu cổ.

5.Dưa hấu nấu lá sen

- Thành phần: Dưa hấu lượng vừa, lá sen tươi 15g, rễ tranh tươi 15g, kim ngân hoa tươi 15g, đường trắng lượng vừa.

- Cách làm: Tất cả vật liệu trên nấu lấy nước, bỏ bã, để nước nguội cho đường trắng vào. Thích hợp cho người bệnh tăng năng tuyến giáp.

Nguyên tắc ăn uống khi bị bệnh bướu cổ

Bướu cổ đơn thần hay sưng tuyến giáp trạng đơn thuần là tổn thương bệnh lý khi tình trạng hấp thu iod không đầy đủ, tăng sinh dạng phản ứng bù đắp phát sinh ở tổ chức tuyến giáp trạng mà dẫn tới.

Khi trong ăn uống thiếu iod dài ngày, không đáp ứng đầy đủ nhu cầu hợp thành chất của tuyến giáp trạng, khiến nó kích thích tuyến giáp trạng tiết quá nhiều dài ngày, kích thích tổ chức tuyến giáp trạng tăng sinh, sưng to, đến giai đoạn cuối, tế bào tuyến giáp phì đại, có thể phát sinh hoại tử, xuất huyết hoặc vôi hóa.

Nguyên tắc ăn uống

Sưng tuyến giáp dạng địa phương thường do ăn uống thiếu iod gây nên, vì thế cần bổ sung thêm thức ăn có hàm lượng iod cao như hải sản sò, ngao, hải đới... và quan trọng nhất là muối iod cần dùng thường xuyên.

Sưng tuyến giáp trạng dạng phân tán tiêu hao iod trong cơ thể, trong các thời kỳ kinh nguyệt, thời kỳ mang thai, giai đoạn dậy thì... thường phát sinh bệnh, do đó trong thời kỳ này cần bảo đảm cung cấp đủ iod cho cơ thể qua các thức ăn có nhiều iod nhất là hải sản và sử dụng muối iod thường xuyên.

Nguyên nhân bệnh sưng tuyến giáp trạng dạng đơn thuần, Đông y cho rằng đó là sự ngưng kết của đờm ẩm, cách chữa nên tiêu đờm, làm mềm khối rắn, tan kết, thức ăn như hải tảo, sò biển, mẫu lệ, xuyên bối...

Một vài thức ăn có thể dẫn tới phát sinh bệnh nên ăn ít như cải củ, rau cải trắng...

Một số món ăn, bài thuốc

Bài 1: Hải đới 100g, rửa sạch, nấu chín, ăn mỗi ngày 1 lần, dùng chữa sưng tuyến giáp trạng dạng địa phương.

Bài 2: Sứa 50g, rửa sạch, thịt mẫu lệ 50g, thêm gia vị, có thể ăn thường xuyên, dùng chữa sưng tuyến giáp trạng dạng địa phương.

Bài 3: Đậu tương 150g, thịt mẫu lệ 50g, thêm gia vị nấu ăn thường xuyên, dùng chữa bướu cổ đơn thuần.

Bài 4: Sò biển 50g, tử thái 50g, rửa sạch cho vào nồi nấu canh, có thể ăn thường xuyên, dùng cho người bị sưng tuyến giáp trạng dạng địa phương.

Bài 5: Hẹ 150g, thịt ngao sò 100g, rửa sạch thái vụn, xào chín, dùng cho người bướu cổ rõ rệt.

Bài 6: Hồng xanh 1.000g, rửa sạch giã nát, nước hồng cho vào nồi đun tới chín đặc, thêm mật ong bằng số lượng nước hồng vào, sắc tới đặc, đợi nguội dùng ăn, ngày 1 lần, mỗi lần 1 thìa canh, liệu trình 1 tháng, dùng cho người sưng tuyến giáp trạng rõ rệt.

Bệnh bướu cổ đơn thuần hay sưng tuyến giáp trạng dạng đơn thuần, việc phòng bệnh và điều trị không thể coi nhẹ. Lấy ăn uống để phòng và chữa trị có hiệu quả rất tốt, lấy nguyên tắc là tăng thêm hấp thu thức ăn chứa iod, làm mềm khối rắn kêt tụ, thông khí giải uất.

(ST)