tang huyet ap - tăng huyết áp

Bệnh cao huyết áp là một bệnh lý trong đó trị số huyết ap lúc nghỉ cao hơn mức bình thường.

1. Tăng Huyết Áp là gì ?

Huyết áp (HA) là một chỉ số cho biết áp lực bơm máu trong cơ thể. Số đo HA - được biểu diễn bằng đơn vị mmHg (hay cmHg) - bao gồm 2 thành phần: Trị số HA tâm thu (số ở trên) nói lên khả năng bơm máu của tim, trị số HA tâm trương (số ở dưới) nói lên trương lực của động mạch để duy trì dòng máu chảy trong hệ thống mạch máu.

Bình thường số đo HA tâm thu dao động từ 90 đến 139 mmHg và HA tâm trương từ 60 đến 89 mmHg. Bệnh tăng huyết áp là một bệnh lý trong đó trị số HA lúc nghỉ cao hơn mức bình thường: THA tâm thu đơn thuần khi ≥ 140 mmHg, THA tâm trương đơn thuần khi ≥ 90 mmHg, hoặc tăng cả hai.

1.1 Tăng Huyết Áp là một bệnh phổ biến:

Tại Hoa Kỳ: 50 triệu người tăng huyết áp. Các nước phát triển: 20-25%, các nước đang phát triển: 11-15%. Toàn thế giới: 1 tỷ người tăng huyết áp
1.2 Tăng Huyết Áp là bệnh trầm trọng:

* 7,1 triệu người tử vong/năm = 20.000 người/ngày = 50 tai nạn máy bay/ngày.

* Biến chứng trầm trọng: Tai biến mạch máu não, suy tim, suy thận, thiếu máu cơ tim, ...

* Ảnh hưởng chất lượng cuộc sống cá nhân, gia đình, xã hội.

2. Tăng Huyết Áp - Phân Loại

Phân loại theo JNC VI

Xếp loại

Tâm thu (mmHg)

Tâm trương (mmHg)

Tối ưu

<120

<80

Bình thường

<130

<85

Bình thường cao

130-139

85-89

Tăng huyết áp độ 1

140-159

90-99

Tăng huyết áp Độ 2

160-179

100-109

Tăng huyết áp Độ 3

≥180

≥110

3. Tăng Huyết Áp - Nguyên nhân:

* Chỉ có 5 - 10% là có nguyên nhân, thường là do bệnh khác: có thai, sử dụng thuốc ngừa thai, bệnh tuyến giápm bệnh thận mạn tính, hẹp eo ĐM chủ, hội chứng Cushing, bệnh tắc nghẽn đường niệu, u tủy thượng thận, tăng aldosterone nguyên phát, tăng HA do mạch máu thận, khó thở khi ngủ, bệnh tuyến giáp hay cận giáp. Ở những trường hợp này, khi bệnh chính được chữa khỏi thì huyết áp thường trở về bình thường.

* 90% trường hợp còn lại không tìm ra được nguyên nhân - vô căn (được gọi là tăng huyết áp tiên phát). Mặc dù nguyên nhân chính chưa được biết đến nhưng người ta cũng nhận ra được một số yếu tố có thể góp phần gây ra tăng huyết áp.

* Tuổi tác: tuổi càng cao thì càng dễ bị tăng huyết áp đặc biệt là huyết áp tâm thu, do động mạch trở nên cứng hơn, nguyên nhân là do bệnh xơ cứng động mạch.
* Tình trạng kinh tế xã hội: tăng huyết áp
* cũng gặp nhiều hơn ở những nhóm người có trình độ giáo dục và kinh tế xã hội thấp.
* Tiền sử gia đình (tính di truyền): bệnh tăng huyết áp có khuynh hướng di truyền theo gia đình.
* Giới: thường thì nam giới dễ bị cao huyết áp hơn nữ. Điều này thay đổi theo tuổi tác và chủng tộc
* Thừa cân (béo phì): Những người béo phì có nguy cơ bị cao huyết áp cao gấp từ 2 đến 6 lần những người có trọng lượng trong giới hạn bình thường.
* Nhạy cảm với Natri (muối): một số người bị nhạy cảm với Natri (muối) do đó huyết áp của họ sẽ tăng cao nếu dùng muối. Giảm lượng muối ăn vào có thể làm hạ huyết áp
* Những thức ăn nhanh chứa một lượng Natri đặc biệt cao hơn bình thường. Nhiều loại thuốc thông dụng (OTC - over the counter), chẳng hạn như thuốc giảm đau, cũng có thể chứa một lượng lớn Natri. Đọc kỹ nhãn hiệu để biết thức ăn mà bạn đang dùng chứa bao nhiêu natri. Tránh những loại thức ăn có nồng độ natri cao.
* Uống rượu: uống nhiều hơn 1 hay 2 ly rượu 1 ngày có thể làm tăng huyết áp đối với những người nhạy cảm với rượu.
* Thuốc tránh thai (dùng bằng đường uống): một số phụ nữ dùng thuốc tránh thai có thể bị caohuyết áp.
* Không tập thể dục: ngồi nhiều một chỗ có thể gây béo phì và tăng huyết áp.
* Thuốc: một số loại thuốc, như amphetamine (thuốc kích thích), thuốc giảm cân, thuốc cảm và dị ứng có thể làm tăng huyết áp.

Ảnh minh họa

4. Tăng huyết áp - Hướng Điều Trị

Hướng điều trị tăng huyết áp

Sơ đồ điều trị Tăng Huyết Áp - medinet.hochiminhcity.gov.vn

Điều trị gồm có 2 phần chính: Điều trị không bằng thuốc, Điều trị bằng thuốc.
Điều trị không bằng thuốc:

* Ở những người thừa cân: giảm 4,5 kg sẽ làm giảm HA hoặc ngăn ngừa tăng HA.

* Giàu trái cây, rau quả, sản phẩm bơ sữa ít chất béo, giảm cholesterol và mỡ (nhất là mở bảo hòa) giàu Kali và Calci.

* Vận động thể lực:

- Đi bộ nhanh ít nhất 30 phút mỗi ngày trong hấu hết các ngày trong tuần.

- Nếu chưa có tổn thương cơ quan đích và khi HA đã được khống chế thì có thể tham gia các môn thể thao thi đấu được.

*Nhất thiết phải khuyên bệnh nhân ngừng thuốc lá.

* Rượu ethanol 30 ml/ngày. Bia 360 ml/ngày. Rượu vang: 150 ml (không dồn vào cuối tuần rồi uống luôn 1 lần).
Điều trị bằng thuốc

Hiện tại có rất nhiều loai thuốc hạ áp: Thuốc lợi tiểu, Thuốc chẹn Bêta, Thuốc ức chế men chuyển, Thuốc ức chế thụthể Angiotensin II, Thuốc chẹn kênh calci, Thuốc chẹn bêta 1, Thuốc ức chế giao cảm trung ương, Thuốc giãn mạch trực tiếp.

Thuốc điều trị tăng huyết áp :

Nếu thay đổi lối sống không hiệu quả, cần phải sử dụng thêm thuốc. Những loại thuốc huyết áp được chứng minh là có thể làm giảm nguy cơ bị đột quỵ, bệnh tim mạch và bệnh thận. Không được ngưng thuốc khi chưa hỏi ý kiến của bác sĩ.

Thuốc lợi tiểu:

- Thuốc lợi tiểu được dùng rất rộng rãi để kiểm soát những trường hợp cao huyết áp nhẹ, và thường được sử dụng phối hợp với các loại thuốc khác.

- Nó làm tăng thải muối và làm tăng lượng nước tiểu đồng thời làm giảm thể tích máu.

- Các thuốc thường dùng: Hypothiazid, Furosemid( Laix, lasilix), Natrilix SR 1,5 mg, Aldacton 75mg.

Thuốc ức chế thụ thể giao cảm bêta:

- Chẹn beta giúp làm chậm nhịp tim và giảm lực co bóp của cơ tim, do đó làm giảm áp lực do tim tạo ra.

- Được sử dụng thích hợp hơn ở những người bị bệnh mạch vành, nhồi máu cơ tim, hoặc có tiền sử nhồi máu, nhờ vậy họ cũng có thể phòng ngừa được cơn nhồi máu tái phát và đột tử.

- Các thuốc: Carvedilol 12,5mg, metoprolol, atenolol, bisoprolol 5 mg

- Tác dụng phụ: mệt mỏi, trầm cảm, liệt dương, ác mộng.

Thuốc ức chế thụ thể angiotensin II:

- Loại thuốc này có tác dụng trên các thụ thể ở các mô phân bố khắp cơ thể giúp ngăn không cho angiotensin gắn vào chúng, do đó cũng ngăn ngừa tác dụng co cơ của angiotensin II.

- Các thuốc: Losartan 25mg, Telmisartan 40mg, Valsartan, Candesartan, Irbesartan

- Tác dụng phụ của thuốc ức chế thụ thể angiotensin ít hơn các thuốc ức chế men chuyển do ít gây ho hơn.

Thuốc chẹn kênh canxi :

- Có tác dụng giãn cơ ở thành các động mạch.

- Ngoài ra còn có tác dụng làm giảm sức co bóp của tim.

- Các thuốc: Nifedipine, Diltiazem, Verapamil, Nicarddipine, amlodipine, Felodipine.

- Tác dụng phụ: phù mắt cá chân, mệt mỏi, nhức đầu, táo bón, đỏ mặt.

Thuốc ức chế men chuyển dạng angiotensin:

- Thuốc ức chế men chuyển có tác dụng làm ngưng sản xuất angiotensin II, một chất hóa học có tác dụng rất mạnh làm co mạch, gây ra tăng huyết áp

- Các thuốc: Captopril, Enalapril, perindopril (Coversyl 4 mg), Lisinopril, Quinapril, Fosinopril.

- Tác dụng phụ thường hiếm gặp nhưng đôi khi nó sẽ làm chức năng thận xấu đi và tăng lượng Kali trong máu, đặc biệt ở những bệnh nhân đã bị tổn thương thận. Ức chế men chuyển đôi khi còn gây ho khan và hiếm khi gặp phù mạch (phù nặng quanh khí quản).

Thuốc giãn mạch trực tiếp

- Giúp giãn mạch làm cho máu chảy với áp lực thấp hơn.

- Những loại thuốc này được dùng qua đường tiêm tĩnh mạch ở cấp cứu (có nghĩa là dùng trong trường hợp bị cao huyết áp ác tính).

- Các thuốc: Nitroprusside, Diazoxide. Thuốc uống bằng đường miệng là Hydralazine và minoxidil.

Những phương pháp điều trị khác

Những phương pháp điều trị thay thế có thể hữu ích cho những người muốn kiểm soát huyết áp:

- Châm cứu hoặc vật lý trị liệu là những kỹ thuật thay thế được chấp nhận tốt có thể có ích.

- Những phương pháp giúp thư giãn và giảm stress cũng được khuyên dùng. Bao gồm thiền, yoga v.v...

- Những phương pháp này một mình chúng không thể giữ được trị số huyết áp trong giới hạn bình thường. Do đó không nên dùng nó làm phương pháp điều trị thay thế những phương pháp y học khác mà không hỏi ý kiến bác sĩ trước.

Thực phẩm bổ sung và thuốc thay thế đôi khi cũng được khuyên dùng.

- Chẳng hạn như vitamin, tỏi, dầu cá, L-arginine, đậu nành, coenzyme Q10, Omega-3 axit béo.

5. Tăng huyết áp: Chế độ chăm sóc & sinh hoạt

Chế độ ăn uống đối với bệnh nhân Tăng huyết áp

- Thức ăn nên hạn chế: Bạn nên giảm bớt bơ, margarine, thịt mỡ hoặc thịt đỏ, da của gia cầm, sữa, pho mát, thức ăn chiên, kem, bánh ngọt, bánh nướng và snack trong khẩu phần ăn hằng ngày của mình.

- Thức ăn nên chọn: Chọn thức ăn ít calori và chất béo, hãy ăn những loại thức ăn nhiều tinh bột và chất xơ. Chúng ít chất béo và là nguồn cung cấp vitamin và chất khoáng rất tốt cho cơ thể. Ăn trái cây, rau quả, ngũ cốc còn nguyên vỏ, mì và đậu.
Chế độ thể dục cho bệnh nhân Tăng huyết áp

- Hoạt động thể lực giúp bạn giảm tổng lượng cholesterol và cholesterol xấu (LDL) và tăng lượng cholesterol tốt (HDL).

- Hiệp hội tim mạch Hoa Kỳ (AHA - American Heart Association) khuyến cáo rằng tập thể thao ít nhất 30 phút mỗi ngày sẽ rất tốt cho tim mạch.

- Người THA hãy chọn một hay nhiều hơn các môn để tập luyện trong số các môn giới thiệu sau đây:

Đi bộ, vừa nhẹ nhàng và an toàn, tuổi nào, giờ nào cũng đi bộ được, có thể đi bộ vài lần trong ngày. Muốn đạt lợi ích thật sự cho tim mạch cần phải đi hơi nhanh, để cho mạch nhanh lên, khi thấy ra mồ hôi sâm sấp và hơi thở gấp một chút là tốt. Nếu trời lạnh, nên mặc đủ ấm lúc mới đi, sau đó người nóng lên thì cởi bớt khăn, áo ra cầm tay, đi thấy "vừa sức" thì kết thúc buổi tập.

Chạy chậm là môn luyện tập rất tốt cho người THA, bắt đầu bạn chạy thật chậm, sau đó nhanh dần lên và khi thấy chớm mệt thì chạy chậm dần lại, rồi chuyển sang đi bộ trước khi kết thúc buổi tập.

Bơi lội là môn cũng thích hợp với người tăng huyết áp. Nếu có điều kiện, nên bơi ở bể bơi có nước nóng sẽ rất tốt cho người tăng huyết áp. Người THA cần khởi động từ từ và kết thúc từ từ.

Bóng bàn, cầu lông là những môn thể thao nhẹ nhàng, an toàn với người tăng huyết áp

Cười đùa trong khi chơi cũng rất tốt cho người bệnh tim mạch.

Khí công dưỡng sinh, Yoga: các môn này tác động đến hoạt động thần kinh trung ương, đến hệ hô hấp và tim mạch cho nên có tác dụng tốt đến sức khỏe và tim mạch.
Người THA không nên tập các môn thể thao có cường độ nặng vừa tốn sức vừa tăng gánh nặng cho tim mạch như: cử tạ, leo núi, bóng đá, quyền anh, tennis...

- Bạn có thể đưa những hoạt động thể lực vào những công việc hằng ngày:

* Đi thang bộ thay vì đi thang máy.
* Dừng lại ở trạm xe bus cách điểm đến 1, hoặc 2 trạm và đi bộ trong quãng đường còn lại.
* Đậu xe cách xa cửa hàng hoặc văn phòng.
* Đi xe đạp
* Làm vườn
* Lau nhà
* Rửa xe
* Đi tập nhảy.

6. Tăng huyết áp : Phòng bệnh

Chế độ ăn uống:

- Luôn luôn giữ chế độ ăn uống, sinh hoạt lành mạnh, không nên ăn quá mặn. Nếu trong gia đình có bố mẹ hoặc anh chị em ruột bị bệnh tăng HA

thì phải tuân thủ các chế độ trên chặt chẽ hơn, cần phải khám sức khỏe định kỳ hàng năm.

- Điều chỉnh không để lượng cholesterol

cao quá mức cần thiết trong máu, nên thay thế mỡ động vật bằng dầu ăn thực vật chế từ đậu nành, lạc, vừng.

- Tăng cường thức ăn có nhiều vitamin C, E,PP (Bưởi, Hoa hoè, Giá đỗ)

- Không nên uống rượu bia, cà phê và đặc biệt là không hút thuốc lá

- Tránh tình trạng thừa cân, béo phì
Chế độ tập luyện thể dục, thể thao:

- Rèn luyện thể lực, thể dục thể thao. Nên tập thường xuyên ít nhất 3 lần mỗi tuần, mỗi lần kéo dài ít nhất 30 phút. Thể dục thể thao thường xuyên làm tăng Lipoprotein HDL là loại protein tốt có tác dụng phòng chống xơ vữa động mạch.

Chế độ sinh hoạt và làm việc:

- Bảo đảm ngủ đủ, giữ được tâm hồn thanh thản, tránh stress, căng thẳng thần kinh. Các hoạt động thể lực có thể giúp bạn điều đó.

Đối với những người đã mắc bệnh tăng HA cần điều trị liên tục ngay cả khi cảm thấy khỏe, kiểm tra huyết áp định kỳ (có thể sử dụng máy đo huyết áp tại nhà), có sự theo dõi sát sao của thầy thuốc.

7 bí kíp “hạ” huyết áp hiệu quả

Ngày: 09-03-2012

Huyết áp cao thường kéo theo các bệnh như tim mạch, tiểu đường với nhiều biến chứng nguy hiểm. Những bí quyết đơn giản và hiệu quả sau sẽ giúp “hạ nhiệt” áp lực mạch máu.

1. Bổ sung cà chua vào chế độ ăn

Chất lycopene trong cà chua rất hiệu quả trong việc giảm huyết áp cao. Đây là kết luận được bác sĩ Eshter Paran – chủ nhiệm khoa huyết áp thuộc TT Y tế Soroka đưa ra. Theo nghiên cứu này thì việc bổ sung cà chua vào chế độ ăn giúp giảm áp 10 chỉ số áp lực máu lên tâm thu và 4 chỉ số ở tâm trương.

Lượng cà chua tốt cho sức khỏe là 4 quả mỗi ngày và chia vào các món salad, nước sốt hay nước ép cà chua đều có tác dụng tương tự với sức khỏe.

2. Tập luyện

Các bài tập sử dụng nhiều cơ bắp là cách luyện tập hiệu quả nhất trong việc khống chế huyết áp. Thực tế, các nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc tập luyện có thể giảm 11 chỉ số ở tâm thu và 9 chỉ số ở tâm trương.

3. Thực phẩm có ít chất béo

Chế độ ăn uống cân bằng với các loại rau, quả, ngũ cốc nguyên cám, protein từ thịt nạc và các sản phẩm sữa ít béo là lựa chọn lý tưởng cho chế độ ăn khỏe mạnh.   Các thực phẩm có ít chất béo và lượng cholesterol thấp có tác dụng giảm huyết áp tương tự như việc sử dụng các loại thuốc huyết áp.

4. Châm cứu

Theo nghiên cứu gần đây thì việc kích thích dòng điện cường độ nhỏ lên những điểm cụ thể ở vùng chân trước của chuột sẽ có tác dụng giảm huyết áp.    Từ lâu, châm cứu đã được biết đến là có lợi cho sức khỏe của con người. Trong 2 cách châm cứu là châm cứu bằng tay và dòng điện thì việc châm cứu bằng dòng điện có hiệu quả giảm huyết áp hơn nếu được thực hiện đều đặn trong thời gian dài.

5. Tập yoga

Bài tập yoga có tên asanas giúp kéo căng các cơ, khớp đồng thời giúp cơ thể vận động với nhiều tư thế khác nhau. Việc tập luyện này giúp giảm đáng kể mệt mỏi và căng thẳng.

Hiệu quả nhất của asanas trong giảm áp suất máu là những động tác uốn cong cơ thể ra phía trước có tác dụng tốt lên não, hệ thần kinh và cải thiện lưu thông máu lên não, giảm stress. Hơn nữa, asanas còn làm giảm tốc độ lưu chuyển của dòng máu vì thế áp suất máu giảm.

6. Uống rượu vang đỏ

Một hoặc hai ly rượu vang đỏ chứa lượng chất chống ôxy hóa cao có tác dụng bảo vệ các động mạch khỏi ảnh hưởng của các gốc tự do và phòng ngừa chứng xơ cứng động mạch.

Chất ôxy hóa flavonol có tác dụng tích cực trong việc ngăn ngừa sự hình thành các cục máu đông.

Rượu vang đỏ giúp lưu thông máu và làm sạch thành mạch. Khi các động mạch giãn nở ở độ thích hợp sẽ làm giảm áp suất máu.

7. Giảm lượng cafein

Các nghiên cứu đã thấy rằng việc uống 5 cốc cà phê mỗi ngày có thể làm tăng huyết áp. Vì thế muốn huyết áp không tăng thì nên  giảm lượng cà phê uống vào.

Bài thuốc chữa cao huyết áp đơn giản

Ngày: 01-03-2012

Theo y học cổ truyền, bệnh cao huyết áp thuộc chứng “huyễn vựng”, hoặc “can dương vượng”. Nguyên nhân có thể là do tình chí căng thẳng lâu ngày khiến can khí nội uất, hóa hỏa làm hao tổn can âm, can dương nhiễu loạn, bốc hỏa.
Cao huyết áp còn gọi là tăng huyết áp, được xác định khi huyết áp tâm thu (tim co lại) lớn hơn 140 mmHg và huyết áp tâm trương (tim giãn ra) lớn hơn 90 mgHg. Nguyên nhân dẫn đến tăng huyết áp có nhiều (bệnh ở thận, vỏ thượng thận do xơ vữa động mạch, do thai nghén hoặc dùng thuốc…). Tuy nhiên, có trên 90% trường hợp tăng huyết áp không rõ nguyên nhân (vô căn).
Để điều trị cao huyết áp, y học hiện đại căn cứ vào nguyên nhân và cơ địa của người bệnh mà có các phương cách chữa trị thích hợp. Bên cạnh đó cũng có những bài thuốc cổ truyền dễ áp dụng.
Theo y học cổ truyền, bệnh cao huyết áp thuộc chứng “huyễn vựng”, hoặc “can dương vượng”. Nguyên nhân có thể là do tình chí căng thẳng lâu ngày khiến can khí nội uất, hóa hỏa làm hao tổn can âm, can dương nhiễu loạn, bốc hỏa. Can và thận có quan hệ mật thiết với nhau, hỏa nung đốt phần âm của can thận, dẫn tới can thận âm hư, can dương vượng. Hoặc do ăn uống quá nhiều chất béo, chất ngọt làm tổn thương tỳ vị, dẫn đến chức năng vận hóa của tỳ suy giảm rồi dẫn tới đàm thấp nội sinh, và đưa đến thanh dương bất thăng, trọc âm bất giáng mà gây nên bệnh huyết áp cao.

Tùy theo thể bệnh (can hỏa thịnh, can thận âm hư, âm dương đều hư…) mà y học cổ truyền có những bài thuốc điều trị hiệu quả. Điều đặc biệt là có một số vị thuốc chỉ dùng độc vị (một vị), hoặc kết hợp vài ba vị để điều trị cao huyết áp ở thể nhẹ, hoặc ở giai đoạn đầu rất tốt như: cúc hoa, đỗ trọng, câu đằng, phòng kỹ, hòe hoa, mướp đắng, rau má, cải xoong, cam thảo đất, hạ khô thảo, lá liễu…

Rau cần

Dưới đây là một số cách ứng dụng đơn giản chữa cao huyết áp bằng cây cỏ mà người dân ở quê cũng có thể áp dụng:

• Rau cần nửa kg, rửa sạch, xay (hoặc giã nhuyễn) để vắt lấy nước uống.
• Lạc nhân (hạt đậu phộng) 200 gr, để cả vỏ lụa đem ngâm vào nửa lít giấm ăn, mỗi tối trước khi đi ngủ nhai 10 hạt và nuốt.
• Lá liễu tươi 250 gr, cho vào cùng 1 lít nước, rồi sắc (nấu) kỹ, uống trong ngày.
• Hoa cúc, hòe hoa, hoa đề thái (mỗi loại 10 gr) cho vào nửa lít nước, sắc uống trong ngày.
• Hạ khô thảo 15 gr, prolonged đởm thảo 6 gr, ích mẫu 30 gr, bạch thược 12 gr, cam thảo 6 gr. Tất cả cho vào nồi cùng 3 chén nước (750 ml) sắc uống trong ngày.
• Sinh địa 15 gr, sơn thù 10 gr, trạch tả 10 gr, quế chi 10 gr, ngưu tất 10 gr cho vào cùng 3 chén nước, sắc uống trong ngày.

Lưu ý: Cần tham khảo ý kiến nhà chuyên môn và cần theo dõi huyết áp, nếu thấy bất thường phải đi khám, kiểm tra sớm.