1
Giản dị và quen thuộc đến thông thường, vậy mà, chỉ đó thôi, canh dưa sắn cá trê, cũng đủ làm nên một bữa cơm ngon đầy đặn đúng nghĩa trong những ngày chuyển gió.
Đã là con gái xứ Đoài, chẳng mấy ai còn lạ với món ăn dân dã: Canh dưa sắn. Các bà, các chị ở Thạch Thất hay vùng Phú Cát, Phú Mãn thường chỉ cần ra cuối vườn hái một lúc là được cả rổ đem về nấu suông hoặc để muối chua. Muối chua dưa sắn không khó nhưng phải làm đúng cách mới ngon được. Rau sắn lựa búp lá bánh tẻ, rửa sạch bằng nước giếng đá ong, để ráo rồi dùng tay vò mềm cho vừa đủ nục mà vẫn giữ nguyên hình hài của lá. Rau sắn vò xong được xếp vào vại sành, nén chặt từng lớp với mu���i trắng rắc loáng thoáng, đổ nước ấm xăm xắp mặt rau rồi đậy kín. Sau một, hai ngày, lá rau sắn chuyển màu vàng và có vị chua dịu là dùng được.
Những nơi không sẵn rau sắn thì có thể đi chợ làng mua vài ba nắm cũng rất rẻ. Chỉ tiếc rằng, cây sắn được trồng quanh năm ở vùng đồi gò song cứ phải đúng dịp giao mùa, thời tiết thay đổi, thứ rau này mới xuất hiện ở ngoài chợ, đúng vào lúc các bà, các chị đang bâng khuâng chưa biết nấu món gì chiều nay cho hợp ý, vừa miệng người thân. Có lẽ, chính vì vậy mà dưa sắn ra tới chợ chẳng mấy khi phải mang về. Người bán dưa sắn khéo léo bán kèm món ăn lạ miệng này với 5-7 con cá trê đồng óng vàng, béo múp, chẳng chịu nằm im cứ quẫy tưng trong chậu nhôm, rất vui mắt. Mua vài nắm dưa sắn cùng hai, ba con cá trê đồng nhỏ xinh này đem về và chỉ từng đó thôi, bà nội chợ đã rất đắc ý vì tìm được món ăn ngon lành chắc chắn được chồng và con xuýt xoa khen ngợi.
Nấu canh cá trê rất đơn giản song các bà, các chị, đúng theo thói quen, phẩm chất người nội chợ, vẫn rất để tâm, cẩn trọng trong từng công đoạn. Cá trê mang về được trộn với tro bếp cho hết nhớt và mùi tanh, rửa sạch, bỏ ruột và hoa khế trên đầu, rồi cắt khúc. Cá trê sơ chế xong đem rán qua với dầu, mỡ cho vàng mặt rồi gắp ra để riêng. Dưa sắn rửa qua, vắt kiệt nước rồi bỏ vào nồi xào tơi với dầu, mỡ vừa rán cá. Khi lá dưa đã ngấm quăn quyện với gia vị (mắm, bột canh, mì chính) thì cho cá vào đảo nhẹ rồi đổ nước cho ngập mặt rau chừng một đốt ngón tay. Khi canh sủi tăm, nêm nếm cho vừa miệng rồi rút bớt lửa, để om trong khoảng 15-20 phút cho nước ngọt từ cá ngấm đẫm vào rau (tránh mở vung, đụng đũa làm nát cá). Người cầu kỳ hơn thường cho thêm dăm quả sấu vừa cứng hạt, quả ớt chỉ thiên vào nồi canh khi om, khiến dưa sắn nhanh mềm mà vị cũng hấp dẫn hơn. Một vài gia đình khác lại cho thêm nửa muôi tương, thứ nước chấm đặc biệt của làng Đường Lâm, giúp bát canh dưa sắn cá trê càng dậy mùi quyến rũ lan tỏa khắp cả gian nhà.
Bát canh dưa sắn hoàn thiện nghi ngút khói với độc một màu xanh om được đặt lên mâm, thoạt nhìn không thật cuốn hút người lần đầu thưởng thức. Song chỉ cần nêm một thìa canh, ngay lập tức bạn sẽ thấy các giác quan, tì vị của mình đồng loạt "thức giấc" bởi vị chua thanh của dưa sắn lẫn với vị ngọt đậm, bùi bùi của thịt cá trê đồng quấn quýt vào nhau, tạo nên một vị vừa mộc mạc, gần gũi mà hấp dẫn vô cùng. Bưng bát cơm gạo mới thơm lừng chan canh dưa sắn, xuýt xoa vừa ăn vừa thổi, người ăn tưởng như chẳng có món ăn nào lại lắng đọng nhiều hương vị quê nhà đến thế. Canh dưa sắn cá trê, ăn càng nóng càng ngon, còn hay ở chỗ, có khi, ăn đến no căng, bụng nở kềnh càng mà miệng vẫn thòm thèm, chẳng ngán.
Xì xụp bát canh dưa sắn trong một ngày trời nằng nặng xầm xì, gió mùa tái tê và mây vần vũ, ta bỗng thấy lòng thư thái, yên ổn lạ kì, không chỉ bởi ấm áp, khô ráo trong nhà mà còn vì không khí ấm cúng của bữa cơm gia đình cùng người thân mang lại. Chẳng cần cao lương mỹ vị, chẳng cần vịt quay Quảng Đông hay đùi lợn hầm kiểu Đức... chỉ từng ấy thôi, một bát canh dưa sắn cá trê, đứng độc lập không màu mè xanh, đỏ cũng đủ tạo nên một phong vị rất riêng trong thời khắc giao mùa./.
