1
Canxi đóng vai trò thiết yếu đối với cơ thể, việc cung cấp và bổ sung canxi là việc cần ưu tiên hàng đầu và tiến hành ngay từ giai đoạn đầu đời của mỗi trẻ nhỏ.
Canxi đóng vai trò thiết yếu đối với cơ thể, việc cung cấp và bổ sung canxi là việc cần ưu tiên hàng đầu và tiến hành ngay từ giai đoạn đầu đời của mỗi trẻ nhỏ. Tuy nhiên, cũng có nhiều người cho rằng sử dụng nhiều canxi dễ bị sỏi thận. Vậy nhu cầu canxi ở mỗi người bao nhiêu là đủ, thực phẩm nào chứa nhiều canxi và nếu lạm dụng sẽ dẫn đến biến chứng gì?
Canxi là một trong số những khoáng chất đóng vai trò quan trọng nhất đối với cơ thể. Đây là thành phần chính cấu thành nên xương và hàm răng của con người (99% canxi tập trung ở xương và răng). Ngoài ra nó còn có nhiều chức năng khác như làm đông máu, ngăn ngừa băng huyết khi mạch máu bị tổn thương; điều hòa sự co bóp của bắp thịt (đặc biệt là tế bào tim); giúp hấp thụ vitamin B12 trong ruột; hỗ trợ sự phân phát, thu nhận và dẫn truyền tín hiệu thần kinh; sản xuất một số kích thích tố như insulin.
Canxi trong máu còn giúp duy trì huyết áp và nhịp tim đập bình thường. Chính vì vậy nên việc cung cấp và bổ sung canxi là việc cần ưu tiên hàng đầu và tiến hành ngay từ giai đoạn đầu đời của mỗi trẻ nhỏ.
Nhu cầu canxi của cơ thể
Theo Tổ chức y tế thế giới (WHO) lượng canxi cần cho mọi lứa tuổi như sau:
Dưới 6 tháng tuổi: 300 mg/ngày
7 - 12 tháng tuổi: 400 mg/ngày
1 - 3 tuổi: 500 mg/ngày
4 - 6 tuổi: 600 mg/ngày
7 - 9 tuổi: 700 mg/ngày
10 tuổi: 1000 mg/ngày
11- 24 tuổi: 1200 mg /ngày
24 - 50 tuổi : 800mg - 1000mg /ngày
Phụ nữ có thai, người cao tuổi: cần 1200mg - 1500mg /ngày
Hậu quả của thiếu canxi
Nếu hấp thu đủ canxi, bé sẽ có khung xương chắc khỏe khi trưởng thành. Ngược lại, thiếu canxi kéo dài sẽ dẫn đến dễ bị còi xương, chậm lớn. Tùy thuộc vào mức độ thiếu canxi ở trẻ nặng hay nhẹ mà dẫn đến những biểu hiện bệnh lý khác nhau. Nhẹ thì khi ngủ trẻ hay bị giật mình kèm theo những cơn khóc thét, co cứng toàn thân, đỏ và tím mặt, cơn. Khóc kéo dài nhiều giờ thậm chí suốt đêm.
Ở những trường hợp thiếu canxi nặng có thể ngưng thở và thở nhanh, tăng nhịp tim và có thể gây suy tim. Thiếu canxi kéo dài sẽ ảnh hưởng đến xương và gây còi xương sớm, biến dạng xương, gù vẹo cột sống. Các biến dạng về xương như khi trẻ lớn lên đầu có dạng hình cá trê hoặc méo một bên, ngực lép kiểu ức gà, lưng gù, chân cong, răng hô, tướng đi chữ bát... có thể trở thành vĩnh viễn nếu không được điều trị kịp thời
Nhiều nghiên cứu cho thấy, khẩu phần canxi thấp có thể không hạn chế sự phát triển chiều dài và bề rộng của xương. Tuy nhiên, điều này sẽ dẫn đến kết quả vỏ xương mỏng và ít hơn, độ đậm chất khoáng trong xương giảm đi, khiến xương giòn và dễ gãy. Do vậy, các bậc cha mẹ cần chú ý không phải thấy bé cao lớn có nghĩa là bé không thiếu canxi.
Sự hấp thu canxi trong cơ thể
Không như protein, lượng canxi trong cơ thể con người được giữ lại luôn thấp hơn so với lượng tiêu hóa. Canxi bị tiêu hao hàng ngày qua da, mồ hôi, cũng như qua đường tiêu hóa, qua nước tiểu và các hệ bài tiết. Tuy vậy, canxi không có quá trình tái hấp thu trở lại. Sự hấp thụ canxi tùy thuộc vào nhu cầu của cơ thể, loại thực phẩm và số lượng canxi được cung cấp cho cơ thể.
Canxi từ sữa và các chế phẩm từ sữa (phô mai, kem, sữa chua) được hấp thụ vào cơ thể khoảng 32%. Sự hấp thụ canxi từ rau có thể thay đổi tùy loại. Tuy nhiên, canxi trong rau dễ bị biến hóa khi nấu nên lượng canxi còn lại rất ít. Vì thế, phải tiêu thụ khoảng 300g rau mới có cùng số lượng canxi trong một cốc sữa.
Thông thường, chỉ có khoảng 20 - 30% canxi trong thực phẩm được hấp thụ ở ruột rồi chuyển sang máu. Canxi không hấp thụ sẽ đào thải ra khỏi cơ thể theo phân, nước tiểu và mồ hôi. Chính vì sự hao hụt canxi trong quá trình chế biến thức ăn và hấp thu trong cơ thể nên cha mẹ cần phải lưu ý để luôn đảm bảo cung cấp đầy đủ nhu cầu canxi hàng ngày cho trẻ.
 |
| Sữa là thực phẩm có hàm lượng canxi cao nhất. Ảnh: MH |
Hàm lượng canxi có trong các loại thực phẩm khác dành cho bé.
- Một cốc sữa (kể cả sữa ít chất béo hoặc đã tách bơ): 300mg canxi.
- 1 tách kem: 20mg canxi.
- 1 cốc sữa đậu nành: 200-400mg canxi.
- 1 cốc sữa chua uống: 300mg canxi.
- 1 cốc nước cam: 20mg canxi.
- 1 tách ngũ cốc: 200mg canxi.
Bổ sung canxi cho trẻ như thế nào?
Để cung cấp đủ canxi cho trẻ nhỏ, cha mẹ nên có chế độ ăn uống khoa học cho các bé. Sữa và những chế phẩm từ sữa (phô mai, sữa chua…) là những nguồn thực phẩm chứa nhiều canxi nhất. Sữa nguyên kem và sữa tươi có hàm lượng canxi như nhau.
Ngoài ra, các loại rau lá có màu xanh sậm, hải sản (tôm, cua, sò), cá, đậu… cũng là những nguồn cung cấp canxi tự nhiên cho cơ thể.
Ngoài chế độ ăn uống, các bậc phụ huynh cũng cần lưu ý cho con mình thường xuyên được tắm nắng, vận động ngoài ánh nắng để tăng cường hấp thu vitamin D và canxi.
Làm thế nào để không thừa canxi?
Canxi rất cần thiết cho cơ thể nhưng thiếu hoặc thừa canxi cũng làm ảnh hưởng đến sức khỏe của bé. Có nhiều bà mẹ vì muốn con mình cao lớn hơn, đã lạm dụng nhiều thuốc cốm bổ canxi mà không biết rằng có nguy hại cho con.
Tùy mức độ thừa canxi ít hay nhiều có thể gây các biến chứng từ nhẹ đến nặng như ăn không ngon miệng, táo bón, buồn nôn, mệt mỏi, đau cơ, đau xương, tiểu nhiều làm mất nước. Nếu quá thừa, lượng canxi không hấp thụ hết có thể tích tụ gây vôi hóa thận, sỏi mật, giảm chức năng thận, giảm hấp thu các chất khoáng khác như sắt, kẽm, magiê, photpho… tăng canxi trong máu.
Tốt nhất là các bà mẹ nên cho bé ăn uống đủ dinh dưỡng đa dạng các thực phẩm, chú ý dùng nhiều thực phẩm giàu canxi như tôm, tép, ốc, cua, trứng… các loại rau, đậu để cơ thể hấp thụ canxi một cách tự nhiên. Không nên lạm dụng thuốc bổ canxi với mục đích giúp cho bé phát triển chiều cao ngoài chỉ định của bác sĩ.
Với chế độ ăn thông thường thì lượng rau 200 - 300g cung cấp khoảng 200 - 300mg canxi, nhưng độ hấp thu chỉ 5 - 10%. Vì vậy nhu cầu canxi còn lại nên hấp thụ qua sữa và các sản phẩm từ sữa. Dựa vào nhu cầu khuyến nghị và lượng sữa tối đa, có thể uống, chọn lựa loại sữa phù hợp với nhu cầu của trẻ và chính mình.
Thiếu canxi có thể gây ra nhiều ảnh hưởng nghiêm trọng tới cấu trúc xương, thần kinh và đặc biệt là chiều cao ở trẻ.
Khi thấy con đổ nhiều mồ hôi, hay giật mình hoặc chậm đi… mẹ dễ chẩn đoán là trẻ thiếu canxi và tự ý vitamin D cho trẻ uống. Việc làm này có thể gây ‘ngộ độc’.
Thiếu canxi ở trẻ em có thể gây ra nhiều ảnh hưởng nghiêm trọng tới cấu trúc xương, thần kinh và đặc biệt là chiều cao ở trẻ.
Khi bị thiếu calci (dẫn đến còi xương) trẻ thường có những biểu hiện sau:
- Với trẻ dưới 6 tháng tuổi: hay bị giật mình, quấy khóc, ra nhiều mồ hôi nhất là vùng đầu, gáy, rụng tóc hình vành khăn, đầu bẹp cá trê theo tư thế nằm, bướu trán hay bướu đỉnh nổi rõ.
- Với trẻ trên 6 tháng tuổi: Trẻ thường ra nhiều mồ hôi trộm, quấy khóc về đêm, giật mình, thóp lâu liền, chậm mọc răng, chậm phát triển vận động (chậm biết bò, ngồi, đi, đứng...) Nếu kéo dài có thể có những biến dạng về xương như xương ức nhô, gù vẹo cột sống, chân vòng kiềng...
Nếu có biểu hiện còi xương cần cho trẻ đi khám và bổ sung vitamin D, calci kịp thời theo hướng dẫn.
Bé 2 - 3 tháng tuổi, chỉ có biểu hiện đổ mồ hôi thì chưa khẳng định được là thiếu calci. Vì với trẻ dưới 1 tuổi cũng dễ ra mồ hôi, do hệ thần kinh phát triển chưa hoàn thiện và dễ bị rối loạn.
Bánh bột tôm khô rau cải rất giàu dinh dưỡng cho bé. (Ảnh minh họa).
Mẹ có thể bổ sung canxi và vitamin D cho bé bằng các món ăn dưới đây:
1. Bột gạo, cá
Trong cá chứa hàm lượng canxi rất cao, giúp chắc xương, phát triển não của trẻ. Cá cung cấp đầy đủ các loại dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể. Nên thường xuyên cho trẻ từ 4 tháng trở lên ăn món này.
Nguyên liệu:
- Bột gạo (hoặc bột dinh dưỡng) 100g
- Cá lọc lấy thịt 1 con
- Rau cải ngọt 15-20g
- Muối ăn 1 thìa cà phê.
Cách làm:
- Cho bột vào nước lã khuấy đều thành hồ.
- Sau đó cho vào nồi, đun sôi khoảng 8 phút thì cho rau cải và cá đã làm sạch vào.
- Nấu cho đến khi chín, nêm muối vừa ăn là được.
Món bột gạo cá thơm ngon bổ dưỡng. (Ảnh minh họa).
2. Xương hầm trứng gà – đậu phụ
Trứng gà, đậu phụ không chỉ giàu chất canxi, mà còn rất thơm ngon, dễ ăn. Đặc biệt dùng cho trẻ em dưới 1 tháng tuổi chưa biết nhai là rất tốt.
Nguyên liệu:
- Trứng gà 1 quả
- Đậu phụ 1 miếng
- Xương sườn lợn 150g
- Mớ hành thái nhỏ.
Cách làm:
- Trứng gà đập vỡ, đánh đều.
- Đậu phụ bóp nát.
- Xương hầm lấy nước. Sau đó cho đậu phụ vào nấu chín, tiếp tục cho gia vị, trứng gà vào. Nêm thêm ít hành vào là được .
3. Bánh bột tôm khô rau cải
Nguyên liệu:
- Tôm khô 5g
- Rau cải trắng 50g
- Trứng gà 1 quả
- Bột mì
- Một ít gia vị.
Cách làm:
Nhân bánh: Ngâm tôm khô vào nước ấm rửa sạch, giã nhuyễn, cho vào với trứng gà rán chín đánh tơi; rau cải trắng rửa sạch nhúng vào nước sôi, sau đó cắt thành từng đoạn giã nhỏ, trộn đều với trứng gà làm thành nhân bánh ; Làm vỏ bánh xong, cho nhân vào làm thành bánh nhỏ, hấp chín là được.
Tôm khô rất giàu canxi, rau cải khi nấu chín sẽ loại bỏ đi một số axit oxalic, axit phutic, càng có lợi hơn đối với cnxin trong quá trình hấp thụ . Trứng gà có rất nhiều điểm tốt cũng không cần phải nói nhiều nữa, trẻ con 10 tháng trở lên nhất định rất thích loại bánh này .
Canxi có vai trò quan trọng trong sự phát triển và là khoáng chất chiếm tỷ lệ lớn trong cơ thể. 99% lượng canxi tập trung ở xương và răng, 1% còn lại nằm trong máu, mô tế bào nhưng cũng có vai trò rất quan trọng. Tuy nhiên, theo các chuyên gia thì canxi là 1 trong 4 chất (cùng vitamin D, chất xơ, kali) mà trẻ nhỏ nào cũng thiếu. Những dấu hiệu thường gặp khi trẻ thiếu canxi là: hay quấy khóc, ngủ không ngon giấc, tóc rụng thành đường hình vành khăn sau gáy, ra nhiều mồ hôi, kể cả khi ngủ (mồ hôi trộm)... Nếu thiếu canxi ở mức trầm trọng hơn thì thóp chậm liền, đầu bẹt, lồng ngực dô, chân vòng kiềng hoặc chữ bát, suy tim, còi xương. Ở tuổi lớn hơn mà thiếu canxi thì trẻ thường mệt mỏi, biếng ăn, gầy yếu, chóng mặt, đổ nhiều mồ hôi, ngủ không ngon giấc...
Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới, hàm lượng cần thiết đối với trẻ trong độ tuổi 1-2 là 500mg/ngày; 4-8 tuổi cần 800mg/ngày và từ 9 tuổi trở lên cần 1.300mg/ngày. Canxi được cung cấp cho cơ thể qua việc ăn uống. Rau có màu xanh sậm, đậu, hải sản (tôm, cua, ghẹ, cá...) là những nguồn cung cấp canxi tự nhiên cho cơ thể. Tuy nhiên, lượng canxi ở rau sẽ bị hao hụt khá nhiều khi nấu. Sữa và những chế phẩm từ sữa (phô mai, sữa chua) chứa lượng canxi dồi dào nhất. Trên thị trường hiện nay có những sản phẩm sữa, như Izzi của Hanoimilk được bổ sung vi chất dinh dưỡng giúp tăng cường đáng kể khả năng hấp thụ canxi cho trẻ nhỏ. Trẻ dưới 5 tuổi uống ít nhất 500ml sữa/ngày, 5 tuổi trở lên khoảng 750ml/ngày là có thể cung cấp đủ lượng canxi cần thiết. Khi chế độ dinh dưỡng hằng ngày không cung cấp đủ lượng canxi cần thiết thì có thể uống viên canxi 500mg, từ 1 đến 2 lần/ngày, nhưng cần có sự tư vấn của bác sĩ.
Ngoài chế độ ăn uống, các bậc phụ huynh cũng cần lưu ý cho con mình thường xuyên được tắm nắng, vận động ngoài ánh nắng để tăng cường hấp thụ vitamin D - chất giúp cơ thể tăng cường hấp thụ canxi.
BS Lan Hương
(ST).
