Kỹ thuật nuôi cá ngựa cảnh

Sau nhiều năm nghiên cứu, Viện Hải dương học (số 1 Cầu Đá, TP Nha Trang, Khánh Hòa) đã cho sinh sản thành công 4 loài cá ngựa: cá ngựa đen, cá ngựa vằn (còn gọi là cá ngựa đuôi hổ), cá ngựa gai và cá ngựa thân trắng.

Tiến sĩ (TS) Trương Sĩ Kỳ, Phòng Công nghệ nuôi trồng, Viện Hải dương học, cho biết đã nghiên cứu về cá ngựa từ năm 1990. Kết quả, năm 1994, cá ngựa đen và cá ngựa vằn đã sinh sản trong phòng thí nghiệm. Đến năm 2006, nhóm nghiên cứu đã cho 2 loài này sinh sản ở quy mô lớn, sản xuất giống và nuôi thương phẩm.

Ngoài ra, nhóm nghiên cứu còn nhân rộng một số loài cá ngựa đang có nguy cơ cạn kiệt bằng cách sản xuất con giống thả ra ngoài tự nhiên; nuôi cá ngựa bố mẹ trong lồng sắt ở biển, khi cá đẻ thì cá con chui ra ngoài.

Đầu tư thấp

Theo TS Kỳ, kỹ thuật nuôi cá ngựa không quá khó, ít rủi ro, đầu tư cơ sở vật chất cũng không quá tốn kém, giá bán ổn định nên lợi nhuận khá cao.

Cá ngựa được nuôi trong bể xi măng, ăn thức ăn sống như tôm, tép... và động vật nổi. Sau 3 tháng nuôi có thể xuất bán cá cảnh; từ 6-8 tháng có thể xuất bán cá ngâm thuốc và cho sinh sản; sau 20 ngày đến 1 tháng, cá có thể sinh sản lại.

Hiện nay, ngoài một số mối nhỏ trong nước, Viện Hải dương học mỗi năm bán cho một công ty của Pháp khoảng 5.000 - 10.000 con cá ngựa cảnh, giá trung bình 1 USD/con, trong khi giá trên thế giới từ 70 - 900 USD/con, mặc dù chất lượng không chênh lệch.

Thị trường xuất khẩu cá ngựa rất lớn, đặc biệt là cá ngựa ngâm thuốc. Ở Khánh Hòa đã có một số doanh nghiệp (DN), cá nhân đầu tư nuôi cá ngựa xuất khẩu. Trong đó phải kể đến DN Đông Thành Hưng (Nha Trang), hiện mỗi năm xuất khẩu khoảng 60.000 con cá ngựa cảnh và ngâm thuốc sang các nước Pháp, Mỹ....

Anh Thượng Đình Tâm, nhân viên kỹ thuật của DN Đông Thành Hưng cho biết: “Tiến tới chúng tôi sẽ mở rộng thêm trang trại, kéo dài thời gian nuôi để đưa cá ngựa ngâm thuốc vào thị trường Trung Quốc. Nước này mỗi năm tiêu thụ khoảng 25 tấn cá ngựa dùng trong y học cổ truyền, trong khi cung không thể đáp ứng được cầu”.

Hiện nay Viện Hải dương học đang chuyển giao công nghệ nuôi cá ngựa cho Sở Khoa học - Công nghệ Đà Nẵng và Khu bảo tồn biển Phú Quốc (Kiên Giang). Dự kiến cuối năm nay 2 đơn vị này sẽ triển khai nuôi kinh doanh thí điểm. Ở Khánh Hòa, Viện Hải dương học luôn sẵn sàng phổ biến công nghệ nuôi cá ngựa cho bất cứ cá nhân, tổ chức nào có nhu cầu.

Kỹ thuật nuôi Cá ngựa

Cá ngựa có hình dáng cong queo, gấp khúc, phần đầu và phần ngực gần như vuông góc; mồm hình ống, ngực và bụng lồi (do 10-13 chiếc xương cong ra tạo thành), đuôi dài, nhỏ và cuộn khúc 4 vòng, không có vây bụng và vây đuôi.
Đầu vŕ thân cá đực có nhiều gai, cơ thể mŕu lá cọ, ở một số con có thể có chấm nhỏ màu nâu, bụng cá (phần gần đuôi) có túi sinh dục. Cá ngựa cái khác cá ngựa đực ở điểm không có gai, da sáng và nhẵn.
1. Kỹ thuật ương giống và nuôi cá ngựa nhân tạo
Đầu tiên, chọn cá ngựa bố mẹ có độ tuổi từ 1 đến 2 năm, cơ thể to, vóc dáng khỏe mạnh, không bị bệnh tật.
Cá ngựa mẹ có phần bụng phình to, khoang bụng rộng. Cá ngựa bố cơ thể dài, to, túi trước bụng phát triển hoàn chỉnh.
Thông thường, thả nuôi riêng rẽ cá ngựa bố mẹ với mật độ 20 con/m3. Hằng ngày, tiến hành cho cá ăn thức ăn tươi sống, giŕu chất dinh dưỡng từ 3 đến 4 lần. Sau một thời gian vỗ béo, khi cá ngựa bố mẹ đă thành thục, người ta duy trì nhiệt độ nước ổn định trong khoảng >20oC, tiến hành phối giống với tỷ lệ là 1 con đực, 1-2 con cái.
Cá ngựa thường giao phối vào sáng sớm hoặc chập tối. Vào thời kỳ này, cá bố mẹ ăn ít, cơ thể nhạt màu hơn trước. Ban đầu cá đực vŕ cá cái đuổi nhau, chúng tiến lại gần vŕ áp bụng vào nhau, cá đực sẽ mở rộng miệng túi đón lấy trứng từ lỗ sinh dục của cá cái, đồng thời phóng tinh dịch để thụ tinh cho toŕn bộ số trứng đó. Trứng đă thụ tinh sẽ phát triển trong túi của cá đực. Ngay sau khi giao phối, túi của cá ngựa đực nhỏ, trong vŕ rất mềm. Càng về sau, do các hợp tử phát triển, túi ngày một to lên, màu sắc sẫm lại, túi có trạng thái một khối rắn chắc. Trong suốt thời gian ấp trứng, cá ngựa đực rất ít vận động, chúng có xu hướng lặn sâu xuống đáy bể, ăn ít. ở thời kỳ nŕy, cá ngựa bố hoŕn toàn tập trung vào công việc bảo vệ và nuôi dưỡng phôi thai.
Thời gian phát triển từ hợp tử thành cá ngựa con lâu hay chóng phụ thuộc phần lớn vào nhiệt độ môi trường nước. Nếu nhiệt độ dao động trong khoảng 20-22oC, thời gian này sẽ là 16 đến 18 ngày, ở nhiệt độ 28-30oC, thời gian này chỉ còn 10-12 ngày.
Rất dễ nhận thấy biểu hiện "sắp sinh" của cá ngựa đực: Mŕu sắc của túi sinh dục chuyển từ màu nâu vàng (hoặc màu nâu nhạt) sang màu nâu sẫm, túi không còn cứng và chắc nữa mà trở nên mềm và lỏng hơn, miệng túi mở rộng.
Thời gian "chuyển dạ" chỉ khoảng mấy phút đến mười mấy phút, nhưng nếu bị ảnh hưởng bởi một số nguyęn nhân nào đó thì thời gian "chuyển dạ" thậm chí kéo dài từ một đến ba này.
Cá bố sinh xong phải được tách khỏi bể, để lại cá con vŕ tiến hành nuôi dưỡng. Nếu việc tách cá bố không được tiến hành kịp thời, chúng sẽ ăn thịt chính các con của mình.
Điều cần chú ý lŕ: Trong điều kiện nuôi nhân tạo, có rất nhiều cá ngựa bố mẹ không phát dục. Tỉ lệ cá ngựa chấm và cá ngựa đen có khả năng sinh sản thường lŕ 20-80%.
Cá ngựa con mới sinh đă có thể ăn các loại ấu trůng nhỏ như trùng bánh xe. Khi chiều dài cơ thể của cá ngựa con đạt 5-6cm, tiến hành cho ăn tôm nhỏ. Với chiều dài 10cm, ngoài việc ăn tôm nhỏ, cá ngựa cần được bổ sung thęm cá tươi (dưới dạng các mẩu vụn).
Cần tuân thủ nghiêm ngặt nguyên tắc: Cho cá ăn ít nhưng nhiều lần, để tránh việc cá bị đói hoặc ngược lại bị chết do bội thực.
Trong quá trình nuôi dưỡng, phải thường xuyên làm vệ sinh bể nuôi, loại bỏ thức ăn thừa và các chất thải, đảm bảo chất nước luôn trong sạch, duy trì độ nhìn thấu của nước ở mức 35-40cm, tránh ánh sáng mặt trời chiếu trực tiếp.
Nếu nhiệt độ môi trường tăng, phải chú ý lượng dưỡng khí hoà tan trong nước để đảm bảo cá vẫn đủ ôxy để thở. Định kỳ tiến hŕnh thay nước. Mùa hè, một đến hai ngày thay nước một lần.
Khi chuyển cá sang bể khác, động tác phải hết sức nhẹ nhŕng, không được gây thương tổn cho cá, dů là nhỏ nhất, vì khi đó cá rất dễ nhiễm bệnh
2. Phòng trừ dịch bệnh
Cá ngựa là loài có khả năng đề kháng kém, rất dễ nhiễm bệnh. Với bất cứ một sự thay đổi nŕo của môi trường sống, chúng đều khó thích nghi vŕ trở nên yếu hơn.
Các bệnh thường gặp ở cá ngựa do chuyên gia Trung Quốc đúc rút được trong quá trěnh nuôi là: Bệnh đầy hơi trướng bụng, bệnh phồng bong bóng, viêm ruột, mù mắt do thiếu ánh sáng...
Trong công tác phòng trừ bệnh tật phải coi trọng việc phòng ngừa, tránh để phát sinh thành bệnh vì việc chữa trị vừa tốn kém vừa ít hiệu quả.
Việc phòng ngừa bệnh tật được thực hiện bằng một số công việc cụ thể như: Theo dõi thường xuyên nhiệt độ nước trong bể, ánh áng, độ mặn, lượng dưỡng khí hňa tan, độ pH, mật độ thả nuôi. Ngoŕi ra, tiến hành vệ sinh bể bằng các dụng cụ chuyên dụng.
Khi cá đă bị mắc bệnh thì phải dùng thuốc kháng sinh hoặc CuSO4 để chữa bệnh.