Công dụng của lá cây sa kê

Tôi nghe nói lá sa kê khô nấu nước uống rất tốt cho sức khỏe của người bệnh thận, tiểu đường, gan nhiễm mỡ, dùng cho người trên 30 tuổi cũng tốt, có đúng không? Nếu đun sôi, để nguội bỏ vào tủ lạnh từ 1-3 ngày thì uống có còn tốt không? Người cao tuổi đều uống được?

- Trả lời:

Cây sakê còn gọi là cây bánh mì, có tên khoa học là Artocarrpus altilis (Park) Fosberg, cây được trồng phổ biến trong vùng nhiệt đới Đông Nam Á. Người ta sử dụng quả, hạt, lá, vỏ thân và vỏ rễ cây sakê làm thực phẩm và dùng làm thuốc nữa.

Theo Đông y, thịt của quả sakê có tác dụng bổ tỳ, ích khí; còn hạt sakê thì có tác dụng bổ trung ích khí, lợi trung tiện; vỏ cây có tác dụng sát trùng; lá sakê có tác dụng kháng sinh, tiêu viêm lợi tiểu.
Uống nước lá sakê sắc có tác dụng lợi tiểu, tiêu viêm có thể chữa được bệnh phù thũng, bí đái. Tuy nhiên, chỉ nên dùng lá sakê sắc uống trong trường hợp phù thũng, bí tiểu hoặc viêm nhiễm, còn bình thường không nên uống thường xuyên, nhất là uống quá nhiều sẽ không có lợi, bởi vì ngoài tác dụng lợi tiểu, tiêu viêm, lá sakê còn có tính độc nhất định.

Bộ phận dùng làm thuốc: rễ, vỏ, lá, nhựa cây.

Lá sakê thường được đốt thành than, tán mịn, phối hợp với dầu dừa và nghệ tươi, giã nát, làm thành bánh để đắp chữa mụn rộp; hoặc dùng lá sakê và lá đu đủ tươi, lượng bằng nhau, giã với chút vôi tôi cho đến khi có màu vàng dùng để đắp chữa sưng háng, mụn nhọt, áp xe.

Rễ sa kê dùng trị bệnh hen và các chứng rối loạn dạ dày, đau răng, bệnh về da; vỏ cây sa kê dùng trị ghẻ; nhựa cây được dùng pha loãng trị tiêu chảy và lỵ; còn lá sa kê tươi thì được dùng với lá đu đủ tươi, giã với vôi để đắp trị nhọt. Trong nước, dân gian dùng lá sa kê chữa phù thủng, viêm gan vàng da bằng cách nấu lá tươi để uống. Ngoài ra, lá sa kê phối hợp với một số vị thuốc khác sẽ trị được một số bệnh như: trị bệnh gút (thống phong) và sỏi thận thì dùng lá sa kê tươi (2 lá), 100 gr dưa leo và 50 gr cỏ xước khô, để nấu nước uống trong ngày; trị tiểu đường týp 2 thì lấy 2 lá sa kê tươi (100 gr), 100 gr trái đậu bắp tươi và 50 gr lá ổi non - tất cả để chung, nấu nước uống trong ngày; chữa viêm gan vàng da, thì dùng 100 gr lá sa kê tươi, 50 gr diệp hạ châu (chó đẻ) tươi, 50 gr củ móp gai tươi và 20 - 50 gr cỏ mực khô - tất cả để chung, nấu nước uống trong ngày; trị chứng huyết áp cao dao động, thì dùng 2 lá sa kê vàng vừa mới rụng, 50 gr rau ngót tươi và 20 gr lá chè xanh tươi - để chung nấu nước uống trong ngày.

Lá sa-kê đang được truyền tai nhau là có tác dụng chữa được nhiều bệnh, cả những bệnh khó, đặc biệt là bệnhgút khiến nhiều người đi lùng tìm sử dụng cho bằng được.

Công dụng: Rễ có tác dụng làm dịu thần kinh, trị ho. Vỏ có tác dụng sát trùng. Lá có tác dụng kháng sinh, tiêu viêm, lợi tiểu.

Ở nước ta, dân gian thường dùng lá già khô (không dùng lá trên cây, vì cho rằng dùng lá mới rụng xuống mới tốt) để nấu nước uống thay trà, thấy có tác dụng ăn ngủ ngon, ngày dùng 1/2 lá. Sắc uống chữa phù thũng, thận nhiễm mỡ, thấy cải thiện tốt, ngày dùng 2 lá, liên tục trong 20-30 ngày. Tuy nhiên, khi uống cần chú ý theo dõi. Lá sa kê cũng có tác dụng giảm đường huyết nhưng phải kết hợp với một số vị thuốc khác.

Lá sa kê khô

Việc uống nóng hay uống nguội đều được. Nếu uống nguội: cho vào tủ lạnh (đây cũng là một cách dùng nhiệt độ thấp để bảo quản), thuốc cũng không bị sao. Để yên tâm hơn, bạn có thể pha thêm chút nước ấm trước khi uống vì uống lạnh quá có thể dễ gây rối loạn tiêu hóa.

Ngoài ra, theo lương y Nguyễn Công Đức (giảng viên khoa Y học cổ truyền, ĐH Y Dược, TP.HCM) lá sa kê phối hợp với một số vị thuốc khác sẽ trị được một số bệnh sau:

1. Trị bệnh gút (thống phong) và sỏi thận

Dùng lá sa kê tươi (2 lá - độ 100 gr), 100 gr dưa leo và 50 gr cỏ xước khô, để nấu nước uống trong ngày.

2. Trị tiểu đường týp 2

Lấy 2 lá sa kê tươi (100 gr), 100 gr trái đậu bắp tươi và 50 gr lá ổi non. Tất cả để chung nấu nước để uống trong ngày.

3. Chữa viêm gan vàng da

Dùng 100 gr lá sa kê tươi, 50 gr diệp hạ châu (chó đẻ) tươi, 50 gr củ móp gai tươi và 20 - 50 gr cỏ mực khô. Tất cả để chung, nấu nước để uống trong ngày.

4. Trị chứng huyết áp cao dao động

Dùng 2 lá sa kê vàng vừa mới rụng, 50 gr rau ngót tươi và 20 gr lá chè xanh tươi. Để chung nấu nước uống trong ngày.

Cây sa kê có tên khoa học là Artocarpus altilis, thuộc họ dâu tằm (Moraceae), đây là loại cây được trồng nhiều ở miền Tây Nam bộ.

Nhiều bạn đọc hỏi về việc dùng cây sa kê trị bệnh. Theo hướng dẫn của lương y Phạm Như Tá, các bộ phận như trái, rễ, lá, vỏ và cả nhựa của cây sa kê đều có nhiều dược tính, nên được y học, dân gian dùng làm các bài thuốc trị bệnh. Theo Đông y, thịt của quả sa kê có tác dụng bổ tỳ, ích khí. Còn hạt sa kê thì có tác dụng bổ trung ích khí, lợi trung tiện. Vỏ cây có tác dụng sát trùng. Còn lá sa kê có tác dụng kháng sinh, tiêu viêm lợi tiểu. Nhưng lưu ý, người không có bệnh thì không nên tự ý dùng lá sa kê nấu uống thường xuyên.

Trái sa kê - Ảnh: K.Vy

Một số cách áp dụng

Theo lương y Phạm Như Tá, lá sa kê thường được đốt thành than, tán mịn, phối hợp với dầu dừa và nghệ tươi, giã nát, làm thành bánh để đắp chữa mụn rộp. Hoặc dùng lá sa kê và lá đu đủ tươi, lượng bằng nhau, giã với chút vôi (vôi ăn trầu) cho đến khi có màu vàng dùng để đắp chữa sưng háng, mụn nhọt, áp xe.

Những người bệnh gout hay bị sỏi thận có thể lấy lá sa kê (loại lá đã già, còn tươi) độ 100 gr, quả dưa leo 100 gr, cỏ xước khô 50 gr. Cho cả 3 loại vào nồi nấu lấy nước dùng.

Những người bị viêm gan vàng da, có thể dùng lá sa kê còn tươi chừng 100 gr, diệp hạ châu tươi 50 gr, củ móp gai tươi 50 gr, cỏ mực khô 20-50 gr. Tất cả đem nấu chung để lấy nước dùng trong ngày.

Những người bị bệnh đái tháo đường (tiểu đường) dạng 2 có thể dùng lá sa kê (loại lá đã già) chừng 100 gr, quả đậu bắp tươi 100 gr, lá ổi non 50 gr. Tất cả đem nấu chung để lấy nước uống. Có thể uống thường xuyên.

Khi bị đau răng, để chữa cơn đau tạm thời trước khi đến khám ở nha sĩ, có thể lấy rễ cây sa kê đem nấu nước ngậm và súc miệng.

Những người bị tình trạng tăng huyết áp dao động có thể dùng lá sa kê vàng (lá vừa rụng), lấy 2-3 lá, rau bồ ngót tươi 50 gr, lá chè xanh tươi 20 gr, đem tất cả nấu chung lấy nước uống trong ngày.

Tìm lá sa-kê chữa bệnh

Có người nhà bị bệnh gút, anh N.TH, biên tập viên một tờ báo có trụ sở tại Hà Nội nghe bạn bè mách cho bài thuốc chữa bệnh từ lá cây sa-kê. Nhưng do tại Hà Nội và các tỉnh phía Bắc không trồng được loại cây này nên anh đã điện thoại nhờ một đồng nghiệp tại TP.HCM tìm giúp. Phải mất đến một tuần, anh bạn đồng nghiệp đi nhặt lá vàng rơi và kể cả hái những lá vàng còn ở trên cây tại các con đường thuộc quận Bình Thạnh, quận 3... mới kiếm được khoảng hơn 1kg lá khô và gửi người quen mang ra Bắc theo đường hàng không.

Chỉ nên sử dụng lá sa-kê như biện pháp hỗ trợ bệnh.

Không đến nỗi công phu, vất vả như trường hợp trên, chị L.P ở Vũng Tàu có mẹ bị bệnh gút và con trai hay tiểu són nên cũng nghe hàng xóm mách nước các bài thuốc chữa bệnh từ lá sa- kê. May quá, hàng xóm bên cạnh nhà chị lại trồng mấy cây rất to trước cổng và thường rụng lá nhiều sau mỗi đêm. Sáng dậy, chị chỉ việc ra nhặt và rửa sạch rồi chế biến các bài thuốc. Là dân công nghệ thông tin nên chị cũng chủ động tra cứu hàng trăm thông tin trên mạng internet nói về lá sa-kê để tham khảo. Và rồi chị “tá hỏa” khi biết có một loại là cây mít nài giống cây sa-kê như hai “giọt nước” nhưng không có tác dụng chữa bệnh. Và hiện loại cây này được bán giống và trồng rất nhiều do người mua không phân biệt được thật giả.

Mò tìm cách phân biệt, chị càng hoang mang khi thấy cách nhận biết hai loại cây này quá khó. Đem so sánh lá của những cây chị hay nhặt thì “cái to cái nhỏ, đầu lá nhọn nhiều hay nhọn ít cũng không khác là mấy”. Cách tốt nhất để phân biệt là trái cây (trái sa-kê to cỡ cái tô, có hình quả trứng, được bao bọc bởi lớp vỏ màu xanh có nhiều gai non như trái mít nhưng gọt bỏ lớp vỏ này, sa-kê cho một lớp cơm dày và không có hạt). “Mà đợi ra trái, hái xuống, bổ ra để xem thì đợi đến bao giờ?”, chị nói. Thấy “phiêu” quá, chị L.P ngừng ngay việc “tự làm thầy thuốc” và đành đưa mẹ và con vào bệnh viện chữa trị.

Hiện nay, theo thông tin truyền tai nhau, nhiều người dân tại TP.HCM cũng rộ lên phong trào tìm mua giống cây sa-kê về trồng trước nhà với mục đích vừa lấy bóng mát, vừa lấy lá chữa bệnh. Các vựa cây cảnh ở quận 12, Hóc Môn, Thủ Đức... bày bán nhiều loại cây này (nhân giống từ miền Tây) với giá không quá cao, chỉ từ 25 – 100 ngàn đồng tùy kích cỡ. Cao hơn 1m và đường kính trên 15cm thì tính bằng tiền triệu...

Thời gian gần đây, qua mạng Internet, trái sa-kê được hướng dẫn chế biến thành các món ăn đặc sản như gọt vỏ xắt lát đem chiên hoặc trộn trứng chiên mè; hoặc đem nấu chung trong lẩu thập cẩm, hầm sườn, om với thịt ba rọi... rất ngon. Dinh dưỡng quả rất phong phú, nhiều tinh bột, giàu vitamin A và B, ít protit và lipid. Quả chín hái xuống, đem nướng, đến lúc vàng là ăn được. Trái sa-kê vì vậy đang được săn tìm ở các lễ hội rau quả.

(ST)