Mẹo giúp bé nhanh biết nói

Ở giai đoạn từ 1 - 2 tuổi, trẻ bắt đầu biết học nói. Việc kích thích khả năng ngôn ngữ của con là rất quan trọng để giúp con nhanh biết nói.

Ở những trẻ bình thường, từ 3 đến 6 tháng tuổi, trẻ đã có thể ê a được những tiếng nói đầu tiên. Tuy nhiên, nếu có vấn đề ở cơ quan phát âm hay do sự tác động của các yếu tố tâm lý, giáo dục sẽ gây ra tình trạng rối loạn ngôn ngữ ở trẻ.

Giai đoạn phát triển ngôn ngữ bình thường ở trẻ bắt đầu khi trẻ được 3 – 6 tháng tuổi. Ở giai đoạn này, trẻ đã có thể phát hiện được những tiếng động phát ra từ những vị trí khác nhau, đồng thời trẻ cũng bắt đầu nói được những có có nguyên âm “a” như ba, bà…

Tùy theo mỗi trẻ, nhưng khoảng 11 tháng tuổi trở đi, trẻ đã có thể nói được 2 – 3 từ đơn khá rõ ràng. Đến khi trẻ được 3 – 4 tuổi, trẻ đã có thể nói được những câu phức tạp và bắt đầu sử dụng ngôn ngữ một cách khá tốt.

Trẻ có thể tự kiểm soát được cường độ giọng nói, ngữ điệu như người lớn và thường hay thắc mắc về những điều trẻ thấy xung quanh. Tuy nhiên, nếu trẻ không phát triển kỹ năng ngôn ngữ như bình thường, cha mẹ cần đặc biệt quan tâm để có hướng giáo dục, điều trị.

Những biểu hiện bất thường về ngôn ngữ ở trẻ

– Không đáp ứng với giọng nói hay những âm thanh to khi bé được 6 – 8 tuần tuổi.

– Không cười với giọng nói của cha mẹ lúc 2 tháng.

– Không quan tâm đến người và vật xung quanh lúc 3 tháng.

– Không quay đầu theo hướng âm thanh lúc 4 tháng.

– Không cười tự phát lúc 6 tháng.

– Không bập bẹ lúc 8 tháng.

– Không nói được từ đơn lúc bé 2 tuổi.

– Không nói được một câu đơn giản khi bé 3 tuổi.

Nếu thấy trẻ có một trong những biểu hiện trên, cần đưa trẻ đến cơ sở y tế để các bác sĩ kiểm tra. Tùy theo mức độ chậm nói và độ tuổi của trẻ, các bác sĩ sẽ có nhiều hình thức can thiệp khác nhau như tư vấn, hướng dẫn cha mẹ huấn luyện ngôn ngữ tại gia đình, hoặc cần kết hợp chuyên gia ngôn ngữ, tâm lý và bác sĩ để can thiệp thúc đẩy ngôn ngữ ở trẻ.

Nguyên nhân khiến trẻ chậm nói

Có 2 nguyên nhân dẫn đến tình trạng trẻ chậm nói, đó là:

– Nguyên nhân thực thể: do trẻ có những vấn đề về cơ quan phát âm (tai, mũi, họng…) hoặc cơ quan chỉ huy (não bị dị tật bẩm sinh, bại não, những di chứng sau khi bị sốt xuất huyết, viêm màng não…).

– Nguyên nhân tâm lý: do gia đình quá cưng chiều hay do bỏ bê trẻ, hoặc đã xảy ra một biến cố nào đó ảnh hưởng đến tâm lý của trẻ.

– Khiếm thính cũng là một nguyên nhân phổ biến của tình trạng chậm phát triển kỹ năng ngôn ngữ. Trẻ sẽ gặp phải vấn đề về ngôn ngữ khi không nghe được nội dung giao tiếp một cách liền mạch và rõ ràng. Nhìn chung, vấn đề về khiếm thính tỷ lệ thuận với vấn đề chậm phát triển kỹ năng ngôn ngữ.

Cách khắc phục tình trạng trẻ chậm nói

Cha mẹ cần quan tâm chăm sóc thúc đẩy kỹ năng ngôn ngữ ở trẻ tùy theo độ tuổi. Trẻ có thể nghe và hiểu từ rất sớm, trước khi trẻ có thể tự nói, vì vậy cha mẹ cần khuyến khích trẻ tập nói.

Cần thường xuyên nói chuyện với trẻ, đọc sách cho trẻ nghe, khuyến khích trẻ tập trung vào bạn, vào đồ vật nào đó mà bạn muốn nói đến. Nên nói đến những vật có trước mặt, hay những điều đang xảy ra. Không ép trẻ phải nói nhưng nhớ đưa ra lời khen khi trẻ tập nói.

Chú ý lắng nghe, cho con bạn có thời gian để thực hiện những lời trẻ sắp nói, cũng như thường xuyên đưa ra lời động viên như: “Con nói giỏi lắm”, giúp trẻ mạnh dạn tập nói.

Nên dạy cho trẻ những từ đơn giản, dễ hiểu. Tốt nhất là dạy trẻ nói dựa theo những tình huống xảy ra hàng ngày tạo nhiều tình huống khác nhau khi nói về một từ nào đó. Tập cho con bạn biết nghe các âm thanh khác nhau hoặc tập cho con giao tiếp qua những hình ảnh hay điệu bộ cũng là cách giúp cho trẻ tập nói tốt.

Không nên cho trẻ xem ti vi quá nhiều, cần kiểm soát thời gian và chương trình ti vi. Cha mẹ nên cùng xem với trẻ các chương trình như phim hoạt hình, ca nhạc và bình luận về các tình tiết, nhân vật, hội thoại trong phim để giúp trẻ xây dựng phản xạ ngôn ngữ.

Giai đoạn từ 1 - 2 tuổi, trẻ bắt đầu biết học nói. Việc kích thích khả năng ngôn ngữ của con là rất quan trọng để giúp con nhanh biết nói.

Bé Nấm nhà chị Hạnh năm nay được 1 tuổi rưỡi. Hàng ngày ở nhà, Nấm rất thích nghe các bài hát của ca sĩ Xuân Mai và bi bô ú ớ theo giai điệu của bài hát. Mẹ Nấm phát hiện ra rằng việc cho Nấm nghe nhạc và thường xuyên giao tiếp có thể giúp Nấm nhanh biết nói.

Những biểu hiện ngôn ngữ trẻ có thể làm được khi 1 tuổi

- Trẻ có thể nói được từ 3 - 4 âm đơn, khả năng phát âm còn ngọng và không được rõ ràng.

- Có thể nghe và hiểu được các yêu cầu đơn giản của người lớn, như chỉ vào tai, mắt hoặc mũi.

Những biểu hiện ngôn ngữ trẻ có thể làm được khi 2 tuổi

- Trẻ có thể nói được hơn 50 từ.

- Biết sử dụng đại từ nhân xưng chỉ bản thân và người đối diện.

- Có thể nói rõ ràng các từ có hai âm tiết.

- Có thể hiểu được lời nói của người lớn.
 
Những mẹo nhỏ giúp trẻ nhanh biết nói

- Cho dù trẻ phát âm có rõ ràng hay không, người lớn cũng nên khích lệ và cổ vũ để trẻ bạo dạn hơn.

- Người lớn có thể dạy trẻ nhanh biết nói bằng cách đưa ra một vật và nói về màu sắc, hình dáng cũng như kích cỡ của đồ vật. Nhắc đi nhắc lại nhiều lần và yêu cầu trẻ nói lại chính xác những gì được nghe.

- Khuyến khích trẻ gọi tên những người thường ngày hay ở bên trẻ.

- Thường xuyên đọc sách và cho trẻ xem tranh. Khi đọc sách cho trẻ nghe, người lớn cần phải chú ý đọc to, rõ ràng và phát âm phải thật chuẩn xác.

- Động viên, khích lệ trẻ sử dụng ngôn ngữ để biểu thị mong muốn và yêu cầu của mình.

- Dạy con cách nói: “Cảm ơn, xin chào, tạm biệt…” một cách thường xuyên trong những tình huống cụ thể.

- Yêu cầu trẻ trả lời khi được hỏi.

- Khuyến khích trẻ hát. Dù trẻ hát những bài hát có ca từ chưa được rõ ràng thì người lớn vẫn nên động viên và cổ vũ trẻ.

- Tạo cơ hội cho trẻ giao tiếp với bạn bè cùng lứa càng nhiều càng tốt.

Lưu ý: Nếu phát hiện thấy con có những biểu hiện bất thường về tai và thính giác, cha mẹ nên đưa con đi khám và điều trị kịp thời.