Não

Não và các dải thần kinh của tủy sống góp phần làm nên hệ thống thần kinh điều khiển cơ thể chúng ta. Não duy trì cho nhịp đập của tim, điều hòa huyết áp và các yếu tố quan trọng khác như mức đường huyết áp và thân nhiệt của chúng ta. Não hoạt động ngoài ý thức của chúng ta, giúp chúng ta duy trì nhịp thở. Não cũng là cứ địa của các cảm xúc và tri thức. Tự bản chất, não vô cùng phức tạp. Điều làm chúng ta khác với đa số các động vật khác là kích thước của bán cầu não. Đó là nơi chức chất “xám” cần thiết cho sự sống, chất đã ban tặng cho chúng ta tất cả các kỹ năng bao gồm khả năng sử dụng ngôn ngữ và các cơ chế rắc rối tạo cho chúng ta khả năng biết đọc và biết viết. Não bộ, thông qua các giác quan, giúp chúng ta nhận thức được môi trường xung quanh và do đó có khả năng điều chỉnh và thích ứng với môi trường. Não có một năng lực làm việc tuyệt vời và chỉ cần một giấc ngủ ngắn thôi cũng đủ để não nạp lại năng lượng và hoạt động trở lại với hiệu suất bình thường.

Não duy trì việc kiểm soát đối với phần còn lại của cơ thể bằng những mối giao tiếp qua trung gian tủy sống và các dây thần kinh. Cơ thể của phôi bắt nguồn từ những đốt và mỗi đốt có một dây thần kinh vận động và một dây thần kinh giác quan ở cả hai bên. Các dây thần kinh giác quan chuyển tải thông tin đến não, não sàng lọc thông tin này, lấy quyết định và hành động bằng cách gửi những tín hiệu xuống cho cơ bắp, cho xương và khớp xương thông qua các dây thần kinh vận động. Kết quả là có những bộ phận của cơ thể cử động và hành động này được hoàn tất.

Ngoài ra, còn có một hệ thống thần kinh phụ gọi là hệ thần kinh tự trị cai quản các bộ phận của cơ thể mà chúng ta không ý thức được thí dụ như dạ dày, ruột, phổi và tim chẳng hạn. Não, thông qua hai hệ thần kinh đó, một hệ “bên ngoài” và một hệ “bên trong”, giữ cho cơ thể ở thế quân bình, vừa với thế giới bên trong cơ thể lẫn với thế giới bên ngoài.

Não hoạt động ra sao?

Tất cả các chức năng của não liên kết với nhau một cách phức tạp đến độ người ta không thể nào xem xét chúng riêng rẽ được. Não được phân chia thành não trước, não giữa và não sau. Trong thành phần não trước có các não bán cầu, mỗi não bán cầu có 4 thùy – thùy chẩm, thùy đỉnh, thùy thái dương và thùy trán. Não giữa có tuyến yên, đồi não (thalamus) và cấu tạo dưới đồi (hypothalamus) và não sau có hành não và tiểu não.

Tính phức tạp của não khó mà tưởng tượng nổi. Não lúc nào cũng đang trong tình trạng nhận nhiều tập hợp tín hiệu từ những nơi khác nhau gởi đến. Một tập hợp là từ những thụ thể ở da, mắt, mũi, tai và miệng, gắn liền với những ngũ quan chúng ta; một tập hợp khác là từ các khớp và các cơ bắp, nhờ vậy chúng ta có thể đi bộ, chạy, thực hiện những kỳ tích về thể thao, đứng thẳng và không té nhào; một tập hợp tín hiệu khác bắt nguồn từ cơ quan giữ thăng bằng ở tai trong giúp liên hệ cơ thể với không gian bên ngoài. Tập hợp ấy báo cho chúng ta biết là chúng ta đang đứng thẳng hay lộn ngược đầu, lắc lư sang bên này hay bên kia để cơ thể, thông qua các cơ bắp và tứ chi, có thể điều chỉnh để giữ đúng vị trí.

Trong tất cả các tín hiệu đưa tới từ những bộ phận khác nhau trên cơ thể, các tín hiệu bắt nguồn từ mắt lấn át hầu như tất cả các tập hợp tín hiệu khác. Vì thế, một em bé sẽ từ chối không bò bằng qua sàn nhà qua một vác đá đập và mắt nó, ngay dù cho “vách đá” chỉ là hình vẽ trên một mặt phẳng. Đó cũng là lý do tại sao chúng ta ý thức được rằng các tín hiệu từ mắt không ăn khớp với những gì đang xảy ra chung quanh mình khi chúng ta thốt lên rằng “không thể tin được những điều mắt thấy”.

Các phản xạ

Hoàn toàn độc lập với hệ thống liên kết này là một cơ thể có tính các bảo vệ và đôi khi cứu được mạng sống chúng ta. Đứng ngoài cả não bộ, cơ chế này có tên là phản xạ. Thí dụ, một phản xạ có tính bảo vệ sẽ hoạt động khi chúng ta đặt tay lên trên một vật gì rất nóng. Các thụ thể về nhiệt chuyền tải tín hiệu chỉ tới tủy sống thôi, và ở đó một khi tín hiệu được diễn giải, một tín hiệu lập tức đi theo một dây thần kinh vận động xuống các cơ bắp cánh tay khiến chúng ta rụt tay lại, không cần chúng ta phải cảm thấy sức nóng hoặc nghĩ tới việc rụt tay lại. Chúng ta biết được cảm giác nóng hay bỏng chỉ sau khi chúng ta lấy tay ra bởi vì khi đến não, cảm giác đau cần nhiều thời gian hơn để diễn giải so với tín hiệu phản xạ đưa tới bàn tay thông qua tủy sống.

Có những hành động phản xạ khác xảy ra bên trong các cơ quan nội tạng mà chúng không thể hay biết. Một trong những phản xạ này là phản xạ dạ dày - ruột kết. Khi thức ăn được đưa vào miệng và tới dạ dày, ruột được kích thích để dành chỗ, chuẩn bị cho bữa ăn kế tiếp. Thế cho nên các em bé nhiều khi đi cầu liền ngay sau khi ăn, và bữa ăn. Lưu ý đến phản xạ dạ dày - ruột kết là một trong những cách phòng ngừa táo bón. Nếu phớt lờ phản xạ dạ dày- ruột kết, lúc đó ruột trở nên lười biếng.

Các tùy trán phụ trách một phần vị giác, khứu giác, các cử động chủ động như lời nói và các cảm xúc chẳng hạn.

Năm ngay chính giữa não, tuyến yên điều khiển các tuyến nội tiết khác trong cơ thể, do đó ảnh hưởng đến các đặc điểm giới tính, sinh nở, chức năng thận và sự tăng trưởng của các xương ống, và vùng dưới đồi điều khiển cảm giác đói, sự thôi thúc tình dục và tâm trạng.

Các thùy chẩm điều khiển thị giác.

Các thùy đỉnh kiểm soát phần nào xúc giác và khả năng giữ thăng bằng.

Tiểu não giúp chúng ta duy trì được thăng bằng, giữ tư thế và phối hợp các cử động.

Các thùy thái dương kiểm soát thính giác.

Hành não kiểm soát các chức năng sinh dưỡng như tim, hô hấp, thân nhiệt. Các sợi thần kinh chạy dọc theo hành tủy tới các cơ quan thu nhận và chúng điều hòa các phản ứng giác quan.

Các khác biệt giới tính

Nữ giới có khuynh hướng phát triển về mặt cảm xúc mau hơn nam giới. Về mặt kỹ năng trong ngôn ngữ và giao tiếp, nữ giới thường phát triển sớm hơn nam giới từ 18 tháng đến 2 năm. Lý do là vì tuổi dậy thì đến với phái nữ sơn hơn khoảng 2 năm so với phái nam nên nữ giới trải qua giai đoạn tăng trưởng quyết định này trước nam giới.

Một trong những điều đáng buồn là tiến trình phát triển tự nhiên này của nữ giới có thể bị cha mẹ và các thầy cô ngăn chặn, thờ ơ và không chủ tâm làm cho quá trình tăng trưởng tri thức và cảm xúc của họ chậm lại, để cho nam giới vượt qua. Điều quan trọng là phái nữ phải ý thức được điều này để đeo đuổi việc học tập của mình, quyết tâm theo đuổi con đường sự nghiệp đã vạch rõ và không trở nên xao lãng hoặc chuyển hướng qua những kế hoạch ngắn hạn.