1
Ngay từ lúc máu chảy qua các mao quản, nước dịch rỉ ra, xuyên qua các vách lỗ rỗ của các mô và lưu thông xuyên qua các mô, chìm ngập mọi tế bào người ta gọi dịch này là bạch huyết hay dịch mô. Dịch này trám đầy các khoảng trống giữa các tế bào hình thành các mô khác nhau.
Đó là một dịch trong, loãng, màu vàng rơm, giống như chất huyết tương sản sinh ra nó. Trong khi máu chỉ lưu thông trong các mạch máu thì dịch mô lưu chuyển đi qua mô và chuyên chở thức ăn, oxy và nước từ dòng máu tới từng tế bào đơn lẻ.Nó cũng mang đi các chất thải như dioxid carbon,urê và nước trở về cho máu. Bạch huyết là cái máng giữa các tế bào mô và máu.
Hệ thống bạch huyết gồm có các mạch bạch huyết tạo nên bởi các mao quản bạch huyết, các nút ay hạch dịch mô (bạch huyết ) nằm dọc theo các mạch bạch huyết. Các mao quản bạch huyết sinh ra trong các khoảng giữa các tế bào, tựa như những ỗng dẫn tinh vi như lông mao có các vách lỗ rỗ, chúng gom góp dịch thặng dư từ các mô và hợp nhất lại thành các mạch bạch huyết. Các vách của các mao quản bạch huyết có thể thấm qua được đến độ những chất kích cỡ lớn hơn có thể xuyên qua vách của chúng dễ hơn là qua vách các mạch máu.
Các mạch bạch huyết là những ống dẫn thành vách mỏng có thể xẹp xuống được có cấu trúc tựa như tĩnh mạch nhưng chúng tải bạch huyết thay vì máu, chúng mảnh hơn và có số lượng nhiều hơn tĩnh mạch và cũng như tĩnh mạch, chúng có trang bị van để ngăn cản bạch huyết chảy sai hướng. Người ta tìm thấy mạch bạch huyết trong đa số các mô, ngoại trừ hệ thần kinh trung ương. Chúng nằm ngay cạnh tĩnh mạch và động mạch, và xuyên qua một hay nhiều mạch bạch huyết.
Nút hay hạch bạch huyết là những thể nhỏ có kích thước thay đổi từ cỡ một đầu kim đến cỡ một hột hạnh nhân.
Các mạch bạch huyết đưa dịch này tới các hạch, và một khi vào được bên trong, thì thâm nhạp và chia nhánh, trút bỏ bạch huyết vào chính cái hạch đó. Rồi bạch huyết lại được gom lại thành những mạch bạch huyết mới nguyên, tiếp tục tải dịch này đi và cuối cùng trút bỏ nó vào một tuyến bạch huyết và sau đó tới tim qua trung gian một tĩnh mạch tĩnh yếu, là tĩnh mạch chủ trên.
Vai trò của các hạch bạch huyết
Các hạch bạch huyết sàng lọc vi khuẩn và các chất gây hại khác ra khỏi bạch huyết. Bởi vậy, khi các mô bị nhiễm trùng, chúng có thể trở nên sưng và thấy đau khi trạm vào. Các hạch sản xuất ra nhưng tế bào đặc biệt liên quan tới việc bảo vệ cơ thể, là các tế bào lymphô (một loại bạch huyết cầu )- khi trưởng thành thì được tuôn vào mạnh máu lưu thông. Các hạch bạch huyết phụ vào việc hấp thụ các thức ăn đã được tiêu hoá, đặc biệt là chất béo trong khoang bụng. Các hạch cũng loại trừ bất cứ tế bào ác tính nào có thể xâm nhập vào tuần hoàn bạch huyết; một khối u trong nách có thể là một dấu hiệu bị ung thư vú. Cuối cùng, các lymphô-bào sản xuất ra kháng thể và kháng độc tố để hạn chế và phòng ngừa nhiễm trùng.
Các hạch được dồn chung với nhau thành nhiều nhóm khác nhau khắp cơ thể. Các nhóm ở cổ và dưới cằm (hạch vùng cổ) sàng lọc bạch huyết đến từ đầu, lưỡi và sàn miệng. Nhóm trong nách (hạch vùng nách) sàng lọc bạch huyết tới từ chi trên
và thành lồng ngực. Một nhóm ở bẹn (hạch vùng bẹn) sàng lọc bạch huyết đến từ chi dưới và thành bụng dưới và những nhóm trong lồng ngực và khoang bụng (hạch vùng trung thất và khoang bụng) sàng lọc bạch huyết đến từ các cơ quan nội tạng.
Sau khi được các hạch sàng lọc, bạch huyết trước tiên trút vào các mạch bạch huyết và rồi vào hai ống dẫn bạch huyết - ống ngực và ống dẫn bạch huyết bên phải. Các ống dẫn này gia nhập một trong những tĩnh mạch chủ chảy về tim. Từ đó bạch huyết được đưa ngược trở lại dòng máu và từ đó dịch trong các mô luôn luôn được đổi mới.
Hệ thống này hoạt động ra sao?
Tuần hoàn bạch huyết được duy trì một phần do sức hút và một phần do sức ép.Sức hút là yếu tố quan trọng hơn. Các mạch bạch huyết trút hết vào các tĩnh mạch lớn dẫn đến tim và ở đó, do hoạt động của tim, sức hút được tao nên khi tim giãn ra, kéo bạch huyết về hướng tim. Việc hít thở cũng tạo ra sức hút. Sức ép được tác động lên các mạch bạch huyết bởi tiến trình co cơ và sức ép từ bên ngoài này dồn bạch huyết tới phía trước vì lẽ các van ngăn cản không cho dịch này chảy lui.
Nếu có tắc nghẽn lưu thông trong hệ thống bạch huyết thì hệ quả là bị phù. Đây là một tiến trình sưng to các mô do tích tụ dịch dư bên trong. Hiện tượng này có thể xảy ra sau khi phẫu thuật cắt bỏ hết vú lúc ấy các hạch bạch huyết được lấy đi hết khỏi vùng nách. Việc làm này ngăn cản sự lưu thông tự do của bạch huyết từ cánh tay trở về tim và dẫn tới chứng cánh tay sưng to, trắng bệch và đau.
Hệ thống bảo vệ
Hệ thống bạch huyết, đặc biệt là các hạch bạch huyết, hình thành một bộ phận mấu chốt của hệ thống phòng ngự cơ thể. Các hạch bạch huyết sản xuất ra nhiều loại lymphô-bào khác nhau, một loại trong số đó, là lymphô-bào T trợ giúp (T help lymphocyte), ít nhất có trách nhiệm phần nào trong việc phòng vệ cơ thể về hai mặt chủ yếu. Trước tiên, tế bào này liên quan tới tiến trình phản ứng khi dị ứng đối với những protein lạ, sản xuất ra những chất kháng thể vô hiệu hóa các protein lạ và tránh cho cơ thể khỏi bị tổn thương vì chúng.
Bằng cách này, chúng ta được bảo vệ chống lại các bệnh nhiễm trùng khi có những sinh vật là xâm nhập cơ thể. Đây cũng là cơ chế bảo vệ cơ thể sau khi tiêm chủng hay trích ngừa. Phản ứng kháng nguyên - kháng thể cơ bản có liên quan trong các bệnh dị ứng được duy trì một phần là do các lymphô-bào T trợ giúp. Trong trường hợp tính vẹn toàn của chúng bị tổn thương, hệ thống phòng ngự của cơ thể bị xói mòn một cách nghiêm trọng. Sự việc này có thể xảy tới trong bệnh AIDS – SIDA, dẫn tới những bệnh nhiễm trùng tràn ngập phổi và những u ác tính dưới hình thức bệnh sacôm Kaposi ở da cũng như một số rất đa dạng bệnh nhiễm trùng và ung thư khác.
Các tế bào trong hạch bạch huyết cũng có trách nhiệm sản xuất ra một số chất kháng thể chống lại vi khuẩn và siêu vi và tiêu diệt được chúng một khi chúng xâm nhập cơ thể. Các chất kháng độc tố, vốn là những chất có tính giải độc chuyên biệt đối với các chất độc, cũng được sản xuất trong các hạch bạch huyết, do đó che chắn cơ thể chống lại các hóa chất có khả năng tiêu diệt nó.
