Đóng đô ven cù lao Phố với các quán san sát bờ sông Đồng Nai, gỏi cá Biên Hòa từ lâu đã trở thành món đặc sản của vùng đất này. Chỉ đơn giản là đĩa thịt cá, nồi nước lèo kèm mớ rau đủ loại, cộng với không gian đặc trưng của vùng đất cù lao đã trở thành điểm hẹn của những ai thích đi tìm những món ngon dân dã.
1
Món ngon ở Đồng Nai phong phú làm mê mẩn du khách. Quả thật thiên nhiên đã ưu đãi, nơi đây một khí hậu thuận hòa cho cây cối đơm hoa kết trái mà không phải âu lo bị lũ lụt, bão tố tàn phá như ở miền Trung, miền Bắc hoặc như ở mấy tỉnh đồng bằng sông nước miền Tây.
Đến Long Khánh bất cứ giờ nào, nơi chợ lớn, chợ nhỏ, nơi ngã ba đông người, bến xe, bến tàu... người ta dễ bắt gặp một không khí rộn ràng của cảnh mua bán, rao mời đủ các loại trái cây, khách mua tha hồ lựa chọn, người không mua cũng ngắm nhìn thỏa thuê con mắt. Bên cạnh những trái cây “du nhập” từ xa về, Long Khánh còn có thể thỏa mãn nhu cầu cho người tiêu dùng ở địa phương, bao tiêu đóng kiện chở đi đến bất cứ nơi đâu nhiều loại trái cây có giá trị trông ở địa phương.
Từ ngày có tên Long Khánh ra đời ến nay đã 170 năm. Long Khánh thực sự là nơi đất lành chim đậu. Thổ nhưỡng bazan màu mở không chỉ có thuận lợi cho cây cao su, cà phê mà còn các loại cây ăn quả. Dù vậy trước năm 1945, dân cư còn thưa, đất rộng chưa khai phá hết, cây ăn quả còn rất ít, chủ yếu mới trống các loại cây phổ biến như nhiều nơi trong nước. Vài ba thập niên gần đây Long Khánh đã mở rộng diện tích và chủng loại cây có giá trị khác. Đó là: chôm chôm, sầu riêng, mít tố nữ, thanh long, nhãn.. Tất nhiên còn nhiều loại cây ăn quả khác nữa mà từ lâu đời nhiều nơi trong cả nước đều có trồng vẫn thường xuyên có mặt trên thị trường như ổi, mãng cầu, sa-pô-chê, hồng, măng cụt... Song đối với Long Khánh, ngày nay nói tới đặc sản cây ăn quả là nói tới sầu riêng, mít tố nữ chôm chôm, mãng cầu, xoài...Trong dân gian từ lâu đã truyền tụng câu ca dao:
Sầu riêng, măng cụt, chôm chôm
Xoài ngon, mít ngọt, chuối thơm nghìn trùng.
Trước đây, hầu hết ở xã ấp nào của Long Khánh cũng đều có những khu vườn, hoặc rộng hoặc hẹp trồng cây tạp xen canh đủ thứ mỗi loại vài ba cây. Nhưng thời gian gần đây, vườn cây ăn quả sầu riêng, chôm chôm, mít tố nữ...ngày càng đi vào chuyên canh, thay đổi giống mới vừa ngon vừa cho năng suất cao.
TRÁI SẦU RIÊNG
Cây sầu riêng thân cao, trồng từ 10 năm trở lên mới cho trái nhiều. Sầu riêng được liệt vào loại “siêu trái”. Trái có hình thù gai nhọn, không hề lẫn với bất cứ trái cây nào khác kể cả màu da, múi và hương vị. Nói đến cây sầu riêng, có lẽ phải kể đến những điều thú vị của trái sầu riêng.Theo giáo sư Vũ Công Hậu thì sầu riêng là một loại trái cây nhiệt đới nổi tiếng. Tiếng tốt vì ai đã quen với hương vị của nó thì chất lượng “cực kì”. Tiếng xấu vì người ăn lần đầu - nhất là với người phương tây chê là khó ngửi. Ngay cả người Việt chúng ta, đến nay vẫn có người không “cảm” dược mùi vị đặc trưng của loại “siêu trái” này. Ngoài hình dáng gai góc và hưong vị đặc biệt ấy, trái sầu riêng còn một “nét” rất riêng của nó là chỉ thu hoạch khi nó chín từ trên cây và rụng xuống vào ban đêm. Với các loại trái cây khác nếu chín quá mà rụng xuống là coi như bỏ đi, nhưng với sầu riêng thì chính lúc (rụng) này chất lượng và hương vị của nó mới thật sự quyến rủ, đạt yêu cầu người thưởng thức. Có thi nhân đã so sánh hình ảnh này với... cuộc tình dang dở: “Sầu riêng rơi rụng giữa trời - Tình em đeo đẳng một đời trong ta.” Theo trào lưu và phát triển kinh tế, từ đầu thiên niên kỷ mới, Long Khánh đã thay đổi nhiều giống mới, trong đó có sầu riêng hạt lép, cơm vàng kèm theo hương vị sữa rất ngon. Người sánh ăn sầu riêng biết trái nào ngon, trái nào “sượng”.
Về thăm làng bưởi Tân Triều (Đồng Nai)
Làng bưởi Tân Triều thuộc xã Tân Bình, huyện Vĩnh Cửu, tỉnh Đồng Nai, cách thành phố Biên Hòa chừng 3 km. Làng bưởi ngày nay vẫn giữ được nét thanh bình của làng quê yên ả với những vườn bưởi xanh xum xuê quả, vườn tiếp vườn, tới đầu làng đã nghe hương bưởi thơm thoang thoảng
Cây bưởi Tân Triều sau bao năm thăng trầm đã lấy lại “tiếng thơm” của mình khi người dân Tân Triều mạnh dạn xóa vườn tạp để phục hồi lại cây bưởi vào những năm 1985 trở đi. Bưởi Tân Triều có nhiều loại, bưởi Thanh nước nhiều, trái rất sai, mỗi mùa một cây có thể cho từ bốn đến năm trăm trái. Bưởi Xiêm, bưởi Long có vị ngọt nhưng trái nhỏ, ngon nhất là bưởi Đường lá cam và bưởi Đường núm. Bưởi ổi trái nhỏ nhưng có đặc tính lạ, có thể để dành hơn nửa năm, da quắt lại như trái dâu khô nhưng bóc ăn ngọt lịm. Ngoài ra còn hơn hai mươi loại khác nhau như bưởi Xiêm, bưởi Chua, bưởi bà Vân, bưởi Hè, bưởi Long... Tân Triều là ngôi làng cổ xưa nhất ở Đồng Nai, nằm ven sông được bao bọc bởi kênh rạch tạo thành cù lao biệt lập, chỉ có một con đường duy nhất vào làng. Muốn đến làng bưởi, từ Biên Hòa du khách có thể đi bằng đường sông hoặc theo quốc lộ 24 là tới nơi, dân địa phương sẽ hướng dẫn cho bạn đi tham quan khắp làng, thưởng thức những quả bưởi chín mọng và món gỏi bưởi, rượu bưởi rất riêng chỉ có ở Tân Triều. Ở Tân Triều, nhiều người biết về ông Năm Huệ, chủ nhân Khu du lịch sinh thái Làng Bưởi, ông là người đầu tiên mở loại hình du lịch sinh thái nơi làng quê yên tĩnh ven sông Đồng Nai, cùng với những món đặc sản từ bưởi và những món ăn miệt vườn dậy hương đồng nội. Xứ bưởi Tân Triều có nhiều loại bưởi, mà loại nào cũng thơm ngon nhờ đất phù sa ven sông. Ông Năm chọn bưởi đường da xanh để làm gỏi. Bưởi phải là giống bưởi đường trong vườn vừa chín tới trên cành, mụn the ngoài vỏ bưởi nở hết mới hái xuống. Ai đã từng nếm qua món gỏi bưởi sẽ dễ dàng nhận ra món gỏi bưởi ở Tân Triều có công thức và mùi vị rất riêng. Gỏi bưởi ở những nơi khác trộn với khô mực xé sợi nhỏ. Còn ở Tân Triều thì trộn tép bưởi với tôm sông. Một chút chua, một chút the, một chút ngọt thanh. Tất cả quyện với cái dòn ngọt lịm của tôm bắt ở sông, dậy thơm cùng với ớt, hành tây, ngò, đậu phộng. Muốn dậy mùi vị gỏi hơn nữa thì xúc bằng một miếng bánh tráng rắc tôm đỏ giòn rụm. Và rồi khi ra về, không ít người thành phố không quên mang theo về một ít nước bưởi ép nguyên chất ngọt lịm, ít trái bưởi đường da xanh làm món quà quê cho người ở nhà. Một điều riêng có của bưởi đường da xanh Tân Triều mà chưa nhiều người biết là để dành được lâu cả tháng, để càng lâu vị bưởi càng ngọt đậm như đường. Thăm làng bưởi Tân Triều không chỉ gợi cho người ta một chút hoài niệm về vùng đất Đồng Nai xưa, nơi có nhiều di tích, danh lam thắng cảnh, thưởng thức những món ăn dân dã miệt vườn mà còn cảm phục người nông dân bám trụ với đất, với nghề tạo nên thương hiệu bưởi Tân Triều hôm nay không chỉ vang bóng trong nước mà còn “xuất ngoại” sang tận Hà Lan, Đức...
TRÁI CHÔM CHÔM
Cây chôm chôm thân thấp, tán rộng, trái có gai mềm, to chừng quả trứng vịt, trồng chừng vài ba năm đạ cho trái chiếng, khoảng từ bảy đến mười năm trở lên mới cho sản lượng cao. Mùa chôm chôm chín rộ vào tháng 5-6 dương lịch. Nhưng những nhà vườn trông chôm chôm có tay nghề cao họ có thể chăm bón để “thúc” cây cho ra trái sớm, bán được giá cao gấp 5-7 lần so với chính vụ. “Mưa nhiều rậm lá, nắng quá khô bông” - đó là kinh nghiệm của nhà vườn. Hương sắc của trái chôm chôm cũng khá đặc biệt. Mùa đơm bông kết trái có dịp thăm vườn chôm chôm chúng ta sẽ thấy một màu xanh ngăn ngắt, điểm chuyết lấm tấm màu trắng của hoa và những nụ xanh đang chuyển dần sang màu xanh sáng, màu vàng non rồi đỏ dần khi chín mọng, và những trái chín cuối mùa thường có màu đỏ sậm xen lẫn trong màu lá lục thẩm trông rất đẹp mắt. Một nhà thơ nữ ở Long Khánh đã say với vẻ đẹp ấy qua mấy câu thơ:
“...Đỏ môi tươi hay màu trái chín
Chôm chôm vườn người ngơ ngẩn hồn ai.”
An chôm chôm không gì thú bằng đi trong vườn chôm chôm để ngắm vẻ đẹp của những hàng cây song song tỏa bóng mát, trên cây là hàng trăm, hàng ngàn chùm với hàng vạn trái xanh, vàng, đỏ chen nhau, khỏa lấp hết cả sắc lá cành, và tự tay mình vin cành bẻ những trái chín tới, bóc vỏ rồi cho vào miệng, thong thả nhai để nghe hương vị ngọt ngào tan dần trong lưỡi mát rượi tới tâm can! Thế rồi vừa ăn vừa ngắm cảnh vườn, ríu rít chim ca, chuyện trò về cây trái miệt vườn. Không như mua bán ở chợ, chủ nhân vườn chôm chôm rất mến khách - sẵn sàng mời bạn đi khắp vườn tự nhiên hái ăn thoải mái, thỏa thích, có khi còn bẻ tặng thêm đôi ba ký mang về.
MÍT TỐ NỮ
Nói tới Mít thì Long Khánh vốn là đất của mít, xoài, đu đủ rất lâu đời. Ba loại trái này thì khắp nơi đều có không nhiều thì ít. Nhưng “Mít tố nữ” thì gần như độc chiếm ở đất Long Khánh. Mít Tố nữ, trái nhỏ hơn rất nhiều so với mít thường, có trái nặng chỉ vài lạng, to thì một, hai ký là nhiều. Do trái nhỏ, nên nhiều người mới vào miền Nam thoạt nhìn tưởng đó là mít non. Múi và hương vị của mít Tố nữ cũng khác rất nhiều so với mít thường: xẻ một đường đọc để bổ đôi trái mít, lật cuống lên sẽ thấy múi tròn , nổi gân, kết như một chùm dâu chín vàng, thơm lựng, thơm ngạt ngào, thơm rất lâu, vỏ và cùi mít có khi ba ngày còn phảng phất ; khách ăn mít tố nữ vừa xong khó mà “che dấu” được người chung quanh bởi cái mùi rất đặc biệt này. Mấy chị em đi chợ nói rằng:”Ghiền món gì đi chợ “ăn vụng” đố ai biết, nhưng ăn sầu riêng, tố nữ thì không “giấu” vào đâu được bởi về tới nhà hãy còn nghe mùi thơm bất hủ của nó.” Không sai chút nào!
MÃNG CẦU XIÊM
Da mãng cầu xiêm có màu xanh lục thẩm, có gai mềm, trái to cỡ như đu đủ vậy, nhưng khác với đu đủ là phần trên cuống thì nhỏ, dưới to; còn mãng cầu xiêm thì phần trên cuống to, dưới nhỏ. Đu đủ chín thì da vàng, còn mãng cầu xiêm chín thì đổi da láng và mềm. Trước đây mãng cầu na, mãng cầu dai trái nhỏ bằng nắm tay người ta trồng nhiều, nhưng mươi năm gần đây mãng cầu xiêm trồng nhiều hơn và rất được giá có lúc một trái vài chục ngàn đồng.. Nhiều chủ vườn còn chăm bón cho ra trái vụ, bán giá cao. Một thời gian người tiêu thụ “chê” trái to vì sợ người ta sử dụng thuốc kích thích cho trái mau lớn, kể cả trái đu đủ cũng vậy. Trái mãng cầu xiêm còn được người ta dùng nhiều nhờ có vị thuốc trị cao huyết áp. Mùa chín rộ giá hạ đây là lúc người ta thu mua để chế biến mứt bán tết. Ngày Tết, trong đĩa mứt mời khách thường không thể thiếu loại mứt trái cây được bọc trong giấy kiếng đẹp, ăn rất ngon bởi vị chua-ngọt-thơm hòa quyện của nó. Đó là mứt mảng cầu xiêm. Đây chính là lợi điểm mà ít loại trái cây nào có được.
ĐU ĐỦ,XOÀI
Đối với cây đu đủ, cây xoài ngày nay diện tích có thu hẹp, nhưng không phải là hiếm. Tuổi thọ cây đu đủ không cao, nhưng năng suất thì không kém gì các cây khác. Cây xoài thuộc dạng cây lâu năm từng là chủ lực song song với cây chôm chôm ở Long Khánh. Bây giờ, có lẽ do nhiều cây trái mới du nhập vào Việt Nam nên cây đu đủ, xoài có phần lép vế. Ngược thời gian vài mươi năm trước, nếu ai đến Long Khánh vào những buổi sáng đều bắt gặp hàng loạt xe máy cày, máy xới chở đầy xoài, đu đủ điểm hồng ra chợ bàn hay đóng kiện gửi đi giao thương các tỉnh, thành phố khác. Nhiều gia đình nông dân vẫn coi cây đu đủ là cây “lấy ngắn nuôi dài”, không quá kén đất, tuổi thọ một hai mùa là các cây chủ lực khác lớn lên rồi...cây đu đủ “hy sinh” để cho những cây khác vươn lên.
Đu đủ, xoài là một trong những món không thể thiếu được trong ly Koctai, mát lạnh, ngọt lịm thỏa cơn khát trong buổi trưa hè nóng bức.
...TRÁI CHÍN QUANH NĂM
Ngoài những cây trái “chủ lực” trên, Long Khánh còn có những trái cây đặc sản khác như : thanh long, bơ, sa-pô-chê, táo, quít...Riêng nho thì đất Long Khánh dường như không hợp với cây trái từng nổi tiếng sản sinh ra eượu vang này. Cây thanh long, có lúc người trồng cây gọi thanh long là “rồng xanh bay lên” bởi giá bán cao mươi mười lăm ngàn / đồng ký. Khi Thanh Long Bình Thuận phát triển thì giá giảm xuống, Thanh Long Long Khánh cũng trầm lắng theo. Cây bơ cũng vậy, đây là loại cây bước đầu ít ai thích dù nó được xếp vào hàng thứ năm của các chuyên gia về lương thực thế giới (FAO). Nhưng lâu dần, cây bơ trở thành phổ biến và được người tiêu dùng ưa chuộng, nhất là mùa nắng đánh một trái bơ nhuyễn ra với sữa đặc có đường...là có ngay món giải khát tuyệt vời. Trai bơ có loại da xanh, loại da tím; mùa đậu trái là khi mùa mưa lạnh chấm dứt, cây cho năng suất cũng khá cao. Ngoài ra phải kể đến táo, mận, cam, quit cũng được nông dân trồng. Xã Bảo Vinh có nông dân trồng quít rất thành công.Vào vườn quả không có lối đi bởi chi chít là cành, là trái trông thật đã mắt.
Thế đó! Mùa nào thức nấy: chuối, mít, đu đủ, cam, quít quanh năm; đông-xuân có xoài, mùa hạ có bơ, chôm chôm, sầu riêng; thu-đông có mãng cầu, nhãn... Đất Long Khánh bao đời nay vẫn tiếp tục là “đất lành chim đậu” và có lẽ xin được thêm cụm từ “cây xanh trái ngọt”:
Chim quyên ăn trái xoài xanh
Ăn no tắm mát, lên cành líu lo
Bức tranh thiên nhiên ấy đẹp biết bao!
Một ngày nào đó bạn có dịp đến Long Khánh, xin mời hãy đi vào những xóm ấp của các xã ven Thị xã Long Khánh để tận hưởng hưởng vị quả ngọt ngào, hương thơm quyến rủ từ trái cây lan tỏa như chào mới du khách:
Xăm xăm bước tới vườn đào
Hỏi thăm lê lựu, mãng cầu chín chưa?”
Cho dù câu ca dao này có dụng ý dùng nghĩa bóng để chỉ một “người đẹp” nào đó, thì bạn ơi, hãy nghĩ tới cái bình dị của người Long Khánh vốn rất mến khách - đặc biệt là dân miệt vườn cây trái. Ở đây, mời bạn cứ thong thả dạo chơi, thỏa thích ngắm nhìn vườn cây trĩu quả và giang tay đón nhận từ bàn tay ai đó trao một quả chín tươi hồng mà tin chắc dù chưa ăn bạn cũng đã cảm thấy ngọt lim đầu môi bởi...nụ cừoi và đôi mắt ai lóng lánh, trữ tình...
Các món ăn đặc sản Long Khánh
Canh chua lá dang
Long Khánh Miền đông đất đỏ Bazan lá dang mọc rất nhiều, nó thuộc họ dây leo, thường mọc trong rừng cao su. Mẹ tôi cứ mỗi chiều đi cạo mủ về y như rằng thế nào trong giỏ cạo cũng có một vài bó lá dang để dành nấu canh; món canh lá dang là món khoái khẩu của anh em tụi tôi. Lá dang được lặt kỹ, rữa sạch, trước khi để ráo nhớ vò mạnh tay một tí cho lá hơi bị dập ra vị chua mới đáo để và hấp dẫn. Trên bếp đã chuẩn bị sẵn con gà luộc, nước luộc gà dùng để nấu canh lá dang thì trên cả tuyệt vời; chỉ cần sử dụng một ít thịt đầu, cổ cánh, chân và cả phao câu nững cho nồi canh thêm ngọt. Sau khi nêm nếm vừa miệng ăn, nhớ bỏ thêm chút đường cát cho nó đậm đà, chua chua mà ngọt ngọt mới bắt mồi (món này dân nhậu khoái chí lấm đấy). Lá dang để ráo, nồi nước vừa sôi sùng sục bỏ lá dang vào, khuấy đều để cho lá ngã màu vàng, nêm lại một tí là được. Lúc này bộ lòng gà được phi hành mỡ xào lên, nêm nếm cho vừa; nhắc nồi canh xuống đổ chão lòng gà vào nồi canh nghe một tiếng xèo, béo ngậy, toả mùi thơm hấp dẫn giữa thịt gà lá dang, hành ngò, rau quế. Cả nhà quây quần bên mâm cơm có tô canh chua gà lá dang, mãi mê ăn quên cả no.
Dơi xào lăn
Long Khánh là vùng có nhiều cây trái, hoa quả ngọt, quanh năm nên có rất nhiều loài dơi trú ngụ. Có nhiều loại dơi: dơi quạ, dơi sen, dơi chó, dơi hương…ta có thể giăng lưới bắt gơi ban đêm trong các vườn cây ăn trái trong mùa trái chính, hoặc ban ngày tìm đơi trong các hang động, cây da, hoặc trong trần nhà tối; bọn trẻ còn bắt dơi trong cát đọt chuối.
Bắt dơi cũng phái khéo léo, kẻo dơi cắn tay chảy máu chứ chẳng chơi. Trước khi làm thịt, dơi được cắt tiết; huyết dơi có tính hàn, uống rất mát, thường dùng pha với rượu uống, nghe nói rượu huyết dơi còn trị được bệnh hen suyễn, và hiếm muộn con.
Thịt dơi rất ngọt và thơm, dơi càng hôi thì xào lăn ăn càng có vị đậm đà; thịt dơi còn có thể băm nhuyễn nấu cháo lại càng hấp dẫn. Trong bữa bữa cơm của người miền đông nam bộ có thêm mót thịt dơi xào lăn thì thật là tuyệt.
Nấm mối xào tỏi
Nấm mối chỉ mọc một lần trong năm, vào đầu mùa mưa khoảng dịp tết Đoan Ngọ (mùng 5 tháng 5 âm lịch). Nấm mối mọc trong vườn rẫy, nhiều nhất là trong rừng lô cao su; những người sành nấm mối, chỉ nghe mưa là đoán ngay sẽ có nấm mối, gáng hôm sau đi tìm, y như rằng tha hồ mà nhổ. Nấm mối không nên rửa trước mà phải để khô, gọt cho sạch chân nấm cho hết đất, gọt xung quanh đỉnh nấm vì sợ ngộ độc. Sau khi gọt sach nấm được ngâm nước muối rồi rữa sạch, để cho ráo nước là có thể đem xào nấu được, khi xào nên chọn mỡ heo để xào mới ngon. Nấm mối chỉ cần xào tỏi là tuyệt lắm rồi; nấm búp là nấm mới nhú khỏi mặt đất xào ăn còn hấp dẫn hơn nhiều. Nấm mối còn được dùng để nấu cháo, đổ bánh xèo đều ngon hết chỗ nói. Nấm mối ngon ngọt hơn cả thịt gà có hương vị lạ và quyến rũ.
Nấm mối còn được bọn trè gói bằng lá nghệ, lá chuối, lá lốp đem nướng chấm muối tiêu chanh thì tuyệt cú mèo. Mùi thơm của nấm mối có sức quyến rũ lạ thường người nào may mắn ăn được một lần sẽ nhớ mãi. Hành tình đi tìm nấm mối là kỷ niệm khó quên của thời niên thiếu ở Long Khánh miền đông.
Cơm gà cá mặn
|
|
Ở các quán ăn vừa sang trọng vừa bình dân như quán Bạn Tôi (Thích Quảng Đức nối dài), Hương Việt (Cách mạng tháng Tám-phường Xuân An), Thanh Mập (Nguyễn Văn Bé-phường Xuân Thanh), quán Tài Lộc (Thích Quảng Đức-phường Xuân An), xuất hiện món cơm gà cá mặn và đã trở thành món ăn phổ biến hấp dẫn như đặc trưng riêng của vùng đất Long Khánh.
Cơm được nấu trong nồi đất, được trộn lẫn các gia vị như thịt gà, chà bông, cá mắm, nêm nếm sao cho vừa ăn.
Khi ăn, niêu cơm vẫn còn để trên bếp, lúc xới cơm hơi khói bay nghi ngút tỏa mùi thơm quyến rũ; cơm nấu càng cháy ăn càng ngon và đậm đà. Đãi khách bằng món cơm gà cá mặn vừa tiện, hấp dẫn lại ngon, thắt chặt thêm tình cảm thắm thiết giữ khách và chủ đặc biệt là sẽ nhớ Long Khánh vớimón cơm gà cá mặn.
Dế cơm chiên nước mắm
Dế cơm tuy là loại côn trùng, sống tự nhiên dưới hang nhưng là món ăn dân dã xuất hiện từ rất lâu ở Long Khánh. Thường vào mùa mưa, bọn trẻ thường đi đào dế cơm về cung cấp cho thực khách, dế cơm cũng có thể câu bằng cách thả kiến nhọt xuống hang, lấp miệng hang lại khoảng vài phút dế cơm bị kiến nhọt cắn, nhảy thót lên miệng hang tha hồ mà bắt.
Dế cơm chỉ cần lặt sạch cánh, lặt 2 chân sau(để đùi lại, 2 đùi dế rất béo), móc ruột bỏ hết, xong nhét hột đậu phộng vào ruột, rồi ướp nước mắm, nêm cho vừa ăn. Mắc chão dầu cho xôi, để dế vào chiên cho vàng là được.
Dế cơm chiên nước mắm ăn vừa dòn, vừa đậm đà hương vị nước mắm, vừa béo ngậy của dầu, béo thơm của đậu phộng mang đặc trưng món ăn dân dã miền Đông Nam bộ. Ngoài ra dế cơm còn được những bà nội trợ lăn bột chiên bơ để thêm một món đãi khách thì hết chỗ nói.
Lẫu Lá khổ qua rừng
Khá phổ biến ở Long Khánh, đây là loại lá khổ qua rừng rất đắng nhưng có hậu ngọt ngào, đậm đà dân dã. Là loại lá rừng, chỉ mọc trong mùa mưa nhưng để đáp ứng nhu cầu ẩm thực của thực khách nhiều hộ dân đã nhân được giống khổ qua rừng để trồng ở vườn nhà, đến nay thì lá khổ qua rừng có quan năm khi nào thực khách cần cũng đều có thể đáp ứng được.
Lẫu lá khổ qua rừng nếu được nấu bằng cá trào cững (giống cá lóc con) thì hợp khẩu vị hơn; nếu không thì nấu với sườn non, tôm khô cũng được. Lá khổ qua được lặt, rữa sạch để ráo trên dĩa, lẫu nước đang sôi chỉ cần nhúng một nắm lá vào lẩu vớt với ra ngay dùng liền, thì mới cảm được vị ngon đặc trưng của nó.
Trái ươi rừng
Trái ươi đặc sản rừng Từ nhiều năm nay rừng Đồng Nai đã đóng cửa. Người "làng rừng" vùng chiến khu Đ không còn mấy ai được vào lượm trái ươi rụng đầy dưới gốc cây khi ve sầu bắt đầu cất tiếng hát. Nhưng không phải năm nào cũng có, "mùa ươi" có khi hai, ba năm mới trúng một lần. Do vậy, trái ươi ngày càng đắt đỏ. Người viết đã một lần được theo chân các cán bộ kiểm lâm của Lâm trường Vĩnh An cho vào rừng để săn ươi. Nói là săn bởi vì trái ươi đã hiếm lắm rồi. Để hái trái còn tươi nguyên, các thợ săn phải leo lên cây mé nhánh.
Ươi là loại thân cây to, cao cả chục mét. Do vậy, để mé được nhánh, thợ săn leo trèo giỏi. Mỗi cây có thể cho từ 30- 50kg trái tươi. Trái ươi tươi đem về phơi vài nắng, khô lại còn bằng đầu ngón tay giữa của người lớn thì có thể cất vào nơi khô ráo hàng tháng có khi vài năm vẫn không bị hư.
Nhiều cán bộ, chiến sĩ từng sinh sống, hoạt động ở Chiến khu Đ còn nhớ, có một thời kỳ chiến tranh ác liệt, điều kiện sống rất thiếu thốn, khó khăn nên trái ươi trở thành thứ đặc sản mà chỉ khi có khách quý mới mang ra đãi. Trái ươi có đặc điểm đụng vào nước, nhất là nước ấm thì mau nở ra. Sau khi bốc bỏ phần vỏ và hạt, thì trái ươi gần giống như mủ gòn. Nhiều người thường trộn ươi với hạt é, bỏ thêm ít đường vào làm nước giải khát. Già làng Năm Nổi cho biết, bà con đồng bào dân tộc Chơ-Ro ở Lý Lịch cũng như cán bộ, chiến sĩ ở Chiến khu Đ trước đây nhiều người biết, hạt ươi đem rang lên, xay ra hòa với nước uống trị nấc cụt và "tào tháo rượt" dứt cơn nhanh chóng.
Trái ươi có khá nhiều ở rừng miền Đông mà tập trung nhất là ở rừng Cát Tiên và Khu dự trữ thiên nhiên Vĩnh Cửu ngày nay. Có một thời kỳ, khi Nhà nước chưa đóng cửa rừng, người dân sống ven rừng ở miệt Tân Uyên (tỉnh Bình Dương), Phú Lý, (huyện Vĩnh Cửu) vào rừng săn trái ươi kiếm bán được khá nhiều tiền. Mỗi người, một ngày có thể nhặt được từ 5 - 10kg. Giá mỗi ký tại chợ Lý Lịch bình quân từ 10-15 ngàn đồng. Mỗi người có thu nhập từ ươi không dưới 50 ngàn đồng/ngày. Nhưng khi ra đến thị xã, thành phố, giá ươi lên đến 50-70 đồng/kg. Hiện nay, tại một số quán giải khát và các xe hàng đẩy rong trong TP. Biên Hòa , TP. Hồ Chí Minh thì hạt ươi trở thành món đắt hàng vì giá cả bình dân và là món khoái khẩu của nhiều người. Chẳng những thế, hạt ươi còn được một số nhà buôn ở Chợ Lớn xuất khẩu sang Hồng Kông, Đài Loan.
|
Thưởng thức đặc sản gỏi cá Biên Hòa, Đồng Nai |
||
|
|
||
|
Với nguyên liệu chính là cá chép, tai tượng, gần đây có thêm cá diêu hồng, món gỏi cá Biên Hòa là một thương hiệu, một tên gọi chung trong các quán gỏi ở Hòa Hiệp, cù lao Phố, và Tân Mai, Biên Hòa. Có hai điểm dễ thấy để món gỏi trở thành thương hiệu đặc sản, đó là địa thế quán và sự đơn giản trong chế biến món gỏi. Các quán gỏi thường nằm ngay mé sông, khung cảnh mát mẻ, hữu tình, nhưng đường vào không mấy suôn sẻ, chỉ có xe máy đi được và chắc chắn phải có thổ địa dắt đường nếu không muốn đi lòng vòng trong mê cung. Đấy là quán gỏi cá Biên Hòa thuộc phường Tân Mai. Các quán ở đây kinh doanh theo mô hình gia đình, nhà ở ven sông, mở quán phục vụ khách nên rất gần gũi, dân dã. Đường vào quán, nếu tính từ vòng xoay Tam Hiệp, đi về trung tâm Biên Hòa, mất 2 km đến trụ sở phường Tân Mai, bên hông có con hẻm nhỏ, cứ thẳng đó đi mãi qua cây cầu, qua bãi tha ma, sẽ đến gỏi cá Biên Hòa nằm um tùm trong vườn cây lá. Với những quán gỏi cá ở cù lao Phố, đường đi rộng rãi, dễ tìm hơn, nếu không biết hướng chỉ cần hỏi ở đâu có gỏi cá Biên Hòa, những cư dân địa phương nhiệt tình chỉ điểm đến nơi đến chốn. Món gỏi cá ngon ở điểm nguồn nguyên liệu dễ tìm, luôn trong trạng thái tươi sống. Con cá còn bơi quẫy tung tăng trong hồ được vớt ra, với thao tác nhanh gọn, chính xác, đầu bếp cầm con dao bén ngót lát một đường dọc theo xương sống từ đuôi đến mang, lộn ngược má thịt ra ngoài, dùng một dụng cụ nạo từng thớ thịt cá mỏng dài chừng hai đốt ngón tay. Miếng thịt cá trắng tươi, nổi rõ từng lằn gân máu đỏ, ngay lập tức được trộn với hỗn hợp những gia vị quen thuộc như riềng, hành, tỏi, sả, thính, bao phủ một lớp mỏng bọc ngoài miếng thịt cá. Vừa giữ cho miếng cá không đổi mùi tanh, và có độ khô cần thiết tạo cảm giác an tâm khi có một lớp đủ thứ gia vị màu vàng ươm bao bọc, nhìn thôi đã đủ thèm ứa nước miếng. Nhìn đĩa cá sống trộn gỏi, cái thèm mới đi được một nửa, thứ nâng món gỏi cá lên hàng thương hiệu đặc sản này lại nằm ở nồi nước xốt. Một bếp ga, một cái xoong nhỏ, trong đó là lưng lửng nước sốt sền sệt, nổi váng mỡ vàng ươm điểm rải rác hạt mè, được chế biến từ thịt cá, gan cá, mỡ cá, riềng, sả, hành tím để trên bếp sôi sủi bọt sùng sục, nhả khói thơm nức mũi. Với tay bẻ miếng bánh đa, quẹt một đường vào nồi nước xốt để nhấm nháp vị mặn mà, béo ngậy của gia vị, của thịt cá. Nhưng vị ngon của món gỏi vẫn chưa kết thúc ở nồi nước sốt, bởi còn đi kèm với đĩa rau kiểu nhà quê mộc mạc gồm những vị chát, hăng, ngọt, bùi từ đinh lăng, lá lốt, lá mơ, lá sung đến húng quế, ngò gai, đài bì, tía tô, dấp cá. Để thưởng thức một miếng gỏi cá trọn vẹn, tất cả các loại rau xếp gọn gàng vào lòng chén, nhón đũa gắp miếng cá, chần sơ vào nồi nước sốt nóng hổi, bỏ vào mớ rau cuộn chắc lại, kèm thêm củ hành tím, miếng ớt hiểm. Đem chấm cuốn cá vào nước sốt, chầm chậm nhai để cảm nhận vị ngọt của cá, mùi thơm phảng phất của thính và gia vị, đến các vị cay của hành, ớt, sả, chát, đắng, nồng của rau. Trước mặt là dòng sông phong cảnh hữu tình, gió thổi mát rười rượi. Đến đây mới thực sự lột tả hết cái ngon của món gỏi cá Biên Hòa. Ở không xa trung tâm thành phố Biên Hòa, nhưng khung cảnh các quán gỏi cứ như đâu đó tận miệt quê, món ăn cũng không lấy gì làm cầu kỳ, phức tạp, chỉ có gió, có sông, có cá tươi, rau vườn tổng hoà lại để làm nên thương hiệu của gỏi cá Biên Hòa, món ăn ngon mà lạ. Đặc sản nấm mối Đồng Nai Hàng năm, mùa nấm mối kéo dài từ tháng 6 đến tháng 8, nhưng thời điểm thu hoạch nhiều nhất từ ngày 1 đến 15-6. Ở Đồng Nai, hầu hết các địa phương đều có nấm mối, song mọc nhiều chỉ có tại Bình Sơn, Cẩm Đường (huyện Long Thành), huyện Cẩm Mỹ và TX. Long Khánh. Nấm mối chỉ mọc ở những khu vực đất sạch, tơi xốp gần tổ mối trong vườn điều, tiêu, cao su, sầu riêng. Vào lúc thời tiết nóng ẩm và thỉnh thoảng có mưa, mối tiết ra những chất đặc biệt mà người dân trong vùng thường gọi là "nước dãi", chất này tạo men nấm và phát triển thành nấm. Ngày đầu nấm mới mọc còn rất nhỏ, chỉ 2 ngày sau nấm phát triển lên thành nấm búp, mình nấm tròn mập, mũ bung ra, hơi cứng; cho đến ngày thứ 5 thì nấm nở bung ra, mình gầy, gọi là nấm tán dù, đến lúc này nếu không có ai hái thì nấm sẽ tàn và tự tiêu hủy.
Một tổ nấm mối thường có trọng lượng từ 1-4 kg, vào những ngày rộ, dân Long Thành, Long Khánh, Cẩm Mỹ... có khi thu được hàng tấn nấm. Một số thương lái chuyên mua nấm mối cho biết, năm nay nấm mối ít, chỉ bằng một nửa những năm trước. Trước đây, nấm mối mọc nhiều trong vườn cây lâu năm, nhưng gần đây nhiều cây trồng bị sâu bệnh khiến cho nông dân phải thường xuyên phun thuốc bảo vệ thực vật, điều này đã ảnh hưởng đến môi trường đất nên nấm mọc ngày càng ít. Loại nấm thượng hạng Hiện nay, có hàng chục loại nấm được người tiêu dùng sử dụng làm thực phẩm chế biến các món ăn, như: kim châm, đông cô, bào ngư, rơm... Trong đó, nấm mối, linh chi và kim châm được xếp vào hàng thượng hạng vì vừa ngon, vừa bổ dưỡng và giá cũng khá cao. Hiện nấm linh chi và kim châm đều có thể sản xuất được nên thường xuyên có mặt trên thị trường, chỉ riêng nấm mối là mọc tự nhiên vào dịp tháng 6 đến tháng 8, do vậy luôn được đặt vào "chiếu trên" của các loại nấm quý. Giá nấm mối bán tại một số chợ của TP.Biên Hòa và TP.Hồ Chí Minh từ 120-130 ngàn đồng/kg, vào đầu mùa có khi lên đến 150 ngàn đồng/kg, gấp 3-6 lần các loại nấm bình dân, như: bào ngư, rơm, mèo, đông cô... và chỉ xếp sau linh chi (nấm linh chi khoảng 150-250 ngàn/kg). Nấm mối ăn ngon nhất là trong tháng 6, vì thời điểm này còn ít mưa nên nấm rất ngọt. Ông Hoàng ở xã Bảo Quang (TX.Long Khánh) cho hay: "Vào mùa rộ nấm mối, nhiều nhà cắt cử tới 3 - 4 người đi lùng nấm. Có người tìm được những ổ nấm lớn trúng cả triệu đồng/đêm. Điều này đã hấp dẫn từ người lớn đến trẻ em trong vùng đi tìm nấm mối". Anh Nguyễn Bình Minh, xã Bình Sơn (huyện Long Thành), kể: "Tui là dân ở đây, từ nhỏ đã theo cha mẹ đi tìm nấm mối nên cứ tới mùa nấm mối là rất háo hức. Tìm được nhiều nấm mối, ngoài thu nhập một khoản tiền kha khá, tôi còn thấy nhiều điều thú vị riêng, trong đó có ký ức tuổi thơ tôi". |
Chả lụi
Không biết cái món chả lụi này ra đời chính xác từ khi nào chỉ biết bất cứ ai là sinh viên Lạc Hồng cũng đều biết đến nó bởi đơn giản một điều trải dài theo con đường Bửu Long có tới hơn chục quán chả lụi. Địa chỉ được các bạn sinh viên truyền tai nhau và kéo đến nhiều nhất chính là quán Chả lụi sau lưng chợ Tân Bửu, gần Cơ sở 5 của trường nhưng nghe nói nơi bán chả lụi ngon nhất là quán gần trường lái.
Màu trắng của bánh tráng mỏng, gam xanh của rau, quả, màu cam của nước mắm, đỏ vàng của những cuốn chả, hòa trộn vào nhau tạo nên một món bánh tuyệt cú mèo. Đan hai que chả vào nhau,một tay giữ tay kia dùng sức tuốt những miếng chả nhỏ ra dĩa cách cuốn bánh cũng giống như cách người ta ăn chả cuốn vậy. Lấy miếng bánh tráng được cắt làm tư bày trên dĩa cho cuốn chả lụi nhỏ vào, cho chút rau sống, đôi ba miếng dưa leo hoặc xoài sống tùy vào khẩu vị từng người. Cuốn chặt, vừa miệng chấm với nước mắm đậu phộng thì khỏi chê.
Những cuốn chả vàng ruộm, hấp dẫn
Khi ăn kèm với các loại rau rất ngon miệng
Những người đã từng một lần nếm qua đều khẳng định món này quá ngon và là thứ quà vặt không thể bỏ qua của những “tín đồ” quán lề đường như sinh viên chúng mình.
Các món nghêu, sò, ốc
Nghêu, sò, ốc… là món ruột của giới trẻ chúng mình. Các món này có sức hút không cưỡng lại được với những bạn có thói quen hay la cà quán vỉa hè. Có rất nhiều cách chế biến hấp dẫn để các bạn lựa chọn như: ốc luộc, ốc len xào dừa, nghêu hấp gừng xả, nghêu xào sa tế, nghêu cháy tỏi, sò nướng mỡ hành, …. Có lẽ chính sự phong phú trong cách chế biến và do đặc trưng dễ tiêu hoá của nghêu, sò, ốc mà các món này không bao giờ nằm ngoài danh sách của các bạn trẻ mỗi lần tụ tập. Vị giòn, ngọt của các món ốc, nghêu, sò luộc hoà lẫn vị cay nồng, thơm ngon của nước chấm làm cho món này hấp dẫn không thể cưỡng lại. Các món xào lại hấp dẫn chúng ta bởi vị đậm đà và sắc màu ấm áp của các loại gia vị mang lại. Không chỉ những người thích ăn cay mới thưởng thức được hết cái vị bùi bùi, cay xè, mằn mặn của những con ốc nhỏ xíu mà ngay cả những người bình thường cũng rất thích. Ốc xào thường ko cần pha thêm nước chấm, chỉ cần thưởng thức cùng nước xào đặc sánh là đã rất vừa miệng rồi. Nhiều bạn cho biết do ăn các món nghêu, sò, ốc không ngán nên một lần đi ăn có thể “đánh bay” 4, 5 đĩa như thường, ăn đến khi nào no mới thôi.
Tại Biên Hoà, để tha hồ thưởng thức vị ngon của những đặc sản bình dân đó các bạn có thể ghé những địa chỉ này:
- Gần nhất là đối diện cơ sở I trường Đại học Lạc Hồng: Quán vỉa hè chính gốc với những món ốc luộc, ốc xào sa tế, nghêu hấp gừng xả…
- Chợ Phúc Hải (còn gọi là chợ Tân Hiệp): Tại đây có rất nhiều quán ốc sát nhau tha hồ cho bạn lựa chọn.
- Quán Ốc Lùn (đầu đường 4, gần sân banh Đồng Nai): phong phú các món nghêu, sò, ốc đủ loại.
Những món ăn vặt ngon ở Đà Lạt
Món ăn truyền thống của Sài Gòn
Những món đặc sản của Đà Lạt xứ sở ngàn hoa
Món ăn truyền thống của Việt Nam trong ngày Tết
Những món ăn ngon khi đến Đà Lạt không thể bỏ
Món ăn truyền thống của Hà Nội
(st)
