Mọi người thường sử dụng củ mã thầy để ăn, tuy nhiên lại ít biết đến giá trị dinh dưỡng của nó cũng như những tác dụng phòng và hỗ trợ điều trị bệnh.
Tên khoa học và tác dụng dược lý
Mã thầy là một loại củ mọc dưới nước to bằng củ hành, bên ngoài mang lớp vỏ màu nâu đen. Tên khoa học là Heleocharis dulcis (Burm.f.). Trong dân gian, mã thầy còn có nhiều tên gọi khác như củ năn, bột tề, thủy vu, ô vu, ô từ, hắc sơn lăng, địa lật, hồng từ cô...
Củ mã thầy chứa 68,52% nước, 18,75% tinh bột, 2,25% đạm, 0,19% mỡ và 1,58% chất khoáng. Đặc biệt còn chứa Puchiin, một chất có tính kháng khuẩn không chịu nhiệt. Điều này giải thích tại sao dịch ép củ mã thầy lại có tác dụng ức chế đối với một số loại vi khuẩn như tụ cầu vàng, trực khuẩn coli...
Công dụng của mã thầy theo y học cổ truyền
Trong y học cổ truyền, mã thầy được nói đến rất sớm trong các y thư cổ như Biệt lục, Bản thảo cương mục, Bản thảo cầu nguyên, Bản thảo cầu chân, Bản thảo tái tân, Nhật hoa tử bản thảo, Trấn nam bản thảo, Bản kinh phùng nguyên... trên cả hai phương diện thực phẩm và dược phẩm. Theo dược học cổ truyền, mã thầy vị ngọt, tính mát, có công dụng thanh nhiệt sinh tân, lương huyết giải độc, hóa đàm tiêu tích, lợi niệu tiêu thũng, minh mục chỉ huyết..., thường được dùng để chữa các chứng bệnh như nhiệt bệnh thương tân (sốt cao mất nước), hoàng đản (vàng da), huyết nhiệt tiện huyết (tiểu ra máu do huyết nhiệt), trĩ sang hoặc lỵ tật tiện huyết (đại tiện ra máu do trĩ hoặc lỵ), niệu lạc kết thạch (sỏi đường tiết niệu), mục xích (đau mắt đỏ), phế táo, đàm nhiệt khái thấu (viêm phế quản, viêm họng... do đàm nhiệt), ung thũng sang độc (mụn nhọt, viêm loét da niêm mạc, nhọt độc...), mụn cóc...
Ví dụ, dùng nước ép mã thầy, lê, rễ lau, mạch môn và ngó sen uống để hỗ trợ trị liệu bệnh nhiễm trùng có sốt cao, khát nước nhưng không có mồ hôi; Dùng mã thầy rửa sạch, thái vụn, sắc uống thay trà để chữa vàng da và tiểu tiện bất lợi; Dùng mã thầy ngâm rượu uống để chữa đại tiện ra máu tươi và chứng đầy bụng; Dùng mã thầy tươi ép lấy nước cốt uống để chữa viêm hầu họng; Dùng bột mã thầy sao tồn tính bôi vào nơi tổn thương để chữa viêm loét miệng...
Củ mã thầy giúp giảm béo, hạ huyết áp
Củ mã thầy thường sử dụng để ăn, tuy nhiên lại ít biết đến giá trị dinh dưỡng của nó cũng như những tác dụng phòng và hỗ trợ điều trị bệnh.
Theo y học cổ truyền, mã thầy vị ngọt, tính mát. |
Theo y học cổ truyền, mã thầy vị ngọt, tính mát, có công dụng thanh nhiệt, lợi tiểu thường được dùng để phòng và hỗ trợ chữa các chứng bệnh viêm nhiễm, mất nước... Sau đây là một số tác dụng của mã thầy.
Giúp giảm béo, hạ sốt: Mã thầy chứa tới 68, 52% là nước lại chứa rất ít đường nên thích hợp với những người giảm béo, thừa cân và có chứng cao huyết áp, có bệnh tim mạch. Mặt khác, nó còn là thực phẩm bù nước tốt cho người sốt cao. Những người này có thể dùng nước ép củ mã thầy sử dụng có tác dụng nhanh.
Giúp phòng và hỗ trợ bệnh viêm thận mạn tính: Mã thầy có tính lợi tiểu mà lượng lipit thấp, hàm lượng vitamin và khoáng chất tương đối khiến củ mã thầy có công dụng hỗ trợ điều trị bệnh viêm thận mạn tính bằng cách dùng nước sắc cùng với chút đường. Những người bị trĩ, táo bón cũng có thể dùng nước sắc củ mã thầy uống hằng ngày để giảm bệnh.
Phòng bệnh ung thư: Hoạt chất puchin có trong mã thầy giúp kháng khuẩn, phòng bệnh ung thư, đặc biệt ung thư phổi.
Giúp giải rượu: Những người uống rượu nhiều, sau đó cảm giác nóng bụng, khó chịu có thể sử dụng lợi thế tiêu khát của mã thầy bằng cách dùng nước ép mã thầy, cho thêm ít chanh và một chút muối giúp hạn chế chất độc của rượu vào cơ thể và chống sự nóng trong người.
Thông thường chúng ta hay dùng củ mã thầy ăn sống, cảm thấy rất mát, như củ đậu. Tuy nhiên, mã thầy là củ mọc dưới bùn nên có thể nhiễm sán lá, đặc biệt những củ có sứt, mẻ. Vì vậy, trước khi ăn cần rửa qua nước sôi rồi gọt vỏ hoặc ngâm muối khi đã gọt vỏ xong. Những người hay đau bụng, đi ngoài không nên dùng bởi tính lạnh của nó khiến bệnh có thể nặng hơn.
Thành phần dinh dưỡng của củ mã thầy chứa 68,52% nước; 18,75% tinh bột; 2,25% protein, 0,19% lipit; đường; pectin; các muối canxi, phốt pho, sắt; các vitamin A, B1, B2, C...
4 món hấp dẫn từ củ mã thầy
Củ mã thầy ngoài nấu chè còn có thể chế biến thành nhiều món ăn ngon mát.Củ mã thầy còn được gọi là củ năng. Theo dược học cổ truyền, mã thầy vị ngọt, tính mát, có công dụng thanh nhiệt, giải độc rất tốt cho sức khỏe. Vì thế, thỉnh thoảng chị em thử làm các món từ mã thầy cho cả nhà thưởng thức nhé!
Bánh gạo nhân mã thầy
Món bánh làm từ quả mã thầy, hấp cùng với gạo, bạn đã thử bao giờ chưa? Cùng thử làm theo công thức này nhé!
Nguyên liệu
- 1.5 chén gạo nếp ngâm nước qua đêm, để ráo và đặt sang bên trước khi chuẩn bị chế biến.
- 1 chén thịt lợn nạc
- 1 muỗng canh hành hoa xắt nhỏ
- 1 quả trứng lớn
- ¼ muỗng cà phê muối
- ¼ muỗng cà phê bột ngọt
- ¼ muỗng cà phê hạt tiêu
- 1 muỗng canh nước tương
- 6 quả mã thầy, bóc vỏ, đập vỡ sau đó băm nhỏ
Cách làm:
- Ngoại trừ gạo nếp, trộn tất cả các thành phần với nhau trong bát lớn.
- Dùng tay vỗ nhẹ để viên thành hình quả bóng tròn nhỏ cho đến khi hết hỗn hợp.
- Chuẩn bị đun nồi hấp cho nước sôi.
- Lăn mỗi viên thịt trong gạo, sao cho gạo phủ đầy mỗi viên. Xếp chúng vào giá hấp cho đều, đặt lên trên nồi hơi nước và hấp trong vòng 20 phút.
- Khi bánh chín, bỏ ra ngoài, để hơi nguội và thưởng thức thôi.
Chè củ năng hạt sen
Món chè củ năng hạt sen rất tốt cho sức khỏe nên hãy dành thời gian nấu món này cho cả nhà thưởng thức bạn nhé!
Nguyên liệu:
- Củ năng (củ mã thầy)
- Hạt sen khô
- Đường kính hoặc đường phèn
Cách làm:
- Củ mã thầy sau khi rửa sạch bùn đất, các bạn đem gọt vỏ (có thể bổ đôi nếu củ to).
- Hạt sen ngâm nở với nước trong khoảng 1h rồi cho vào nồi ninh nhỏ lửa đến khi chín bở, các bạn chú ý không nên ninh quá lâu kẻo hạt sen bị vỡ nát làm nước chè bị đục.
- Vớt hạt sen ra bát, cho đường vào ướp, thỉnh thoảng đảo nhẹ cho đường ngấm đều.
- Khi đường tan hết, các bạn trút hạt sen trở lại nồi chè, bật bếp đun sôi rồi cho củ năng vào đun cùng.
- Nếu đun quá lâu củ năng sẽ bị nhừ, mất đi độ giòn ngọt ban đầu. Vì vậy sau khi cho củ năng vào đun, các bạn chỉ cần dùng muôi quấy nhẹ trong khoảng 1-2 phút rồi tắt bếp luôn nhé. Múc chè củ năng hạt sen ra bát, dùng nóng hay lạnh đều ngon.
Củ năng kho sườn
Nguyên liệu:
- Sườn thăn: 300 g
- Củ năng (củ mã thầy): 5 củ
- Củ sả: 3 củ
- Hành, tỏi, gừng: 1 củ
- Hành hoa: 2 nhánh
- Dầu ăn, dầu hào, mì chính, bột nêm, mắm ngon
Cách làm:
- Củ năng gọt vỏ rửa sạch bổ làm bốn, hành, tỏi bóc vỏ, băm nhỏ, gừng cạo vỏ thái chỉ, sả bóc vỏ ngoài thái mỏng.
- Phi thơm hành tỏi với một chút dầu ăn.
- Cho sườn vào xào sơ qua khoảng 5 phút, nêm 2 thìa mắm ngon, 1 thìa bột nêm vào xào.
- Đổ ½ bát nước con đậy vung đun lửa liu riu để sườn chín mềm. Đun khoảng 5 phút.
- Khi phần nước gần cạn cho sả thái nhỏ vào đảo đều.
- Tiếp đến là củ năng. Đậy vung sóc đều để hỗn hợp ngấm gia vị. Đun nhỏ lửa đến khi phần sườn chín mềm.
- Khi thịt chín, cho phần hành hoa cùng gừng thái chỉ vào đảo nhanh tay.
- Thêm một ít dầu hào rồi trộn đều để món ăn thêm hấp dẫn.
Canh củ mã thầy
Cái nắng đầu tiên của mùa hè khiến cơ thể mệt mỏi. Lựa chọn vài củ mã thầy thêm ít lê, hạt ý dĩ… bạn đã có ngay món canh ngon ngọt, lạ miệng, đặc biệt lại rất mát, giải nhiệt rất tốt.
Nguyên liệu:
- 100g củ mã thầy, 2 quả lê
- 1 nhúm hạt ý dĩ, chút muối tinh hoặc đường phèn
Cách làm:
- Củ mã thầy rửa sạch, sau đó gọt vỏ, để nguyên.
- Lê gọt vỏ, có thể cắt thành từng miếng nhỏ hoặc dài tuỳ ý thích. Nhớ bỏ lõi.
- Hạt ý dĩ rửa qua với nước ấm.
- Cho lượng nước vừa đủ dùng vào nồi, đặt lên bếp đun sôi.
- Thả củ mã thầy và lê vào. Đun sôi khoảng 5 phút với lửa liu riu.
- Cho hạt ý dĩ vào.
Cuối cùng bạn có thể nêm nếm bằng chút muối tinh hoặc ít đường phèn tuỳ ý thích.
(St)
Nước ép củ mã thầy và củ cải
Mã thầy ngon lành mát
Chè hạt sen và củ mã thầy thanh mát
Quả mã thầy - món ngon miền biên giới
Mách bạn cách làm hạt lựu từ mã thầy
Ngọt lạ canh mã thầy giải nhiệt ngày nóng