1
Siêu âm thật sự là một cuộc cách mạng trong sản khoa. Trước đây, thai nhi là một bệnh nhân không thể tiếp cận được, thai nhi được bao quanh bởi nước ối và che phủ bởi tử cung và thành bụng của người mẹ.
Các dị tật của bào thai chỉ được nhìn thấy khi trẻ chào đời, và những thành viên khuyết tật này đã gây hậu quả nặng nề cho gia đình và xã hội. Bây giờ thì, nhiều dị tật thai đã được phát hiện trước sinh để có can thiệp kịp thời.
Siêu âm Doppler màu đã giúp đánh giá khá chính xác tình trạng sức khỏe của thai nhi, can thiệp kịp thời những trường hợp thai chậm tăng trưởng trong tử cung, giúp giảm đáng kể tỉ lệ tử vong sau sinh.
Một thai phụ cần được siêu âm tối thiểu 3 lần
Thai 12 đến 14 tuần: Do độ mờ da gáy và tính nguy cơ hội chứng Down. 75% trẻ Down sẽ có da gáy dày. Việc đo độ mờ da gáy phối hợp với xét nghiệm PAPPA và Beta HCG máu mẹ sẽ giúp phát hiện 90% trẻ Down, đây là phương pháp giúp tầm soát hiệu quả hội chứng Down nhất hiện nay.
Thai 21 đến 24 tuần: Là thời điểm lý tưởng để khảo sát hình thái học thai nhi, nước ối rộng rãi và thai đủ lớn để có thể nhìn thấy được các cấu trúc. Siêu âm 3 chiều hoặc 4 chiều sẽ giúp khảo sát tốt hơn.
Siêu âm có thể phát hiện các dị tật như sứt môi, hở hàm ếch, dị dạng ở các cơ quan, nội tạng. Siêu âm ở giai đoạn này rất quan trọng vì nếu bất thường của thai nhi quá lớn không thể điều trị được, trẻ sinh ra sẽ phải chịu dị tật suốt đời. Do đó, nếu thai có dị tật nặng phải chấm dứt thai kỳ thì có thể cho sản phụ sinh non. Việc đình chỉ thai nghén phải thực hiện trước tuần thứ 28 của thai kỳ.
Thai 30 đến 32 tuần: Siêu âm màu, đánh giá tình trạng sức khỏe thai nhi bằng việc đo các thông số Doppler động mạch rốn, động mạch não giữa.
Siêu âm màu là siêu âm đen trắng nhưng những cấu trúc có sự dịch chuyển bên trong như tim, động mạch, tĩnh mạch sẽ được hiển thị màu, quy ước màu đỏ khi dòng máu hướng về đầu dò siêu âm và màu xanh khi dòng máu rời xa đầu dò siêu âm. Đồng thời, siêu âm vào lúc này có thể phát hiện kịp thời tình trạng thai bị suy hay chậm phát triển.
Siêu âm cũng chỉ có thời điểm
Tại sao lại cần đúng ở những tuần 12 – 14; 21 – 24; hay 30 – 32 mà không phải ở thời điểm khác?
TS Trần Danh Cường – Phó Giám đốc Trung tâm chẩn đoán trước sinh (Bệnh viện Phụ sản Trung Ương) cho hay, siêu âm là một phương pháp chẩn đoán an toàn, đã được tổ chức thực phẩm và dược phẩm Mỹ (FDA) cho phép ứng dụng trong y học thực hành. Tuy nhiên, việc siêu âm cần được chỉ định đúng vào những thời điểm quan trọng trên để giúp cho việc chẩn đoán đạt sự chính xác cao nhất. Ví dụ dấu hiệu độ mờ da gáy dày chỉ xuất hiện trong thời điểm 11 – 14 tuần, sau thời điểm này tất cả đều trở về bình thường.
Siêu âm khảo sát hình thái học thai nhi nếu ở thời điểm sớm hơn thì chưa nhìn rõ các cấu trúc hoặc ở thời điểm muộn hơn thì thai kỳ lại quá lớn, nước ối giảm sẽ khó khảo sát và nếu có bất thường thì việc chấm dứt thai kỳ cũng phải cân nhắc vì thai có thể sống sau sinh.
Siêu âm màu cho phép phát hiện được nhiều dị tật: thần kinh, não, gan, tim, thận, cột sống, chân tay, hàm mặt… Với một số bệnh lý di truyền, các dị tật bẩm sinh quá nặng nề không thể khắc phục, đình thai (bỏ thai) có thể là một biện pháp được thực hiện. Bởi trẻ sinh ra không thể phát triển bình thường, tàn phế suốt đời.
Một số xét nghiệm có thể thực hiện để kiểm tra sức khỏe của thai nhi
1. Xét nghiệm máu để phát hiện bệnh Rhesus: Nếu máu của mẹ là Rhesus âm tính còn máu thai nhi là Rhesus dương tính, thì cơ thể người mẹ sẽ tạo ra kháng thể phá hủy tế bào máu của thai. Do đó, trẻ có thể bị thiếu máu, tổn thương tim. Xét nghiệm Rhesus âm dương để sớm phát hiện xem thai nhi có bị chứng rối loạn máu hay không. Thời gian thực hiện xét nghiệm tốt nhất: thai 11 – 13 tuần 6 ngày tuổi, 14 – 16 tuần 6 ngày tuổi.
2. Phương pháp chọc hút nước ối để lấy bệnh phẩm thai nhi, làm xét nghiệm nhiễm sắc thể đồ thai nhi nhằm xác định bất thường về nhiễm sắc thể. Thời gian thực hiện chọc hút ối tốt nhất: thai nhi được 17 – 18 tuần. Chọc hút ối được tiến hành trong 5 – 10 phút và lấy ra khoảng 20 ml nước ối. Tỉ lệ biến chứng khi thực hiện phương pháp này ở dưới 5% (rỉ ối, sảy thai).
3. Sinh thiết bánh nhau là biện pháp tuy không tốn kém nhưng tỉ lệ sảy thai lên đến 24%. Do đó được áp dụng rất hạn chế, chỉ trong trường hợp cần thiết.
Box: Để phòng tránh dị tật ở thai nhi, nên tránh xa các yếu tố nguy cơ như hóa chất, phóng xạ; cẩn trọng khi dùng thuốc điều trị bệnh và tránh đến nơi đông người trong mùa dịch. Cần khám thai ít nhất 3 lần trong thai kỳ (gồm 3 tháng đầu, 3 tháng giữa, và 3 tháng cuối). Tuy nhiên, không nên siêu âm quá nhiều khi thai còn nhỏ.
