1
Cách điều trị bệnh kiết lỵ ở trẻ
Bệnh kiết lỵ là nhiễm trùng đường ruột, thông thường kiết lỵ là bệnh được gọi bằng một tên chung nhưng thật ra kiết lỵ có hai loại bệnh riêng khác nhau. Bệnh lỵ trực khuẩn (bacillary dysentery) do trực khuẩn Shigella thuộc vi khuẩn gram (-) gây ra. Còn bệnh lỵ amíp (amoebic dysentery) do ký sinh trùng loại đơn bào entamoeba histolytica gây ra. Hai bệnh này có tên chung thường gọi là kiết lỵ nhưng nguyên nhân gây bệnh khác nhau, vì vậy cần phân biệt để gọi tên cho chính xác: bệnh lỵ trực khuẩn hoặc bệnh lỵ amíp.
Hầu hết nhiễm trùng ở dạng mang mầm bệnh không triệu chứng, một số biểu hiện ở dạng tiêu chảy nhẹ kéo dài, hoặc trầm trọng hơn là lỵ tối cấp. Biểu hiện lâm sàng ngoài ruột thường là áp xe gan, có thể vỡ vào màng bụng, màng phổi, màng ngoài tim. Những biến chứng ở bệnh kiết lỵ là Thủng ruột, xuất huyết tiêu hóa, lồng ruột, viêm loét đại tràng sau lỵ, viêm ruột thừa do amip…
- Các triệu chứng thường gặp
+ Tiêu chảy có nhiều nước lúc đầu, sau đó phân có thể có đàm, máu lượng ít và nhiều lần.
+ Đau bụng nhiều, nhất là khi đi tiêu.
+ Sốt cao.
+ Ói, biếng ăn.
Các trường hợp nặng có thể gây nhiễm trùng huyết.
- Việc điều trị kiết lỵ cần đáp ứng các yêu cầu sau
+ Hạ sốt để tránh sốt cao có thể gây co giật nhất là ở các cháu nhỏ.
+ Bù nước và điều chỉnh rối loạn điện giải như: hạ na tri máu, hạ can xi máu, hạ kali mu, hạ đường huyết.
+ Dinh dưỡng đủ theo tuổi. Cần bổ sung thực phẩm nhiều chất đạm.
+ Về kháng sinh: sử dụng kháng sinh uống hay chích tùy mức độ nặng của bệnh (việc dùng thuốc cần theo chỉ định bác sĩ)
+ Không nên sử dụng các chất làm chậm nhu động ruột vì có nguy cơ làm bệnh kéo dài thêm.
Điều trị kiết lỵ nên tích cực ngay từ đầu để tránh biến chứng nặng (nhiễm trùng huyết, co giật do rối loạn điện giải hoặc do sốt cao); ngoài ra trẻ có thể bị suy dinh dưỡng hoặc chậm lên cân, suy nhược cơ thể…
Cách phòng ngừa
+ Nếu có điều kiện nên cho trẻ bú sữa mẹ đến 18 tháng hoặc 24 tháng tuổi.
+ Nếu trẻ bú sữa bình phải rửa sạch bình. Người pha sữa nên rửa tay trước khi pha sữa cho bé.
+ Khi chuẩn bị bữa ăn cho bé nên làm đúng cách và hợp vệ sinh.
+ Nên rửa tay sau khi làm vệ sinh cho bé.
Bệnh kiết lỵ và bài thuốc chữa trị
Kiết lỵ là gì?
Là tình trạng nhiễm trùng ở ruột già do Entamoeba histolyca hoặc do vi khuẩn
Shigella. Hầu hết nhiễm trùng ở dạng mang mầm bệnh không triệu chứng, một số
biểu hiện ở dạng tiêu chảy nhẹ kéo dài, hoặc trầm trọng hơn là lỵ tối cấp. Biểu
hiện lâm sàng ngoài ruột thường là áp xe gan, có thể vỡ vào màng bụng, màng
phổi, màng ngoài tim.
Bệnh kiết lỵ lây truyền bằng cách nào?
Qua thức ăn, nước uống, nước rửa rau quả.
Thú vật mang mầm bệnh (chó, mèo).
Ruồi là trung gian tuyền bệnh nguy hiểm.
Do tay bẩn.
Bào nang dính dưới móng tay.
Ngoài ra bệnh kiết lỵ có thể lây qua hoạt động sinh dục, và đây là một vấn đề sức
khỏe cộng đồng quan trọng ở những quần thể đồng tính luyến ái.
Triệu chứng của bệnh kiết lỵ?
Ðau bụng, mót rặn, tiêu phân đàm máu.
Ðau bụng thường ở manh tràng ( hố chậu phải, dễ lầm với viêm ruột thừa) dọc
theo khung đại tràng ( dễ lầm với loét dạ dày ).
Tiêu phân nhày máu, đôi khi xen kẽ với tiêu lỏng, số lượng không nhiều, nhưng
đi đại tiện nhiều lần trong ngày.
Mót rặn : đau rát hậu môn kèm theo cảm giác đòi hỏi đại tiện một cách bức
thiết.
Sốt cao nếu là do shigella.
Những biến chứng ở bệnh kiết lỵ?
Thủng ruột.
Xuất huyết tiêu hóa.
Lồng ruột.
Viêm loét đại tràng sau lỵ.
Viêm ruột thừa do amip.
Các biến chứng hiếm.
Chẩn đoán của bệnh kiết lỵ?
Tiền căn đau bụng, tiêu đàm máu.
Di chuyển đến vùng có bệnh kiết lỵ.
Có tiếp xúc với người tiêu đàm máu, đau bụng hoặc có nhiều người cùng mắc bệnh
tương tự ở chung một tập thể hoặc quanh vùng cư ngụ.
Xét nghiệm qua phân.
Qua nội soi.
X quang ruột già.
Huyết thanh.
Ðiều trị bệnh kiết lỵ như thế nào?
Các loại thuốc diệt ly amibe:
Émétine: do thuốc bài tiết chậm nên cần khoảng thời gian giữa hai đợt điều trị
là 45 ngày.
Metronnidazole: thuốc xâm nhập qua hàng rào máu não tốt nên là thuốc chọn lựa
để điều trị các tổn thương thần kinh trung ương.
Dehydro-émétine: ít độc, thải trừ nhanh hơn émetine, khoảng cách giữa hai đợt
điều trị là 15 ngày.
Các lọai thuốc diệt kiết lỵ do mầm bệnh shigella
- Ciprofloxacine, Péfloxacine, Ofloxacine.
- Bactrim.
Bệnh kiết lỵ được phòng ngừa như thế nào?
Rửa sạch tay trước khi ăn, ăn chính, uống sôi.
Rửa sạch rau sống, thức ăn cần đậy kỹ tránh ruồi nhặn.
Vệ sinh phân, rác, quản lý việc dùng phân trong nông nghiệp.
Ðặc biệt nơi sống tập thể và người phục vụ ăn uống, cấp dưỡng, nuôi dạy trẻ
phải sạch sẽ.
Ðiều trị người lành mang bào nang.
Chữa kiết lỵ, đi ngoài ra máu ở trẻ em bằng thuốc nam
Lấy hạt sen (bỏ ruột), vừng đen và củ mài, mỗi thứ 8 g. Tất cả đem sao vàng rồi tán thành bột mịn. Sau đó trộn đều thuốc với mật và cho trẻ uống trong ngày với nước ấm.
Đó là một trong những bài thuốc chữa kiết lỵ, đi ngoài ra máu cho trẻ rất hiệu quả. Sau đây là 5 bài thuốc khác:
- Hạt hướng dương bóc vỏ 20-30 g, rửa sạch, sắc với 750 ml nước, đến khi còn 200 ml thì thêm ít đường phèn. Chia làm 2 lần uống trước bữa ăn.
- Hoa hồng phơi khô 10-15 g, sắc với 500 ml nước cho đến khi còn 200 ml. Chia làm 2 lần uống trước bữa ăn và uống hết trong ngày. Nếu không có hoa hồng thì dùng hoa cúc bách nhật (hoa tử vi) cũng hiệu quả.
- Hoa hồng đỏ, hoa tường vi, mỗi thứ 10-15 g, rửa sạch, giã nát, hòa với nước cháo uống ngày 2-3 lần.
- Lá ích mẫu non 12-20 g, nấu cháo với gạo tẻ để ăn và nấu nước uống thay trà.
- Rau sam rửa sạch, giã nát, vắt lấy nước cốt, đun sôi, chế với chút mật để uống lúc đói. Cũng có thể hòa với nước cơm, uống khi đói.
Nguyên nhân và cách điều trị bệnh kiết lỵ
I. NGUYÊN NHÂN GÂY BỆNH KIẾT LỴ:
Đó là do vi khuẩn shigella gây viêm toàn bộ đại tràng và trực tràng. Bệnh thường lây truyền qua phân. Người thân trong gia đình bị bệnh, đi cầu không rửa tay, lấy thực phẩm cho bé ăn hoặc mua thực phẩm đường phố có nhiễm shigella. Cũng có thể trong nhà nuôi chó, mèo, phân chó, mèo cũng chứa vi khuẩn gây bệnh. Trẻ thích chơi với súc vật, sờ vào lông, bò ra nền nhà rồi đưa tay vào miệng…Trong nhà có ruồi, ruồi bu vào phân người chứa vi khuẩn rồi bu trên thức ăn…
Theo Y Học Hiện Đại:
a/ Do Amip (Dysenteric Amibienne), một loại trùng do bác sĩ Loesh và Kartulis tìm ra năm 1875.
b/ Do trực khuẩn ngắn không di động, gam âm, gây ra. Có thể do:
+ Shigella Amigua hoặc trực khuẩn Schmitz.
+ Shigella Dysenteriae hoặc trực khuẩn Shiga.
+ Shigella Paradysenteriae hoặc trực khuẩn Flexner.
+ Shigella Sonnei hoặc trực khuẩn Sonne.
Theo Y Học Cổ Truyền:
Sách “Nội Khoa Học Thượng Hải và Thành Đô” ghi: Nguyên nhân gây ra Bệnh lỵ:
a/ Thấp Nhiệt:
Lúc giao tiếp giữa mùa hè và thu, nhiệt tà bị uất, thấp khí bị ứ trệ cùng với nhiệt độc kết hợp với nhau hóa thành máu và mũi, gây ra Lỵ.
+ Thấp Nhiệt gọi là Bạch Lỵ.
+ Nhiệt nhiều gọi là Xích Lỵ.
b/ Ăn uống không điều độ hoặc thức ăn không sạch, ăn nhiều thức ăn béo (cao lương mỹ vị) làm hại Tỳ Vị, Tỳ Vị hư không thắng nổi Thấp làm cho Thấp ủng trệ bên trong nung đốt tạng phủ, khí huyết ngưng trệ sinh ra máu và mũi.
Người hay ăn các thức ăn sống, lạnh, hàn thấp tích trệ ở trong kèm theo ăn uống không cẩn thận, hàn thấp làm tổn thương (hại) Tỳ Vị, khí của Đại Trường bị trở ngại làm tổn hại đến doanh (dinh) huyết sinh ra chứng Hàn Thấp Lỵ.
c/ Cảm thụ phải thời hành dịch khí, ủng trệ ở trường vị, hợp với khí huyết hóa ra mũi, máu, thành Bệnh Dịch Độc Lỵ.
d/ Trình Chung Linh trong sách “Y Học Tâm Ngộ “ đời nhà Thanh (1644) nêu ra 3 nguyên nhân:
-Tích nhiệt
-Cảm phong hàn bế tắc
-Do ăn uống thức ăn sống, lạnh.
Như vậy, nguyên nhân gây ra Bệnh Lỵ có thể gom thành 2 loại:
+ Ngoại nhân: Do ngoại tà Hàn, Thấp,Nhiệt, vá Dịch độc.
+ Nội nhân:Do ăn uống làm tổn thương Tỳ Vị.
Tuy chia nguyên nhân gây Bệnh ra làm 2 loại như trên nhưng 2 yếu tố này luôn ảnh hưởng đến nhau:
+ Có khi Bệnh ở trong nhân Bệnh ở ngoài mà dễ phát sinh (chính khí suy-tà khí thịnh).
+ Có khi Bệnh bên ngoài nhân có Bệnh ở trong mà phát sinh (tà khí thịnh-chính khí suy).
II. ĐƯỜNG LÂY TRUYỀN BỆNH KIẾT LỴ:
Qua thức ăn, nước uống, nước rửa rau quả.
Thú vật mang mầm bệnh (chó, mèo).
Ruồi là trung gian tuyền bệnh nguy hiểm.
Do tay bẩn.
Bào nang dính dưới móng tay.
Ngoài ra bệnh kiết lỵ có thể lây qua hoạt động sinh dục, và đây là một
vấn đề sức khỏe cộng đồng quan trọng ở những quần thể đồng tính luyến
ái.
III. TRIỆU CHỨNG CỦA BỆNH KIẾT LỴ:
Người bệnh có thể sốt nhẹ, có thể không nhưng chủ yếu là đau quặn bụng,
mót rặn. Phân ban đầu còn lỏng, sau toàn nhầy và máu, ngày đi 5-10 lần.
Ðau bụng thường ở manh tràng ( hố chậu phải, dễ lầm với viêm ruột thừa) dọc theo khung đại tràng ( dễ lầm với loét dạ dày ).
Tiêu phân nhày máu, đôi khi xen kẽ với tiêu lỏng, số lượng không nhiều, nhưng đi đại tiện nhiều lần trong ngày.
Mót rặn : đau rát hậu môn kèm theo cảm giác đòi hỏi đại tiện một cách bức thiết.
Sốt cao nếu là do shigella.
IV. BIẾN CHỨNG CỦA BỆNH KIẾT LỴ:
Thủng ruột.
Xuất huyết tiêu hóa.
Lồng ruột.
Viêm loét đại tràng sau lỵ.
Viêm ruột thừa do amip.
Các biến chứng hiếm.
Trẻ nhỏ rặn nhiều sẽ bị sa hậu môn. Vì mất nhiều chất bổ dưỡng nên trẻ dễ bị viêm đa dây thần kinh. Hội chứng viêm niệu đạo kết mạc mắt có thể xuất hiện sau khi bị lỵ. Trẻ có thể bị viêm khớp rồi để lại di chứng teo cơ.
Có thể gây rối loạn chức năng vận động của ruột, viêm đại tràng, trĩ,
sa hậu môn. Nặng nhất là ký sinh trùng amibe lên gan gây ápxe gan do
amibe.
CHUẨN ĐOÁN BỆNH KIẾT LỴ:
Tiền căn đau bụng, tiêu đàm máu.
Di chuyển đến vùng có bệnh kiết lỵ.
Có tiếp xúc với người tiêu đàm máu, đau bụng hoặc có nhiều người cùng
mắc bệnh tương tự ở chung một tập thể hoặc quanh vùng cư ngụ.
Xét nghiệm qua phân.
Qua nội soi.
X quang ruột già.
Huyết thanh.
V. ĐIỀU TRỊ BỆNH KIẾT LỴ:
Các loại thuốc diệt ly amibe:
Émétine: do thuốc bài tiết chậm nên cần khoảng thời gian giữa hai đợt điều trị là 45 ngày.
Metronnidazole: thuốc xâm nhập qua hàng rào máu não tốt nên là thuốc chọn lựa để điều trị các tổn thương thần kinh trung ương.
Dehydro-émétine: ít độc, thải trừ nhanh hơn émetine, khoảng cách giữa hai đợt điều trị là 15 ngày.
Các lọai thuốc diệt kiết lỵ do mầm bệnh shigella
- Ciprofloxacine, Péfloxacine, Ofloxacine.
- Bactrim.
PHÒNG NGỪA BỆNH KIẾT LỴ:
Rửa sạch tay trước khi ăn, ăn chính, uống sôi.
Rửa sạch rau sống, thức ăn cần đậy kỹ tránh ruồi nhặn.
Vệ sinh phân, rác, quản lý việc dùng phân trong nông nghiệp.
Ðặc biệt nơi sống tập thể và người phục vụ ăn uống, cấp dưỡng, nuôi dạy trẻ phải sạch sẽ.
Ðiều trị người lành mang bào nang.
(ST)
