Những nguyên nhân gây khàn tiếng
Khàn tiếng là triệu chứng không đặc hiệu của nhiều bệnh ở thanh quản từ những polyp lành tính đến những khối ung thư đe dọa đến tính mạng. Triệu chứng của khàn tiếng rất dễ nhận thấy nhưng nhiều người không để ý, đến khi bệnh nặng gây nhiều biến chứng nguy hiểm mới tìm đến thầy thuốc.
Trong bài viết sau đây sẽ đề cập đến một kỹ thuật mới trong việc tầm soát nguyên nhân gây khàn tiếng, và việc điều trị chúng hiệu quả nhất cho các trường hợp do hạt xơ, polyp, nang nước dây thanh qua nội soi thanh quản ống mềm.
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến khàn tiếng, nhưng tựu chung có thể phân ra làm 2 nhóm như sau:
- Nguyên nhân do tổn thương trên dây thanh
- Viêm mãn, hạt xơ, nang nước, polyp dây thanh:
1 khối polyp ảnh hưỡng đến họat động đóng hai dây thanh
Nội soi : thấy những tổn thương tại chỗ như viêm mạn tính (làm dây thanh dày và cứng, rung động kém), hạt xơ dây thanh, polyp dây thanh, u nang dây thanh. Bác Sỹ trong khi nội soi sẽ tiến hành cắt bỏ hạt xơ dây thanh, polyp dây thanh, u nang dây thanh nói trên.
- Ung thư dây thanh:
Nội soi : phát hiện u, sùi niêm mạc dây thanh, giai đoạn trễ có thể ung thư xâm lấn vào xoang lê, thực quản gây nuốt đau, nuốt vướng. U chèn ép vào khí quản gây khó thở. Nếu phát hiện sớm nên điều trị bằng phẫu thuật cắt u và xạ trị , bệnh gần như khỏi. - Lao thanh quản:
Nội soi :có thể thấy tổn thương sùi, loét, giả mạc trắng, bề mặt tổn thương “dơ” và các hạt lao trên dây thanh, thường có kèm theo lao phổi, bệnh nhân sẽ được sinh thiết ra giải phẩu bệnh lao và sẽ được điều trị kháng lao.
2. Nguyên nhân do hệ thần kinh
- Tổn thương dây thần kinh quặt ngược gây liệt dây thanh :
Do viêm, sau mổ bướu cổ, sau chấn thương thanh quản,mổ ngực, u trung thất, u phổi di căn trung thất gây xâm lấn, chèn ép : Khàn tiếng, phát âm bé, phát âm khó khăn rồi không phát âm được, không khó nuốt. Ngoài ra các bệnh lý khác cũng gây khàn giọng như u thực quản, hạch ở quanh khí phế quản, phình tách động mạch chủ, u tuyến giáp trạng. Thường bệnh phát triển âm thầm hay rầm rộ, nhưng khi gây khàn tiếng là thường giai đoạn cuối, bệnh tiến triển rất nặng, tiên lượng xấu.
Nội soi : thấy một bên dây thanh không cử động. Khi liệt lâu, dây thanh teo lại, sụn phễu vẹo sang bên.
- Tổn thương não gây liệt dây thanh:
Do các bệnh u não, tai biến mạch máu não, chấn thương sọ não, viêm não, làm tổn thương vùng Broca. Thường nói ngọng và mất tiếng, kèm theo liệt họng, liệt màn hầu cùng với các triệu chứng thần kinh như liệt nửa người, có khi hôn mê.
Nội soi : phát hiện liệt dây thanh một hoặc hai bên tùy theo bệnh lý thần kinh
Để phát hiện đúng nguyên nhân gây khản và mất tiếng, bệnh nhân cần:
- Đánh giá xem khản tiếng hoặc mất tiếng là một hiện tượng mới bị cấp tính hay đã kéo dài (10-15 ngày). Nếu cấp tính thì có khả năng là viêm cấp do virus hoặc vi khuẩn. Nếu đã kéo dài trên 2 tuần thì phải khám chuyên khoa tai mũi họng để phát hiện kịp thời những nguyên nhân nặng như u, cục, liệt thần kinh...
- Khám bệnh một cách tổng hợp toàn diện để xem chứng khản tiếng, mất tiếng có phải là hậu quả của những bệnh như nhược cơ, tiểu đường, viêm loét dạ dày - tá tràng, bệnh về thần kinh trung ương... không. Như vậy mới chẩn đoán đúng nguyên nhân mà chữa trị.
Cần đặc biệt chú ý trong các trường hợp như:
- Bệnh kéo dài.
- Nghiện thuốc lá, nghiện rượu nặng.
- Đã cao tuổi (60-70).
- Đã được phẫu thuật vùng cổ trước đây.
- Có u, cục hoặc tổn thương nghi ngờ: Cần làm sinh thiết để không bỏ sót bệnh lý ác tính.
Phương pháp điều trị
NỘI SOI THANH - KHÍ QUẢN BẰNG ỐNG MỀM
Đây là một phương pháp thăm khám trực tiếp hệ thống thanh quản nhờ vào một ống soi mềm rất nhỏ (như cây viết chì) qua mũi vào thanh quản. Nhờ quan sát hình ảnh trên máy soi, bác sĩ có thể biết được các bất thường đang xảy ra trên dây thanh. Từ đó, có được chẩn đoán và phương pháp điều trị thích hợp …
Hiện nay, tổn thương trên dây thanh điều trị bằng phẩu thuật, bệnh nhân sẽ được gây mê, soi treo bằng ống cứng để cắt hạt, polyp, nang nước. Bệnh nhân phải chịu nhiều áp lực từ việc “mổ xẻ” , mất nhiều thời gian và công sức vì phải nhập viện.
Áp dụng kỹ thuật mới trong nội soi chẩn đoán – điều trị các bệnh lý vùng thanh quản, nội soi ống mềm đã phát huy được vai trò tối ưu trong việc phát hiện và điều trị các bệnh lý ở hai dây thanh.
Ngoài ra nội soi ống mềm : thủ thuật nhẹ nhàng, không đau, nhanh chóng, hình ảnh nội soi cực kỳ rõ nét. Qua nội soi ống mềm, nguyên nhân gây khàn tiếng sẽ rất rõ : hạt xơ dây thanh, nang nước, polyp dây thanh, u, sùi niêm mạc dây thanh do ung thư, lao dây thanh, liệt dây thanh, chấn thương thanh quản gây tổn thương dây thanh, bệnh lý khí quản chèn ép…. Sinh thiết qua nội soi ống mềm giúp tìm nguyên nhân bệnh của các tổn thương trên dây thanh.
Ngày nay nội soi thanh quản ống mềm đã đi một bước xa hơn, điều trị bệnh lý vùng thanh quản : NỘI SOI CẮT HẠT XƠ TRÊN DÂY THANH, CẮT POLYP, NANG NƯỚC TRÊN DÂY THANH, HAY POLYPE VÙNG THANH QUẢN.
Hình ảnh trước và sau khi điều trị khàn tiếng qua nội soi ống mềm .
TRƯỚC ĐIỀU TRỊ Nội soi thấy 2 khối polyp máu trên dây thanh. Thời gian thực hiện 3 phút | SAU ĐIỀU TRỊ Hình ảnh nội soi ngay sau khi cắt polyp. Thời gian thực hiện 3 phút |
TỔNG KẾT
Khi có dấu nhiều khàn tiếng trên 4 tuần, đã dung thuốc, nghĩ ngơi vẫn không hết nên đến Bác Sỹ nội soi ống mềm để chẩn đoán nguyên nhân.
Các trường hợp khàn tiếng lâu ngày không hết, khi nói bị mệt, đứt hơi, nặng ngực … có nhiều khả năng bị hạt xơ dây thanh, polyp dây thanh, nang dây thanh …chỉ cần cắt qua nội soi ống mềm sẽ khỏi hẳn.
Các bệnh nhân lớn tuổi, có tiền sử hút thuốc lá khi có dấu hiệu khàn tiếng cần đến Bác Sỹ nội soi chẩn đoán sớm để phòng ngừa trường hợp ung thư dây thanh, vì khi phát hiện sớm điều trị bằng phẫu thuật cắt u và xạ trị , bệnh gần như khỏi.
Phòng ngừa khàn tiếng cách tốt nhất là tránh viêm họng, hạn chế nói nhiều, nói lớn, hãy nói không với thuốc lá, các chất kích thích, rượu bia.
Cuối cùng khi bị khàn tiếng kéo dài, cách tốt nhất là tìm đúng nguyên nhân gây khàn tiếng bằng nội soi để có phương pháp điều trị thích hợp.
Một số bài thốc chữa khàn tiếng thông thường
Giá luộc lấy nước uống chữa khàn giọng. |
Nguyên nhân
Theo lương y Vũ Quốc Trung, nhiều người đột nhiên bị khàn giọng, mất tiếng, mà trước đó không có dấu hiệu bệnh lý nào báo trước.
Y học hiện đại thì cho rằng, nguyên nhân khàn giọng, mất tiếng là do siêu vi tấn công vào thanh quản. Tuy nhiên không phải ai bị siêu vi cũng đều khan tiếng, mà đi kèm với tác nhân này còn có thể do thay đổi nhiệt độ quá gắt, đột ngột, như người làm việc nhiều giờ liền trong phòng máy lạnh, khi bước ra bên ngoài nóng thì dễ tắt tiếng. Còn đông y quan niệm, khàn tiếng phần lớn do ngoại tà cảm nhiễm, liên quan đến kinh phế, và thường xảy ra đột ngột. Đó là do ngoại tà lấn phế làm cho khí phế âm bị tổn thương mà sinh ra bệnh.
Bài thuốc dân gian
Kỷ tử. |
Cam thảo chích mật . |
Lương y Vũ Quốc Trung khuyên, khi đã bị khàn giọng thì cố gắng hạn chế việc nói chuyện, đồng thời thực hiện một trong số những biện pháp sau: súc miệng nhiều lần (có thể mỗi giờ) với nước trà pha đậm có gia vào một ít muối ăn (vừa phải, không quá mặn).
Hoặc có thể dùng nước ấm có pha một tí mật ong để uống. Có thể pha hai muỗng cà phê mật ong trong 250 ml sữa tươi hâm nóng rồi uống từng ngụm thật chậm, uống nhiều lần trong ngày. Hoặc dùng hành củ cắt lát, đem ngâm vài giờ trong nước ấm rồi dùng nước này để súc họng. Hay dùng cùi của quả kha tử đem trộn với muối ngậm trong miệng 15 phút rồi nhổ đi, ngày làm 3-4 lần như vậy. Dùng giá luộc lấy nước uống cũng rất hay.
Ngoài ra, đông y cũng có một số phương thuốc dùng chữa tình trạng khàn giọng, tắt tiếng, tùy theo thể bệnh mà vận dụng. Chẳng hạn, nếu khàn giọng do phong nhiệt - người bệnh có cảm giác khát nước, họng sưng đau..., thì dùng phương thuốc gồm: kha tử, liên kiều, cát cánh, ngưu bàng tử, mạch môn đông (mỗi loại 10g), thuyền thoái, xuyên khung, bạc hà, cam thảo (cùng 6g), nam hoàng bá 12g.
Nếu khàn giọng do đàm nhiệt uất kết, thì dùng phương thuốc gồm: xạ can, mã đâu linh (cùng 6g), hạt bí đao, qua lâu bì, sa sâm, tỳ bà diệp, ngưu bàng tử (cùng 9g), thuyền thoái, cam thảo, xuyên bối mẫu (cùng 3g).
Nếu khàn giọng kéo dài, họng khô, đau rát, đờm dính, sốt nhẹ thường do âm hư nội nhiệt, thì dùng bài thuốc gồm: sa sâm 12g, huyền sâm, bạch quả, câu kỷ tử, mạch môn đông, bạc hà, đan bì, cam thảo (cùng 10g), núc nác 6g.
Nếu bị khàn giọng, chỉ nói được nhỏ tiếng, thì dùng bài thuốc gồm: đương quy, hoàng kỳ, bạch truật, đảng sâm (cùng 16g), sài hồ, kha tử, thiên trúc hoàng, thăng ma, cát cánh (cùng 10g), cam thảo chích mật, xuyên bối mẫu (cùng 6g), trần bì 8g.
Trường hợp khàn tiếng do phế hư thì dùng phương thuốc gồm: nhân sâm, bạch linh, đương quy, sinh địa (cùng 12g), thiên môn đông, mạch môn đông, kha tử, ô mai, a giao, mật ong (cùng 10g), ngưu nhũ 16g, lê tươi 1 quả.
Các bài thuốc trên sắc (nấu) uống ngày 1 thang, chia làm 3 lần dùng trong ngày. Cách sắc: Nước thứ nhất cho các vị thuốc cùng 3 chén nước vào nồi, nấu còn lại 1 chén, chiết nước ra. Nước thứ hai tiếp tục cho 3 chén nước, nấu còn nửa chén. Hòa hai nước lại, chia làm 3 lần dùng trong ngày.
Một số b��i thốc khácBài 1: Khàn tiếng do phong nhiệt, người bệnh có cảm giác khát nước, họng sưng đau, ngũ tâm phiền nhiệt, tà uất ở phế, dùng: sinh kha tử 10g, liên kiều 10g, thuyền thoái 6g, xuyên khung 6g, cát cánh 10g, bạc hà 6g, cam thảo 6g, nam hoàng bá (núc nác) 12g, ngưu bàng tử 10g, mạch môn đông 10g, sắc uống.
Bài 2: Trường hợp khàn tiếng do đàm nhiệt uất kết, dùng: xạ can 6g, hạt bí đao 9g, mã đậu lình 6g, thuyền thoái 3g, qua lâu bì 9g, sa sâm 9g, tỳ bà diệp 9g, sinh ngưu bàng tử 9g, sinh cam thảo 3g, xuyên bối mẫu 3g.
Bài 3: Nếu khàn tiếng kéo dài, họng khô, đau rát, đờm dính, sốt nhẹ thường do âm hư nội nhiệt, dùng: sa sâm 12g, huyền sâm 10g, bạch quả 10g, câu kỷ tử 10g, núc nác 6g, mạch môn đông 10g, bạc hà 10g, đan bì 10g, sinh cam thảo 10g. Có thể dùng la hán 1/2 quả, đười ươi 3-4 quả, ngày 1 thang, sắc đặc ngậm rồi nuốt ngày 3-4 lần.
Quả la hán chữa rát họng, đờm nhiều, sốt.
Bài 4: Trường hợp tiếng nói nhỏ, không phát âm thành tiếng, thanh đới co giãn kém, dùng bài Gia vị bổ trung ích khí thang: đương quy 16g, hoàng kỳ 16g, bạch truật 16g, đảng sâm 16g, sài hồ 10g, cam thảo trích 6g, kha tử 10g, thiên trúc hoàng 10g, trần bì 8g, thăng ma 10g, cát cánh 10g, xuyên bối mẫu 6g.
Bài 5: Nếu khí âm hư, huyết lạc bị ứ trệ, dùng: nhân sâm 12g, đan sâm 12g, sinh địa 12g, bạch cương tàm 12g, mạch môn 12g, hoàng kỳ 12g, xuyên khung 12g, cam thảo 6g, thuyền thoái 4g. Sắc uống ngày 1 thang chia 3 lần.
Bài 6: Trường hợp khàn tiến do phế hư, dùng phương Thanh âm thang: nhân sâm 12g, bạch linh 12g, đương quy 12g, sinh địa 12g, thiên môn đông 10g, mạch môn đông 10g, kha tử 10g, ô mai 10g, a giao 10g, ngưu nhũ 16g, mật ong 10g, lê tươi 1 quả. Sắc uống.
Bài 7: Dùng bài Dưỡng kim thang để dưỡng phế gồm sinh địa 12g, tang bạch bì 12g, hạnh nhân 10g, a giao 10g, tri mẫu 10g, sa sâm 12g, mạch môn đông 12g, phong mật 10g.
Bài 8: Nếu ho nhiều, khàn tiếng dùng: bách hợp 30g, khoản đông hoa 15g nghiền thành bột mịn rồi dùng mật luyện hoàn viên, chia 2-3 lần, uống sau bữa ăn trong 5 ngày. Hoặc dùng sinh kha tử 10g, cát cánh 10g, sinh thảo 6g sắc uống.
Bài 9. Trường hợp do phong hàn, nói không thành tiếng, họng đau, hơi thở thô, phát sốt, dùng: tiền hồ 8g, tô diệp 6g, trần bì 6g, cam thảo 4g, cát cánh 8g, thuyền thoái 6g, hạnh nhân 10g. Sắc uống(ST)