Cách trồng cây phật thủ loại cây quý cho phúc lộc đầy nhà

Tháng 10/2011, trên chuyến bay của Vietnam Airlines, một đoàn Phật tử Hà Nội mang theo 15 cây Phật thủ thành tâm cung tiến để trồng tại thánh tích Bồ đề Đạo tràng (Ấn Độ), nơi khởi nguồn của đạo Phật. Thượng tọa Manor - Trụ trì Bồ đề Đạo tràng - hoan hỉ đón nhận và vui mừng hơn khi được biết, chính cây Phật thủ đã mang lại cuộc sống ấm no cho người dân xã Đắc Sở ( Hoài Đức, Hà Nội).

Về Đắc Sở những ngày cuối năm, ai cũng bị hút hồn, ngây ngất với bạt ngàn màu xanh và vị thơm mát dịu nhẹ đến tinh khiết của Phật thủ. Xuống bãi, vườn nhà nào cũng trĩu chịt quả. May mắn, chúng tôi được gặp anh Nguyễn Đình Lê, người đầu tiên có công mang cây Phật thủ về địa phương, khi anh đang chăm chú tỉa bớt gai cho quả không bị xước.

Anh cho biết, năm 2001, khi đi bộ đội tại vùng Tây Bắc, thấy cây Phật thủ mọc bên suối nên đã mang về quê trồng thử. Không ngờ, cây lại rất hợp với vùng đất bãi của Đắc Sở và sau thành công của anh Lê, nhiều người trong xã đã trồng theo.

Ông Nguyễn Văn Bằng - Chủ tịch UBND xã Đắc Sở - phấn khởi cho biết, đến nay toàn xã đã có hơn 500 hộ trồng Phật thủ trên diện tích hơn 70 ha. Hộ trồng ít nhất cũng 1 sào, hộ nhiều nhất tới 5 mẫu.

Phật thủ được trồng chủ yếu ngoài bãi, thu hoạch quanh năm nhưng người dân tập trung làm quả vụ Tết để phục vụ nhu cầu thờ cúng của các  gia đình. Đời sống tâm linh của người dân ngày phát triển nên thị trường tiêu thụ của Phật thủ cũng mở rộng ra trong cả nước. Ngày rằm, mùng một,  Phật thủ được bán với giá từ 50.000 đồng/quả.

Vào dịp Tết giá bán dao động từ 100 – 500.000 đồng/quả, quả đẹp thì trên 1 triệu đồng. Tết năm 2011, quả Phật thủ đặc biệt nhất được khách hàng mua tới 6,7 triệu đồng ngay tại vườn. Còn những quả xấu, thải loại thì được người dân thái lát, sấy khô bán cho phố Thuốc Bắc và để xuất khẩu với giá khoảng 300.000 đồng/kg. Quả tươi hay quả sấy khô đều được các thương lái về tận xã cất buôn, và chính vì vậy, quả Phật thủ chưa bao giờ ế.

Theo ông Bằng, xã đã đưa Phật thủ trở thành cây mũi nhọn trong phát triển kinh tế, bởi thu nhập hàng năm do Phật thủ đem lại đã đạt 500 triệu đồng/1ha, cao gấp hàng trăm lần cấy lúa. Cả xã hiện có hàng chục hộ gia đình thu nhập 300- 400 triệu từ Phật thủ, hơn 10 hộ có thu nhập gần 1 tỷ đồng/năm. Riêng năm 2011, xã này có 8 hộ gia đình đạt danh hiệu sản xuất kinh doanh giỏi cấp thành phố.

Lão nông Tạ Văn Tuấn ở thôn Đông Hạ chính là người trồng Phật thủ nhiều nhất xã với 5 mẫu đất. Hồi trẻ, ông làm đủ nghề, đi khắp thiên hạ nhưng vẫn không thoát khỏi cảnh nghèo. Năm 2005, ông Tuấn vay mọi người được 10 triệu để mua cây giống và làm giàn trồng Phật thủ và năm 2007, ông thu được 12 triệu đồng trong vụ đầu tay. Phấn chấn với thành công, những năm sau đó ông Tuấn liên tục mở rộng diện tích, khi đất bãi hết ông đi thuê thêm.

Từ năm 2009 đến nay, năm nào gia đình ông cũng thu được gần 1 tỷ đồng từ Phật thủ. Vụ Tết này, ông Tuấn dự tính cũng sẽ thu được bạc tỷ. Ông đã cưới được vợ, xây nhà khang trang cho 2 con trai đầu, con trai út của ông dự kiến cưới nốt trong đầu năm tới. “Chính nhờ cây Phật thủ mà nhà tôi từ nghèo khó đã trở nên giàu có, có 3 con trai nhưng không còn là “tam nam bất phú nữa”- ông Tuấn hoan hỷ.

Khi được hỏi thế nào là một quả Phật thủ đẹp, ông Tuấn cho biết quả đẹp cần to và cân đối. Quả phải có nhiều ngón, ngón dài và tạo thành các vòng tròn tương xứng; các ngón của vòng ngoài cùng trùng với các số đẹp thì thường rất được khách hàng ưa chuộng, bán được giá cao. Theo ông, giá Phật thủ nghe qua có vẻ thấy đắt nhưng thật ra không đắt vì quả thờ được tới 2-3 tháng, không bao giờ bị hỏng và khi khô quắt lại làm vị thuốc được.

Ông Nguyễn Quang Đức - Phó Chủ tịch UBND huyện Hoài Đức - cho biết, huyện sẽ tiếp tục mở rộng diện tích trồng cây Phật thủ sang các xã lân cận có vùng đất bãi phù hợp, góp phần chuyển dịch cơ cấu cây trồng, nâng cao thu nhập cho người dân. Huyện Hoài Đức coi Phật thủ là một loại cây đặc biệt, bởi ngoài giá trị kinh tế, còn mang ý nghĩa tâm linh, mang lại an lành, phúc lộc cho mọi nhà.

Quả và hoa Phật thủ đều có thể dùng làm thuốc. Quả Phật thủ không những có thể dùng làm thuốc, làm mứt mà còn là thứ quả đẹp dùng trong trang trí, trưng bày. Quả, hoa và lá Phật thủ đều chứa tinh dầu, có thể chưng cất thành hương liệu cho thuốc lá cao cấp, hương liệu chè và nước hoa.

Theo Đông y, Phật thủ vị cay, đắng, chua, tính ấm, có tác dụng điều hòa khí và trung tiêu, thư can, chống nôn, thường được dùng điều trị các chứng can vị không điều hòa, khí trệ, dạ dày đau, khó chịu trong ngực bụng, kém ăn, nôn mửa...

Trong lâm sàng, Đông y thường dùng Phật thủ phối hợp với thanh bì, xuyến luyện tử để chữa can khí uất kết dẫn đến đau vùng dạ dày; phối hợp với trúc như, hoàng cầm trị nôn mửa khi thai nghén; phối hợp với giáng hương, trầm hương, kê nội kim chữa chứng nôn ợ, làm dễ tiêu, điều hòa chức năng dạ dày...

Y học hiện đại qua nghiên cứu đã cho thấy, Phật thủ chứa nhiều vi-ta-min C, đường, a-xit hữu cơ, dầu chanh, glu-cô-xít, dùng làm thuốc thơm điều hòa khí, bồi bổ dạ dày, có công hiệu giảm đau, hòa khí, làm dễ tiêu, tan đờm, khỏe tì vị, giảm ho, giúp dễ chịu trong ngực, chữa nôn, giã rượu... Ngoài ra, hoa Phật thủ cũng là vị thuốc Đông y rất tốt, tính ấm, vị hơi đắng, có tác dụng lợi tì vị, trị nôn và các chứng bệnh như quả Phật thủ.

Năm 2010, không có đất để trồng cây ăn quả, anhTạ Văn Tâm ở xã Đắc Sở, Hoài Đức, Hà Nội đã mạnh dạn thuê 6 sào đất bãi để trồng phật thủ. So với những loại cây anh Tâm trồng trước đây như cam Canh, ổi , thì cây phật thủ có giá trị hơn rất nhiều. Mỗi năm trừ chi phí phân bón, thuốc trừ sâu anh Tâm thu lãi từ 300-400 triệu.

Anh Tâm chia sẻ: “Vốn đầu tư thì 1 năm đầu chúng ta phải bỏ tiền ra tất từ phân bón, thuốc trừ sâu… mất khoảng 30-35 triệu/1 sào. Nếu chúng ta không phải thuê đất thì chúng ta tiết kiệm được khoảng 10 triệu.”

Phật thủ thường dùng để thờ cúng và để được lâu từ 5-6 tháng. Ngoài ra phật thủ có vị cay, đắng, chua, và tính ấm, dùng làm thuốc chữa bệnh rất tốt. Khi chín, phật thủ được thu hái, thái dọc thành từng miếng mỏng, phơi khô và để dùng dần.

1 kg phật thủ hiện nay được bán với giá 30 - 40 nghìn đồng, những quả phật thủ đẹp có thể bán lẻ với giá từ 100-200 nghìn đồng, thậm chí lên tới 300 nghìn đồng.

Với những quả phật thủ to đẹp, anh Tâm sẽ để dành làm hàng bán vào dịp tết sắp tới, với giá bán cao hơn ngày thường gấp 2-3 lần.

Cây phật thủ sinh trưởng và phát triển nhanh, dễ chăm sóc, ít sâu bệnh.Phật thủ có bộ rễ chùm, rễ chỉ ăn sâu từ 40-50cm, vì vậy khi chọn đất trồng anh Tâm đã rất chú ý chọn loại đất cát pha giàu dinh dưỡng, khả năng thoát nước tốt.

Phật thủ không chịu được úng nhưng lại là cây ưa ẩm, anh Tâm có cả một hệ thống vòi phun nước đủ để cung cấp nước tưới cây, khi thời tiết nắng nóng kéo dài.

Anh Tâm cho biết: “Điều kiện để trồng được phật thủ phụ thuộc vào đất thổ nhưỡng, tốt nhất là đất cát pha, thứ hai là đất không ngập nước, và kỹ thuật chăm sóc phải chuẩn.”

Phật thủ thuộc giống họ cam thân mềm, cành cây thường bò lan trên mặt đất. Do đó, ngay từ lúc  cây đạt chiều cao từ 1,7-1,8m,  Anh Tâm đã làm giàn tre để đỡ cho cây.

Nhờ cách làm này, gốc cây luôn thoáng mát, nhiều ánh sang do đó giảm được sâu bệnh hại cây và quả phật thủ to đều hơn.

Khoảng cách cây cách cây, hàng cách hàng là 4m, tương ứng anh Tâm làm giàn cho mỗi gốc phật thủ có kích thước chiều dài 4m, rộng 4m và cao 1,7-1,8m.

Phật thủ là loại cây cho thu hoạch quanh năm. Tùy vào mức độ chăm sóc mà thời gian cây cho quả tính từ khi bắt đầu đặt cây trồng là khác nhau. Nếu chăm sóc tốt thì chỉ sau một năm trồng mới cây đã cho quả, và tiếp tục đậu quả trong 5 năm tiếp theo.

Trước đây phật thủ chỉ được trồng ở những vùng núi cao như Tuyên Quang, Yên Bái…và bây giờ đang phát triển tốt trên đồng đất của xã Đắc Sở, huyện Hoài Đức, Hà Nội.

Hiện nay trên toàn xã Đắc Sở có khoảng 15 ha trồng phật thủ. Do phù hợp với điều kiện kinh tế và điều kiện tự nhiên tại đây nên mô hình này đang được chính quyền địa phương khuyến khích nhân rộng để bán cây giống và bán quả.

Cây phật thủ thuộc loại thân gỗ , dạng bán bụi ; cây cao khoảng 1-2m , phân cành nhiều , cành mềm , mọc ngang là trên mặt đất , từ gốc đến ngọn ; trên thân có nhiều gai ngắn , nhọn . Lá phật thủ hình trứng hay hình O-van to trung bình , mép lá có nhiều răng cưa nhỏ , không có eo lá ; Lá non có màu tím hồng ( màu của sắc tố antoxian ) ; mặt phiến lá có nhiều túi tinh dầu nhỏ , có mùi thơm đặc trưng. Hoa phất thủ mọc thành từng chùm , màu trắng , cuống hoa , bầu nhụy , chỉ nhị , cánh hoa có nhiều túi dầu tinh nhỏ có thể nhìn thấy bằng mắt thường . hoa phật thủ thường bất dục hoặc không có phấn hoa , hoặc không có noãn , có giống bị bất dục đực cả 2 , nuốm nhụy thường không có Necta để giúp cho hạt phấn nảy mầm . Vì vấy hoa phật thủ rất nhiều , nhưng khả năng đậu quả rất thấp . Một cây phật thủ có thể có hàng vài chục nghìn hoa , nhưng chỉ đậu được 6-8 quả . Quả phật thủ có hình tay phật , có thể có từ 11- 22 “ngón” , là những tâm bì , hay còn gọi là tử phòng – là những múi quả ở các loài cam quýt khác . Có giống “các ngón” bố trí giống hình tay phật xòe ra , có giống có hình bàn tay phật nắm lại . Quả phật thủ có thể to như quả bưởi , nhưng cũng có giống nhiều quả thì quả nhỏ giống như hình bàn tay vàng của tượng phật . Ruột quả phật thủ không có múi , và thịt quả chỉ chứa đầy một chất trắng xốp gọi là Albedor , thành phần gồm nước , đường , vitamin và các chất khoáng . Vỏ quả khi chín có màu vàng tươi , vỏ dày có chứa nhiều túi dầu tinh thơm và dễ bảo quản . Trong điều kiện khí hậu miền Bắc nước ta quả phật thủ có thể trưng bày qua tháng 5 dương lịch mà vấn tươi mới và thơm ngát cả gian phòng thơ cúng tâm linh .
Cây , lá , quả phật thủ đều có thể sử dụng vào nhiều mục đích khác nhau : cất tinh dầu để dùng trong công nghiệp mỹ phẩm và thực phẩm . Quả , rễ cây được dùng trong các bài thuốc dân gian từ thời rất xa xưa cho đến ngày nay ở cả phương Tây và phương Đông , nhất là các nước châu Á : Trung quốc , Nhật Bản và Việt Nam .
Đa số các nước vùng châu Á coi cây phật thủ là loài cây cảnh tâm linh , bắt đầu bằng những truyền thuyết linh thiêng có từ đời nhà Đường bên Trung Quốc , vào thế kỷ thứ VI trước công nguyên , truyền đến Nhật bản , và Việt Nam . Người ta truyền lại rằng khi vị Đường Tăng đi Tây trúc lấy kinh , về qua Tây tạng , ven dãy Hymalaya chập chùng , âm khí nặng nề , khắp mọi nơi đầy những hang động của đủ các lòai yêu ma quỷ dữ . Một hôm trời đang sáng bỗn nhiên tối sầm ; khắp nơi chỉ một màu đen như mực . Xa xa trong các hang động của quỷ hiện lên những ngọn đèn màu đỏ quạch như màu máu chết khi tỏ khi mờ , khi như mời gọi những ai sa cơ lỡ bước . Nhưng kìa , lạ thay Thày trò Đường Tăng đang bối rối buồn rầu , bỗng Tề thiên đại thánh nhìn thấy rất nhiều cây mọc ven đường nhô lên những bàn tay sáng rực rỡ như ánh mặt trời vẫy gọi và tiêng nói của Phật vang lên trầm ấm “ Hãy đi theo ta , chớ có vào những hang động ở xa kia “ . Và thế là loài cây ấy với hương thơm dìu dịu làm cho thày trò Đường tăng hết mệt mỏi choáng váng , ánh sáng rực rỡ đã xua tan mọi bóng tối của tà ma . Có một vài con quỷ định đến gần cây phật thủ bên đường để nhổ bỏ , nhưng những chiêc gai sắc đã làm cho chúng không thể nào đụng váo được thân cây . Ra khỏi chân núi Hymalaya thày tró Đường tăng không quên mang theo một nhành cây với những bàn tay ấm áp của Phật. Lạ kỳ thay , khi về tới nhà thì nhành cây cũng mọc rễ và xanh tốt bời bời . Về sau này laòi cây ấy đã phát tán đi mọi nơi từ Đông sang Tây , với sức sống kỳ diệu . Ở đâu có cây phất thủ mọc là nơi đó có cuộc sống yên lành . Đất và người sẽ chiến thắng mọi gian khó ;sinh sôi và phát triển .
Phật thủ được người dân ưa chuộng
Cây phật thủ sinh trưởng và phát triển nhanh, dễ chăm sóc, ít sâu bệnh. Phật thủ có bộ rễ chùm, rễ chỉ ăn sâu từ 40-50cm, vì vậy khi chọn đất trồng anh Tâm đã rất chú ý chọn loại đất cát pha giàu dinh dưỡng, khả năng thoát nước tốt.
Phật thủ không chịu được úng nhưng lại là cây ưa ẩm, nên có một hệ thống vòi phun nước đủ để cung cấp nước tưới cây, khi thời tiết nắng nóng kéo dài.
Điều kiện để trồng được phật thủ phụ thuộc vào đất thổ nhưỡng, tốt nhất là đất cát pha, thứhai là đất không ngập nước
Phật thủ thuộc giống họ cam thân mềm, cành cây thường bò lan trên mặt đất. Do đó, ngay từ lúc cây đạt chiều cao từ 1,7-1,8m, nên làm giàn tre để đỡ cho cây.


Nhờ cách làm này, gốc cây luôn thoáng mát, nhiều ánh sang do đó giảm được sâu bệnh hại cây và quả phật thủ to đều hơn.
Khoảng cách cây cách cây, hàng cách hàng là 4m, tương ứng làm giàn cho mỗi gốc phật thủ có kích thước chiều dài 4m, rộng 4m và cao 1,7-1,8m.
Phật thủ là loại cây cho thu hoạch quanh năm. Tùy vào mức độ chăm sóc mà thời gian cây cho quả tính từ khi bắt đầu đặt cây trồng là khác nhau. Nếu chăm sóc tốt thì chỉ sau một năm trồng mới cây đã cho quả, và tiếp tục đậu quả trong 5 năm tiếp theo.