Ứng xử với người cao tuổi như thế nào đúng phép nhất. Những lưu ý khi bạn giao tiếp với người cao tuổi
Bàn về nghệ thuật ứng xử |
Con người sống trong cộng đồng ắt là phải ứng xử. Đó là việc xử trí mọi việc, mọi điều thích ứng với từng thời gian, không gian cụ thể. |
Người càng có nhiều mối quan hệ xã hội như các chính khách, nhà ngoại giao, nhà quản lí, hoạt động xã hội... càng phải ứng xử nhiều.
Quanh năm ngày tháng, phàm mở mắt ra có người bên cạnh là con người ta đã phải ứng xử, thậm chí lúc ngủ cũng phải quan tâm, ví như không hồn nhiên cựa quậy bên cạnh người đang ngủ chung giường hoặc “hò kéo gỗ” nếu trong phòng có người khác. Đến những dịp lễ Tết, đặc biệt là Tết Nguyên đán cổ truyền của dân tộc, lại càng phải quan tâm đến ứng xử. Con cháu ở mọi nơi tìm về ông bà, cha mẹ, kính dâng những món quà cùng tấm lòng thành kính của mình, quây quần trong gia đình, nói chuyện vui vẻ đầm ấm, thắp nén nhang khấn Tổ tiên, người trên độ lượng với người dưới, bỏ qua những điều không hài lòng trong năm, người dưới hết lòng kính yêu quan tâm đến người trên. Đó là ứng xử vậy. Xưa nay các cụ ta vẫn thường dùng một từ thật nôm na dễ hiểu là “ăn ở”. Trong suy nghĩ truyền thống của ông cha, ứng xử đẹp, có văn hoá là phải biết mọi nhẽ ăn ở, là có trước có sau, “tiền hậu như nhất”, là “ăn trông nồi ngồi trông hướng”. Là biết “uống nước nhớ nguồn”, “ăn quả nhớ kẻ trồng cây”. Người biết ứng xử tức là biết ăn ở chu đáo,thuỷ chung tình nghĩa, hào hiệp, không thể là kẻ “qua cầu rút ván”, “ăn cháo đá bát”, “đâm bị thóc chọc bị gạo”, “xóc nhọn hai đầu”, càng không “gắp lửa bỏ tay người”.Trong kho tàng văn hoá dân gian, có rất nhiều câu thành ngữ, ngạn ngữ đúc kết những kinh nghiệm ứng xử của ông cha. Đó là thứ văn hoá cao nhất, hơn tất cả mọi văn hoá, bởi nó là sự biểu hiện thái độ quan niệm sống giữa người với người trong cộng đồng. Ngày Tết, người Việt Nam có thói quen nhớ về Tổ tiên, cội nguồn, bộc lộ lòng biết ơn đối với những người đã có công giúp đỡ mang may mắn đến cho mình. Chút quà quê hương dâng lên bàn thờ Tổ, mang lễ vật đến tạ ơn những người mình biết ơn chính là biểu hiện cụ thể của một tập quán rất đẹp ấy. Đó thật sự là những ứng xử có văn hoá. Nhưng nếu ai lợi dụng điều này để lái sang chuyện mua bán nhằm trục lợi thì thật sự đã đi ngược lại truyền thống văn hoá của người Việt Nam. Không phải vô cớ mà Tết năm nào Chính phủ ta cũng ra những chỉ thị, thông tri nghiêm cấm lấy tiền công làm quà biếu xén. Đó thực chất là hành vi hối lộ nhằm vào những mưu lợi cá nhân. Đó không phải là ứng xử đẹp vì nó phản lại đạo lí, bởi đây không có tình cảm chân thành, lòng biết ơn thật sự, mà là cuộc mua bán giữa kẻ trao và người nhận- đôi bên cùng có lợi. Tất nhiên không phải mọi việc tặng quà cấp trên đều như vậy mà thật sự cũng có những mối quan hệ đẹp. Nhưng ở đây rất dễ có sự ngộ nhận và sự cố tình ngụỵ biện cho những hành vi ngoài tình cảm thật của con tim. Một người thành đạt thăm lại thầy giáo cũ dạy mình từ lúc tấm bé, người đã dìu dắt những bước đi đầu tiên cho mình đến với những kiến thức, cuộc sống nay đã già yếu, thì dù có biếu ông thầy bao nhiêu quà cáp giá trị cũng chỉ có thể hiểu đó là một ứng xử đẹp đẽ quý hoá. Nhưng nếu món quà ấy không phải dành cho thầy mà cho một vị cấp trên có quyền lực lớn thì dù có chân thành đến đâu, người ta cũng khó tin. Tâm lí người Việt Nam là thế. Đó là nét đẹp truyền thống trọng nghĩa khinh tài (Tài ở đây là tài chính, tiền bạc). Dân tộc ta vốn có nhiều cái trọng: Trọng nghĩa, trọng thị, trọng nhân, trọng đức, trọng văn. Tinh hoa tiêu biểu nhất của người Việt Nam hội tụ đầy đủ ở Chủ tịch Hồ CHí Minh. Ứng xử đâu có là chuyện lớn lao,to tát gì mà là những biểu hiện thường ngày, có khi rất nhỏ, từ lời ăn tiếng nói đến mọi cử chỉ, hành động khiến người khác có thiện cảm, quý trọng ta. Đó là nghệ thuật ứng xử. Đầu năm, một lời chúc chân tình, một sự lui tới thăm nhau và sẵn sàng giúp đỡ khi người khác cần. Đó là nghệ thuật ứng xử. Rủi ro thế nào, bên nhà hàng xóm có chuyện buồn đúng ngày Tết, mình biết sang chia buồn, sẵn sàng giúp đỡ vô tư những việc vặt liên quan đến Tết, giữ sự yên tĩnh, bạn bè họ hàng có đến chơi cũng không quá vui, không tiệc tùng huyên náo. Đó là mình biết ứng xử. Ứng xử là một nét đẹp làm thăng hoa các mối quan hệ giữa người với người trong cộng đồng. Nhưng cần lưu ý rằng: đó không phải là những tiểu xảo mang tính khôn vặt, khéo mồm, dẻo môi, giả dối mà phải xuất phát từ lòng chân thành thiện tâm, kết hợp với sự khéo léo thông minh tế nhị. Vâng. Nghệ thuật ứng xử là phép cộng giữa lòng chân thành và sự khôn khéo. Thiếu một vế không thể có nghệ thuật ứng xử. |
Những điều cần lưu ý trong cư xử với người cao tuổi
Quan tâm đến những nhu cầu thực tế và căn bản của các cụ hầu đáp ứng, như ăn, ngủ, phương tiện chuyên chở khi đi khám bác sĩ. Ðể ý xem các cụ có chính xác trong việc uống thuốc đúng theo toa bác sĩ không hầu giúp đỡ.
Kiên nhẫn, tránh tìm cách chứng minh là các cụ sai lầm. Cần suy nghĩ và nhận xét tình hình trước khi có phản ứng. Bạn sẽ thấy rằng mình hay gắt gỏng và cau có với các cụ hơn trước chỉ vì bị hỏi đi hỏi lại một câu hỏi mà bạn đã trả lời nhiều lần. Bạn cần để ý đến sự bực bội của mình vì các cụ quá chậm chạp mà mình thì đang gấp rút chạy đua với công việc.
Lắng nghe các cụ nói và ghi nhận, thay vì tìm cách sửa sai. Các cụ rất dễ tủi thân vì cho rằng con cái không còn kính trọng mình nữa. Cứ làm những điều bạn cho là đúng mà không cần phải thuyết phục các cụ đồng ý với mình, đồng thời vẫn ngọt ngào và chăm sóc các cụ. Nếu bạn cảm thấy khổ sở vì phải nghe các cụ lập đi lập lại những lời khuyên đã cũ, có thể tế nhị hướng câu chuyện sang một lãnh vực khác, hoặc biến những cuộc thăm viếng trở thành thường xuyên nhưng ngắn hạn hơn.
Cung cấp và tạo điều kiện cho các cụ có những sinh hoạt giải trí đều đặn, như đi bộ cùng các cụ khác, tập thể thao, đánh bài, đánh cờ tướng, đi du lịch. Người già thường yêu thích trẻ con, do đó nên tạo cơ hội cho các cụ vui chơi với các cháu ngoại, cháu nội.
Khi thấy các cụ có những sự thay đổi lớn, như hay cau có, gắt gỏng, thay đổi tính nết trở thành khó chịu, hay quên, xuống cân, ít ngủ, biếng ăn, nên nghĩ đến những căn bệnh có thể xảy ra cho người già về thể chất lẫn tâm thần hầu kịp thời đưa các cụ đi khám bác sĩ, thay vì cho rằng chỉ là những thay đổi thông thường.
Nói chuyện với người già
Trong một buổi chiều mưa như trút nước, tôi quẩn quanh trong siêu thị, hết ra lại vào. Mưa không dứt. Ngồi xuống dãy bàn bày đầy những hộp màu vẽ mà tụi con nít, tụi choai choai, tụi yêu nhau, bố mẹ cùng những đứa con… thường ngồi nghịch, nhưng hôm nay, ban ngày, thêm nữa trời mưa, chỉ một mình tôi ngồi ở dãy bàn rộng thênh thang.
Chỉ cần í ới, bán cho con thú này, chắc cũng sẽ ngồi nguệch ngoạc màu cho hết buổi mưa. Vậy mà không. Ngồi chơi chơi ngắm mưa. Hơn nữa (lại hơn nữa), ai nói đứa Thiên Bình có khiếu hội họa, nhưng chắc chừa tôi ra. Từ bé, đã vẽ rất xấu và còn không biết làm sao phối màu cơ bản cho một bộ quần áo để nom… dễ mắt. Vậy thì vẽ vời làm chi.
Người đàn ông già bắt đầu câu chuyện bằng cách hỏi: “Cháu đang còn đi học hả?”. Nghe tôi nói giọng Bắc, ông tiếp chuyện: “Quê cháu ở đâu?”. Người Việt mình hay có những câu hỏi kiểu lưng lưng, vừa muốn quen vừa muốn lạ, vừa muốn thân vừa muốn sơ như vậy đó. Cũng chỉ là một cách để bắt đầu những câu chuyện không đầu không cuối.
Biết tôi học bên ngành Xã hội, cũng biết là đứa thích mấy thể loại thơ văn, lịch sử… ông bắt đầu bằng câu, con người sống ở đời cần cái chữ nhân, cháu ạ. Cái câu này, đã nghe hàng nghìn lần (con người miền Bắc xã hội chủ nghĩa mà, theo thuyết Khổng Tử mà), nhưng tự dưng ở cái đất này, nghe lại, nhớ cô giáo khó tính dạy đạo đức ngày xưa. Kể cũng lạ.
Ông kể từ chuyện từ thời Mạc Đăng Dung cướp ngôi vua Lê, đến thời kháng chiến chống Pháp, đến việc ông đi trường Tây, học chữ Tây, rồi viết báo… Giọng ông nho nhỏ, cái kiểu nói nhỏ nhẹ của người Hà Nội xưa (tôi đoán thế), cũ rinh rích. Vậy mà hay, ngồi chống tai lên nghe, thỉnh thoảng cười, thỉnh thoảng gật đầu hưởng ứng, thỉnh thoảng nhớ ra chi tiết nào từ cái thời Mạc, vua Lê chúa Trịnh… lại thêm vào.
Nói chuyện với người già, có cái thú vui của nó. Cứ như vừa ngồi vừa nhâm nhi tách trà nóng, ngồi nhìn mông lung ra cái vườn cây đầy lá xào xạc, vừa nghe chuyện câu được câu mất. Bình yên đôi khi chỉ cần những điều nhỏ nhặt ấy, không hơn.
Mà tự dưng thấy mình già, là sao?
Nghệ thuật ứng xử với cấp dưới
Nghệ thuật ứng xử với khách hàng
Ứng xử với bạn của người yêu
Cư xử với người giúp việc
(St)