Viêm mũi cấp tính thông thường
Viêm mũi cấp tính hay cảm lạnh là một hiện tượng rất phổ biến, có thể nói rằng ít ai tránh được bệnh này. Bệnh có tính chất lan truyền mạnh nhất là những lúc thời tiết chuyển mùa. Hiện nay người ta chưa phân lập được hết các loại vi khuẩn do cảm lạnh nhưng có thể đa phần là do các nhóm virut.
Thoạt tiên trẻ bị ngứa mũi, hắt hơi từng tràng hoặc từng cái một, nặng đầu, đau mỏi chân tay. Sốt khoảng 39oC. Ban ngày thì nằm lịm, ban đêm thì quấy khóc bắt mẹ phải bế luôn trên tay. Nếu ở trẻ mới sinh mũi dễ bị tắc do lỗ mũi rất nhỏ trong khi đó trẻ lại chưa có thói quen thở bằng miệng nên rất dễ bị khó thở, trẻ quấy khóc, có hiện tượng co kéo ở thượng ức và thượng đòn. Hai hốc mũi trẻ sung huyết đỏ và ứ đọng nhiều dịch.
Trẻ khó bú vì mỗi lần ngậm vú trẻ lại bị ngạt thở, tím tái hoặc bỏ bú ra giãy giụa và khóc thét lên. Trẻ hay bị đi ngoài, nôn trớ và gầy tọp đi.
Bệnh kéo dài độ 3-5 ngày thì thuyên giảm: mũi bớt chảy, thở thông, nhiệt độ trở lại bình thường nhưng triệu chứng tiêu chảy và nôn còn kéo dài thêm độ 2 ngày nữa. Bệnh hay gây ra các biến chứng nguy hiểm như viêm tai xương chũm cấp diễn với hội chứng nhiễm độc thần kinh, phế quản phế viêm, áp xe thành sau họng.
Điều trị đầu tiên là làm thông thoáng hai hốc mũi. Mũi có thở thông thì sức đề kháng của niêm mạc mới phục hồi và đồng thời trẻ mới bú được. Làm sạch dịch nhày trong mũi và nhỏ thuốc co mạch như adrénaline 0,1%. Kháng sinh không có tác dụng đối với loại viêm mũi này mà chỉ sử dụng khi có biến chứng viêm xương chũm hoặc viêm phế quản phổi.
Phòng tránh cho trẻ bằng cách giữ ấm, tránh để trẻ chơi ở nơi có gió lùa. Không nên để người lạ bế trẻ và hôn hít nhiều. Nếu thấy ở vườn trẻ có trẻ bị cảm lạnh phải đề nghị nghỉ học để cách ly với trẻ khỏe và nhỏ thuốc mũi dự phòng cho các trẻ khác trong lớp. Không nên bế trẻ đi chơi đêm. Nên nạo V.A cho những trẻ bị cảm lạnh tái phát trên 5 lần trong một năm.
Viêm mũi đặc hiệu ở trẻ sơ sinh
Bên cạnh bệnh viêm mũi cấp tính thông thường ở trẻ nhỏ chúng ta còn gặp rất nhiều bệnh viêm mũi khác như viêm mũi lậu, viêm mũi vàng chanh, viêm mũi bạch hầu, viêm mũi giang mai. Trước đây những bệnh viêm mũi này đã từng gây tử vong hàng loạt trẻ sơ sinh ở nhà hộ sinh hoặc bệnh viện nhưng ngày nay với sự tiến bộ về vệ sinh cũng như sự ra đời của nhiều kháng sinh đáp ứng tốt với các loại vi khuẩn này nên số trẻ bị bệnh và tử vong hầu như không còn xuất hiện.
Viêm mũi do lậu
Vi khuẩn lậu lây từ âm đạo của mẹ vào mũi và mắt của trẻ sơ sinh gây ra viêm mũi và mắt của trẻ sau đẻ. Bệnh bắt đầu sau 3-4 ngày sau đẻ. Hai lỗ mũi và môi trên sưng vều và đỏ. Mủ vàng xanh và đặc chảy từ trong mũi ra. Hai lỗ mũi hoàn toàn tắc tịt. Sốt 39-40oC. Trẻ không bú được và gầy tọp đi đồng thời hai mí mắt sưng mọng và không mở ra được. Mủ rỉ ra từ hai khóe mắt, màng tiếp hợp đỏ và phù nề. Xét nghiệm mủ thấy có vi khuẩn lậu.
Điều trị tại chỗ: làm sạch mủ mũi và nhỏ thuốc chứa penicillin cách 3 giờ một lần.
Toàn thân: tiêm kháng sinh nhóm betalactam.
Phòng bệnh: nhỏ Acgyrol 1% vào mũi tất cả các trẻ sau đẻ.
Viêm mũi bạch hầu
Bệnh diễn biến âm thầm và đưa đến tình trạng nhiễm độc hoặc suy mòn. Bệnh nhân bị tắc mũi hai bên, chảy dịch nhầy có lẫn máu. Cửa mũi trước và môi trên bị loét nông và có đóng vảy. Đôi khi sờ thấy hạch nhỏ ở cổ, di động và nắn đau. Giả mạc mũi ít khi quan sát được rõ mà phải hút sạch mũi và nhỏ thuốc co mạch đánh giá hốc mũi một cách tỉ mỉ. Giả mạc có màu trắng xám, dai, khó bóc và khi bóc dễ bị chảy máu, giả mạc lan rộng tới tận vòm họng, vào họng và thanh quản...
Trẻ sốt không cao, nhưng da tái nhợt, người mệt mỏi, biếng chơi, bú ít. Trước tình trạng đó nên đem dịch mũi đi xét nghiệm tìm vi khuẩn bạch hầu Loeffler.
Điều trị:
Tiêm huyết thanh chống bạch hầu kết hợp với điều trị kháng sinh tiêm toàn thân và kháng sinh tại niêm mạc mũi đồng thời sử dụng các vitamin nhóm B và thuốc chống trụy tim mạch nếu trẻ mệt nặng.
Phòng bệnh: phải cách ly ngay trẻ được chẩn đoán là viêm mũi bạch hầu cùng với việc tiêm vaccin chống bạch hầu cho những trẻ xung quanh.
Viêm mũi giang mai
Viêm mũi giang mai ở trẻ nhỏ thường bắt đầu khoảng 30 ngày sau khi ra đời. Bệnh xuất hiện một cách lặng lẽ, không sốt, không đau mà chỉ có triệu chứng ngạt tắc mũi ngày càng tăng. Dịch mũi chảy ra rất tanh hôi và đôi khi lẫn máu. Khám cửa mũi trước thấy có những vảy nâu che lấp những vết nẻ. Môi trên sưng vều và đỏ. Trong thể nặng, sụn và xương vách ngăn có thể bị hoại tử. Khám toàn thân có thể phát hiện ra những sẩn, ban đỏ giang mai ở gan bàn tay, gan bàn chân, mông và những vết loét giang mai ở miệng. Lúc này phải làm xét nghiệm mẹ sẽ thấy dương tính với vi khuẩn giang mai.
Bên cạnh thể điển hình trên, có một số trẻ có thể viêm mũi giang mai phát sinh muộn khi em bé lên 9, 10 tuổi và kéo dài trong nhiều tháng. Thử máu thấy dương tính và điều trị thuốc chống giang mai sẽ khỏi bệnh.
Điều trị: nhỏ mũi bằng thuốc chứa kháng sinh penicillin kết hợp kháng sinh này tiêm toàn thân.
(ST)