Cá chỉ vàng dân dã mà ngon
Cá chỉ vàng là loài cá sinh sống ở biển, có dạng hình thoi, dẹp 2 bên, thân có sọc vàng chạy thẳng từ sau mắt đến gần vây đuôi. Lưng cá có màu xanh lá cây và màu hồng, bụng màu trắng bạc. Mùa sinh sản cá vào khoảng tháng 4 đến tháng 8. Cá sống thành bầy nơi ven bờ. Thức ăn chính của chúng là các phiêu sinh vật.
Nắm được những đặc điểm nêu trên, cứ vào mùa vụ, ngư dân vùng biển dùng lưới để đánh bắt. Thịt cá chỉ vàng trắng, ngọt thơm, có giá trị dinh dưỡng cao vì nhiều dưỡng chất, nên được các bà nội trợ ưa chuộng để chế biến các món ăn như: nướng, kho gừng, kho tiêu, hấp, làm khô.
Tôi còn nhớ khi vào mùa vụ, má tôi thường đi chợ thật sớm, xuống tận mé biển mua trực tiếp của các ngư dân để có giá rẻ. Có khi cá về nhiều “ối hàng”, má mua về làm khô dự trữ cho những lúc túng ngặt khó kiếm thức ăn. Và món mà anh em tôi thích nhất lúc bấy giờ là cá chỉ vàng kho gừng non.
Để chuẩn bị món ăn này, trước hết, má dùng dao bén làm sạch cá để ra rổ. Tiếp đến, má rửa sạch gừng non, xắt sợi để sẵn ra dĩa và cho cá vào nồi ướp gia vị (đầu hành lá băm nhuyễn, ớt, đường, nước màu, ít bột ngọt…) cùng với gừng non xắt sợi phi thơm, để khoảng 15 phút.
Sau cùng, má bắc nồi lên bếp với ngọn lửa liu riu, cho đến khi nước ướp rút vào cá hơi sền sệt, thịt cá mềm, má cho một ít tiêu xay, một muỗng dầu ăn (hoặc mỡ) vào, nhắc xuống, múc ra dĩa. Nhưng để món ăn không đơn điệu, má còn luộc đậu bắp, đọt choại để ăn kèm nữa. Bữa cơm tuy đạm bạc nhưng rất ngon, nồi cơm má nấu hằng ngày được anh em tôi vét sạch.
Riêng phần cá chỉ vàng còn lại, má xẻ thịt làm khô. Sau khi làm sạch cá, má dùng dao bén xẻ phần phi lê của thịt (còn dính phần thân). Ướp gia vị (muối, đường, bột ngọt, tiêu, một ít nước mắm ngon nguyên chất) vừa khẩu vị để khoảng 30 phút.
Tiếp đến, má cho cá vào rổ phơi nắng (nắng tốt chừng 2 nắng là được). Sau cùng, má xếp khô vào keo để ăn dần. Muốn để lâu nên cho vào ngăn lạnh…
Trong những ngày hè khó khăn về thức ăn, chỉ cần lấy vài con khô cá chỉ vàng ra nướng chín xé ra cho vào dĩa. Ra vườn hái vài trái xoài sống, cùng dưa leo (gọt vỏ, rửa sạch, bằm sợi), một ít rau răm (rửa sạch, xắt nhuyễn) trộn vào.
Sau cùng, làm thêm chén nước mắm chanh, tỏi ớt là xong. Gắp một miếng khô cá chỉ vàng cùng miếng xoài sống và dưa leo chấm vào chén nước mắm tỏi ớt cho vào miệng nhai chậm rãi. Mùi thơm, vị ngọt của khô cá chỉ vàng, của rau sống, hòa lẫn vị chua chua của xoài, cay cay của ớt… thật thích thú!
Dù xa quê đã lâu, mỗi lần ra chợ bắt gặp người bán khô cá chỉ vàng, tôi bồi hồi nhớ về món ăn ngày xưa nơi quê nhà do má tôi chế biến. Dường như món ăn này đã ăn sâu vào máu thịt của tôi lúc nào không biết./.
Cá chỉ vàng kho gừng xì dầu kiểu Nhật
Lẽ ra phải dùng cá sardine mới chính xác, nhưng vì không thể mua được cá sardine nên mình dùng cá chỉ vàng, dựa vào công thức gốc và có cải biến một chút. Bình thường cá chỉ vàng cũng khá là tanh, tuy nhiên sau khi kho với gừng kiểu này, vị tanh gần như được khử hết. Xì dầu ngấm vào cá vừa tạo màu nâu nhạt cho cá, vừa tạo vị ngọt cho thịt cá.
Cách làm dưới đây là cách làm với khoảng 20-25 con cá chỉ vàng. Nếu làm ít hơn hoặc nhiều hơn thì thay đổi lượng các loại gia vị tương ứng.
Nguyên liệu:
- 20 con cá chỉ vàng cỡ vừa, làm sạch, bỏ đầu đuôi, ruột
- 45g gừng tươi, cạo vỏ, thái sợi dài
- 300ml nước
- 150ml dấm gạo
- 600ml rượu gạo nấu ăn (sake hoặc rượu nhẹ, nếu ko dùng rượu thì dùng nước cũng được)
- 250ml mirin
- 2 tbs đường
- 180ml xì dầu
Cách làm:
- Xếp cá thành lớp đều xuống đáy nồi. Cho nước và dấm vào, đun sôi rồi giảm nhiệt, đun nhỏ lửa thêm 10-15 phút nữa.
- Sau đó cho rượu, mirin, đường và gừng vào, đun sôi rồi để lửa nhỏ, đun đến khi nước cạn còn 1 nửa.
- Cho xì dầu vào và tiếp tục đun nhỏ lửa cho nước cạn còn 1 nửa thì mở vung, dùng muôi hoặc thìa múc phần nước rưới đều lên cá cho cá có màu vàng nâu đều. Đến khi nước gần như cạn hẳn là xong.