Cách chăm hoa phong lan

2- CHỌN GIỐNG
Loài thích hợp cho trồng lan kinh doanh là Dendrobium, Phalaenopsis, Oncidium, Vanda, Cattleya… đây là những loài ra hoa khoẻ, đẹp và bền cây, cho thu hoạch liên tục. Nếu trồng lan để chơi, giải trí nên trồng Dendrobium, Vũ nữ, Hồ điệp; đây là những loài dễ chăm sóc và ra hoa. Có thể nhân giống bằng nuôi cấy mô hay tách mầm. Điều kiện môi trường nuôi cấy mô phong lan với nhiệt độ 22-27oC, cường độ ánh sáng thích hợp, pH từ 5-5,7. Khử trùng mô bằng Starner 20 WP cấy bằng Clorox hoặc Hipocloritcalci, bổ sung các chất điều hòa sinh trưởng. Có thể tách mầm từ các chậu lan lớn, mỗi phần để 2-3 nhánh. Dùng dao sắc khử trùng bằng cồn, vết cắt cần gọn, sau cắt bôi vôi vào vết cắt cho nhanh lành sẹo.

3- CHUẨN BỊ GIÁ THỂ VÀ CHẬU
Có thể than gỗ, xơ dừa, vỏ lạc làm giá thể để trồng lan. Than gỗ nung cần chặt khúc, kích thước 1 x 2 x 3cm, than phải ngâm, rửa sạch, phơi khô. Xơ dừa xé cho tơi ngâm khoảng 1 tuần cho bớt tanin và mặn, phơi khô. Mụn dừa cũng cần rửa sạch phơi khô. Vỏ dừa chặt khúc 1 x 2 x 3 cm xử lý bằng nước vôi 5%. Chậu trồng bằng nhựa hay đất nung, kích cỡ tuỳ loại và độ tuổi.

4- KỸ THUẬT CHUYỂN CHẬU
Nếu dùng lan cấy mô thì khi lan mô đạt khoảng 4cm cần chuyển ra ngoài. Cây mô rửa sạch để trên miếng lưới hay rổ kê trên chậu nước để giữ mát cho cây con. Giai đoạn trồng chung trên giàn lấy xơ dừa bó xung quanh cây lan cấy mô, dùng dây thun cuốn lại rồi đặt lên giàn. Sau khi trồng trên giàn được 6-7 tháng thì chuyển sang chậu nhỏ. Khoảng 6 tháng thì chuyển sang chậu lớn. Sau mỗi lần chuyển chậu khoảng 1 tuần mới được bón phân. Việc thay đổi chậu còn tùy kích cỡ của cây, mức độ thối, hư mục rêu bám… Nếu trồng lan để chơi, lan lâu ngày ra hoa ít cần dỡ lan ra khỏi chậu, cắt bớt các rễ già và quá dài, chuyển sang chậu mới, thay giá thể mới, lan sẽ sinh trưởng tốt và ra hoa trở lại.

5- CHĂM SÓC LAN
Lan là cây trồng dễ chăm sóc nếu chúng ta đảm bảo được các điều kiện thuận lợi cho lan phát triển. Các yếu tố quan trọng nhất đối với lan là ánh sáng, nước tưới, độ ẩm, chậu hay giá thể và dinh dưỡng.
- Chiếu sáng:
Mật độ chiếu sáng ảnh hưởng rất lớn tới quá trình sinh trưởng, phát triển và ra hoa của lan. Thiếu nắng cây lan vươn cao nhưng nhỏ và ốm yếu, lá màu xanh tối, dễ bị sâu bệnh tấn công, cây ít nảy chồi, khó ra hoa, hoa nhỏ và ngắn màu sắc không tươi, hoa nhanh tàn. Thừa nắng lan thấp cây, lá vàng có vết nhăn và khô, mép lá có xu hướng cụp vào, dễ ra hoa sớm khi cây còn nhỏ nên hoa ngắn, nhỏ, cây kém phát triển. Nếu nắng gắt quá lá sẽ bị cháy, khô dần rồi chết.

Lan có yêu cầu khác nhau về mức độ chiếu sáng tùy theo loài lan và tuổi cây. Lan Hồ điệp (Phalaenopsis) ít chịu nắng nhất, có thể chịu được 30% nắng, lan Cattleya chịu được 50% nắng, lan Dendrobium hay Vanda lá hẹp chịu được 70% nắng, trong khi lan Vanda lá dài và Bò cạp chịu được tới 100% nắng. Lan con từ 0-12 tháng đang trong giai đoạn tăng trưởng thân lá chỉ cần chiếu sáng 50%, lan nhỡ từ 12-18 tháng cần chiếu sáng tới 70% và thời điểm kích thích ra hoa có thể cho chiếu sáng nhiều hơn, thậm chí bỏ dàn che để chiếu sáng tự nhiên. Hướng chiếu sáng cũng rất quan trọng đối với lan. Lan đặt ở hướng Đông nhận ánh nắng buổi sáng sẽ tốt hơn nhiều so với lan đặt ở hướng Tây nhận ánh nắng buổi chiều. Chính vì vậy nếu trồng lan trên sân thượng hay ban công ở phía Tây lan kém phát triển và ít hoa. Khi trồng lan cần bố trí hàng theo hướng Bắc – Nam để cây nhận được ánh sáng phân bố đầy đủ nhất.

- Phân bón:
Dinh dưỡng đóng vai trò rất quan trọng đối với lan. Khi lan đầy đủ dinh dưỡng cây tươi tốt, ra nhiều hoa, hoa to đẹp, bền trong khi thiếu dinh dưỡng lan còi cọc, kém phát triển, không hoặc ít có hoa. Lan cần 13 chất dinh dưỡng khoáng, thuộc các nhóm đa, trung và vi lượng: Dinh dưỡng đa lượng gồm Đạm (N), Lân (P) và Kali (K). Dinh dưỡng trung lượng gồm Lưu huỳnh (S), Magiê (Mg) và Canxi (Ca). Dinh dưỡng vi lượng gồm Sắt (Fe), Kẽm (Zn), Đồng (Cu), Mangan (Mn), Bo (B), Molypđen (Mo) và Clo (Cl).

Thiếu đạm, cây còi cọc, ít ra lá, ra chồi mới, lá dần chuyển vàng theo qui luật lá già trước, lá non sau, rễ mọc ra nhiều nhưng cằn cỗi, cây khó ra hoa.

Thừa đạm, thân lá xanh mướt nhưng mềm yếu, dễ đổ ngã và sâu bệnh, đầu rễ chuyển xám đen, cây khó ra hoa.

Thiếu lân, cây còi cọc, lá nhỏ, ngắn, chuyển xanh đậm, rễ không trắng sáng mà chuyển màu xám đen, không ra hoa.

Thừa lân cây thấp, lá dày, ra hoa sớm nhưng hoa ngắn, nhỏ và xấu, cây mất sức rất nhanh sau ra hoa và khó phục hồi. Thừa lân thường dẫn đến thiếu Kẽm, Sắt và Mangan.

Thiếu kali, cây kém phát triển, lá già vàng dần từ hai mép lá và chóp lá sau lan dần vào trong, lá đôi khi bị xoắn lại, cây mềm yếu dễ bị sâu bệnh tấn công, cây chậm ra hoa, hoa nhỏ, màu không sắc tươi và dễ bị dập nát.

Thừa kali, thân lá không mỡ màng, lá nhỏ. Thừa kali dễ dẫn đến thiếu magiê và can xi.
Thiếu lưu huỳnh, lá non chuyển vàng nhạt, cây còi cọc, kém phát triển, sinh trưởng của chồi bị hạn chế, số hoa giảm.
Thiếu magiê, thân lá èo uột, xuất hiện dải màu vàng ở phần thịt của các lá già trong khi hai bên gân chính vẫn còn xanh do diệp lục tố hình thành không đầy đủ, cây dễ bị sâu bệnh và khó nở hoa.
Thiếu canxi, cây kém phát triển, rễ nhỏ và ngắn, thân mềm, lá nhỏ, cây yếu dễ bị đổ ngã và sâu bệnh tấn công.
Thiếu kẽm, xuất hiện các đốm nhỏ rải rác hay các vệt sọc màu vàng nhạt chủ yếu trên các lá đã trưởng thành, các lá non trở nên ngắn, hẹp và mọc sít nhau, các đốt mắt ngọn ngắn lại, cây thấp, rất khó ra hoa.
Thiếu đồng, xuất hiện các đốm màu vàng và quăn phiến lá, đầu lá chuyển trắng, số hoa hình thành ít bị hạn chế, cây yếu dễ bị nấm tấn công.
Thiếu sắt, các lá non chuyển úa vàng sau trở nên trắng nhợt, cây còi cọc, ít hoa và dễ bị sâu bệnh tấn công.
Thiếu mangan, úa vàng giữa các gân của lá non, đặc trưng bởi sự xuất hiện các đốm vàng và hoại tử, các đốm này xuất hiện từ cuống lá non sau lan ra cả lá, cây còi cọc, chậm phát triển.
Thiếu bo, lá dày, đôi khi bị cong lên và dòn, cây còi cọc, dễ bị chết khô đỉnh sinh trưởng, rễ còi cọc số nụ ít, hoa dễ bị bị rụng, không thơm và nhanh tàn.
Thiếu molypden, xuất hiện đốm vàng ở giữa các gân của những lá dưới, nếu thiếu nặng, các đốm này lan rộng và khô, mép lá cũng khô dần, cây kém phát triển.
Thiếu clo, xuất hiện các vệt úa vàng trên các lá trưởng thành sau chuyển màu đồng thau, cây còi cọc, kém phát triển.
Lan rất cần phân bón nhưng không chịu được nồng độ dinh dưỡng cao, vì vậy bón phân cho lan phải thực hiện thường xuyên và tốt nhất là bằng cách phun qua lá. Phân bón cho lan phải chứa đầy đủ các chất dinh dưỡng đa, trung và vi lượng với thành phần và tỷ lệ phù hợp với từng thời kỳ sinh trưởng và phát triển của cây. Nguyên tắc chung là lan trong thời kỳ sinh trưởng thân lá mạnh cần đạm cao, lân và kali thấp, trước khi ra hoa cần lân và kali cao, đạm thấp trong khi lan nở hoa cần kali cao, lân và đạm thấp hơn.

Phân bón thích hợp cho các thời kỳ này là Đầu Trâu 501, 701 và 901, đây là loại phân có đầy đủ và cân đối đa, trung, vi lượng và các chất điều hòa sinh trưởng. Nồng độ và liều lượng phun tùy thuộc tuổi và thời kỳ phát triển như sau:
- Lan mới trồng 0-6 tháng hoặc lan mới ra chồi non sau cắt hoa: Phun phân bón lá Đầu Trâu 501 (30-15-10) nồng độ 500 ppm (0,5 g/lít). Giai đoạn trước 3 tháng phun định kỳ 3 ngày/lần, từ 3-6 tháng định kỳ 7 ngày/lần.
- Lan mới trồng 6-12 tháng hay lan cũ có chồi mới đang phát triển mạnh: Phun phân bón lá Đầu Trâu 501 (30-15-10) nồng độ 2.000 ppm (2g/lít), định kỳ 7 ngày/lần.
- Lan mới trồng 12-18 tháng hay lan cũ có chồi đã thành thục chuẩn bị ra hoa: Phun phân bón lá Đầu Trâu 701 (10-30-20) nồng độ 3.000 ppm (3g/lít), định kỳ 7 ngày/lần. Giai đoạn này cần giảm nước tưới và bỏ bớt mật độ giàn che để năng mức độ chiếu sáng nhằm kích thích ra hoa.
- Khi vòi hoa xuất hiện: Phun phân bón lá Đầu Trâu 901 (15-20-25) nồng độ 2.000 ppm (2g/lít) nhằm thúc hoa nở to, đẹp, giữ hoa lâu tàn.

- Tưới nước: Lan rất cần nước cho quá trình sinh trưởng phát triển. Nếu thiếu nước cây sẽ khô héo, giả hành teo lại, lá rụng nhưng không chết, nụ có thể trước khi nở hoa. Thừa nước, cây dễ bị thối đọt nhất là với các giống lan có lá đứng mọc sít nhau. Quá nhiều nước rễ có rong rêu và nấm bệnh phát triển mạnh. Nước tưới cho lan không quá mặn, phèn và clor dưới ngưỡng cho phép, pH 5,6. Chỉ tưới nước đủ ẩm, nên tưới vào sáng sớm hay chiều mát, tránh tưới buổi trưa khi trời đang nắng nóng. Sau những trận mưa bất thường, nhất là mưa đầu mùa cần tưới lại ngay để rửa bớt các chất cặn đọng lại trên thân lá.

- Phòng trừ sâu bệnh: Lan là cây cũng dễ bị sâu bệnh, nhất là trong điều kiện chăm sóc kém, điều kiện môi trường không thuận lợi. Tùy theo từng loại sâu bệnh mà dùng các loại thuốc thích hợp. Liều lượng và nồng độ phun cần theo đúng hướng dẫn trên bao bì sản phẩm. Nếu lan bị các loại sâu hại thân lá có thể dùng các thuốc chứa hoạt chất Fenitrothion, Trichlorfon như Ofatox 400EC, hoạt chất Cartap như Patox 95SP hay Captafon, Captan hoặc Actara 25WG. Lan bị rệp sáp, rệp trắng, rầy mềm dùng Supracid 40ED/ND, Suprathion 40EC, Bitox 40EC hay Ofatox 400EC. Lan bị nấm, vi khuẩn hay virus gây nên tình trạng cháy lá từng đám, vết cháy lan tròn dần, bệnh thối rễ dùng Zinep, Starner 20 WP hay Benomyl.

6- THU HOẠCH VÀ BẢO QUẢN
Hoa cắt cánh ngâm trong dung dịch giúp hoa lâu héo khoảng 15 phút, sau đó bọc lại bằng giấy báo.

      Phong lan là 1 loài hoa nở rất bền, được chọn là loại hoa vương giả nhất. Tuy nhiên đây là loại hoa khó trồng đối với những người chưa hiểu ý về chăm sóc nó, vì rất dễ chết. Dưới đây là 1 số cách trồng cơ bản cho phong lan:

Khi chọn chất trồng cho cây phong lan là chúng ta đã quyết định 50% số phận cây lan. Vì cây lan phát triển nhanh hay chậm là do chất trồng, chứ phân thuốc chỉ là phần ảnh hưởng nhỏ. Tùy theo khu vực địa lý, từng vùng miền mà chọn các loại chất trồng khác nhau, chia chất trồng ra làm 2 loại: loại giữ ít nước và loại giữ nhiều nước.

a/ Chất trồng giữ ít nước: Gồm Than, Dến khô

b/ Chất trồng giữ nhiều nước: Gồm Dến nước, Xơ dừa, Bột dừa, Vỏ cà phê

Những giống lan  trồng ướt, gồm:

Hồ điệp:

loại này chịu ẩm rất cao, khi ta trồng đủ độ ẩm cây sẽ cho hoa rất sung 

Cây này được trồng từ cây mô đến lúc ra hoa là 1,5 năm:
 

Những giống lan trồng khô và nắng:

Dendro, Vũ nữ, Vanda, Mokara, Karawara.

Các loại này chịu chất trồng thoáng và chịu nắng rất cao

II/ PHÂN THUỐC 

Phân sử dụng cho phong lan, chúng ta chia làm 3 thời kỳ: cây con, cây trung, và cây trưởng thành

Cây con cần rất nhiều đạm để phát triển, cần sử dụng các loại phân có hàm lượng đạm cao, nếu có thể, pha thêm 1 chút B1 vào phân để kích thích cho bộ rễ phát triển.

Cây trung là cây gần trưởng thành, nên bớt lượng đạm lại để cây đừng tập trung phát triển lá, bên cạnh đó cần thêm lân

Cây trưởng thành: lúc này chúng ta phải lưu ý, không nên đánh phân theo bài bản, mà sử dụng phân tùy vào sự phát triển của cây. Nếu cây dư đạm, cần tăng Kali và Lân để cân bằng, và đối với 2 loại còn lại cũng thế, cố gắng cho 3 thứ Đạm, Lân, Kali lúc nào cũng cân bằng và ổn định.

Cây lan không chết vì sâu rầy, chỉ chết vì bệnh nấm, nên phun thuốc nấm định kỳ 10 ngày/ 1 lần vào mùa mưa (không nên sử dụng các loại thuốc nấm có thành phần Cu)

Nên tưới phong lan vào sáng sớm và sau khi trời tắt nắng để tránh làm phỏng lá lan. Tưới bằng vòi phun sương, tưới đều trên lá và chậu sao cho chất trồng trong chậu ướt đều

Trong thiên nhiên, họ phong lan thường mọc ở các vùng rừng ẩm ướt, đa số mọc trên cây cao và dưới tàn cây, Vì vậy khi trồng phong lan, chúng ta cần tạo môi trường tương tư như vậy để thích ứng với chúng, môi trường cần có độ ẩm và thoáng gió

Độ ẩm thông thường cho cây lan khoảng từ 50-80%, với độ ẩm này cây sẽ cho ra hoa đẹp

Thoáng gió rất cần thiết trong việc trồng hoa lan, nên trồng các chậu có khoảng cách vừa đủ để không khí có thể đối lưu, tạo sự thoáng đãng và tạo độ mát cho cây.

      (Tạo độ ẩm bằng cách tưới ướt sàn) 

      Cattleya xuất xứ từ vùng Nam Mỹ, người ta ưa chuộng vì nó dễ trồng hơn các loại lan khác. Màu sắc đẹp và đa dạng, hoa to, có hương thơm, loại này thích hợp với khí hậu Việt Nam, nhất là Sài Gòn

Silly Compton Z1129 

Chủng loại Cat thích hợp với khí hậu từ 22-29oC và độ ẩm cao, giúp cây tăng trưởng và kích thích ra hoa

Cây cần ánh sáng để trao đổi chất, tuy nhiên nếu ánh sáng gay gắt sẽ làm cháy lá cây, nếu ánh sáng không đủ sẽ làm cây bị mềm lá, lá có màu xanh đậm, cây lan sẽ chậm lớn và chậm ra hoa. Vì thế ta cần phủ lưới 70% nắng  với những khu vực thiếu nắng , những vườn có nhiều nắng rọi vào chỉ cần phủ 50% nắng để cản bớt sự chiếu rọi vào cây.

Nước và Cacbon từ CO2 tạo ra đường góp phần nuôi dưỡng cây, nước là thành phần quan trọng nhất đối với lan, tuy nhiên nếu lan nhận quá nhiều nước sẽ dẫn đến úng thối rễ, ngược lại nếu lan nhận không đủ lượng nước cần thiết thì giả hành sẽ nhăn nheo, cây không phát triển. Vì thế quá nhiều hay ít nước cây cũng sẽ chết. Tưới lan không theo 1 công thức nhất định là 1 ngày phải tưới mấy lần, mà chỉ cần căn cứ vào độ ẩm của chậu lan, nếu thời tiết quá khô có thể tưới từ 2-3 lần/ ngày để giữ ẩm cho cây, còn những khi thời tiết quá ẩm , chỉ cần phun sương cho sạch lá, khi nào chậu khô thì tưới lại  (có thể vài ngày)

Trồng cây nào cũng cần bón phân thì cây mới phát triển và ra hoa nhiều hơn, Cattleya cũng vậy, có nhiều loại phân dùng cho lan như 20-20-20 hay 6-30-30, 19-31-17 để tưới. Tưới vừa đủ để đầu lá không bị cháy ngọn. 

Đây là một loại hoa kiểng nhiều mầu sắc, cánh hoa đẹp như những con bướm. Hoa nở rất lâu tàn và nét đẹp thật tao nhã, dễ trồng trong nhà. Loại hoa có tên khoa học là phalaenopsis này tìm mua dễ dàng và nở hoa quanh năm. Có cấu tạo dày, hoa nở bền đến vài tháng. Mầu sắc chính là trắng, hồng, tím và vàng, đôi khi lấm tấm hoặc có sọc

Chuẩn bị chậu trồng

Bạn có thể chọn loại chậu bằng đất hoặc bằng nhựa dành riêng cho hoa phong lan. Dưới đáy chậu thường có những lỗ to để thoát nước và trên thành chậu có lỗ để xỏ que móc nếu bạn muốn treo lên cao.

Đất trồng là hỗn hợp thật xốp gồm 7/10 vỏ cây thông + 2/10 đất sét giãn nở + 1/10 mousse polyuréthane, có thể mua tại các cửa hàng hoa kiểng. Khi trồng hoa, hãy kiên nhẫn chờ khoảng 10 ngày rồi mới tưới và 3 tuần sau mới bón phân. Sau đó, chỉ tưới một lần trong tuần, không làm ướt hoa. Nếu cần, nên phun xịt cho rễ cây (khi rễ xanh tươi nghĩa là đầy đủ nước, ngả mầu xám là thiếu nước). Nửa tháng một lần phun xịt phân bón, sau khi tưới.

Sự cố khi chăm sóc

Bạn nên để ý ngay đến những hiện tượng sau:

* Không ra hoa: cây thiếu phân bón
* Hoa rụng khi chưa nở: di chuyển cây hay gặp luồng gió lạnh
* Thối lá: nhiệt độ quá thấp hoặc nước đọng dưới đáy (trường hợp không treo)
* Lá héo rũ: sức nóng không đủ hoặc thiếu nước, đặt chậu hoa trên một cái đĩa có đầy sỏi và một chút nước.
* Chấm nâu trên lá: bị nắng chiếu trực tiếp vào
* Thủng lá: ốc sên

Chú ý khi trồng hoa

* Nhiệt độ tối ưu là từ 20oC - 25oC vào ban ngày và 18oC vào ban đêm. Do vậy, bạn nên chọn nơi thoáng mát để đặt hoa.
* Hoa phong lan thích ánh sáng nhẹ (buổi sáng) và không chịu được ánh sáng quá mạnh.
* Tưới bằng nước không có chất vôi và để lắng vài ngày, làm ẩm đất thường xuyên, giữa 2 lần tưới. Khi trổ hoa, mỗi năm hoặc 2 năm nên sang chậu một lần, khi có sự hình thành của những vòng rễ mới.
* Phun xịt phân bón dành cho hoa phong lan đã hòa tan loãng trên rễ cây.

Để cho chậu hoa nở đẹp hơn

- Không nên cắt cành sát gốc, mà cao lên trên cách 4 mắt. Một cành mới sẽ phát triển trong số mắt đó.
- Để cho cánh hoa nở bung đẹp. Hãy dùng nước ấm phun xịt lên các nụ hoa, nhưng cẩn thận không làm ướt hoa đã nở.