Cách dạy con học tiếng anh cha mẹ nên biết

Phụ huynh chính là những người giúp con học tiếng Anh tốt nhất và để trở thành người bạn đồng hành cùng con trong việc học tiếng Anh cùng con, phụ huynh cần phải hiểu và tuân thủ một số nguyên tắc nhất định.

Tuy nhiên, để trở thành người bạn đồng hành trong việc học tiếng Anh cùng con, phụ huynh cần phải hiểu và tuân thủ một số nguyên tắc nhất định.

 “Viên đạn bạc”
 

Trong tiếng Anh, thành ngữ “viên đạn bạc” (“silver bullet”) xuất phát từ những câu chuyện và bộ phim về huyền thoại người sói. Con người đã tìm ra cách đối phó với loài sinh vật đáng sợ này, đó là sử dụng những viên đạn làm bằng bạc. 

Để ngăn chặn lũ người sói, những viên đạn bạc là cách đơn giản nhất. Tuy nhiên, việc tìm ra được “những viên đạn bạc” đó cho những vấn đề phức tạp dường như nằm ngoài sức tưởng tượng.

Giá mà những thứ đó tồn tại, việc học một ngôn ngữ sẽ chẳng có gì phức tạp. Các em sẽ có thể học chủ yếu tại nhà và sử dụng ngoại ngữ thành thạo chỉ sau một thời gian ngắn.

Nhưng điều này cũng hoang đường như câu chuyện về người sói và những viên đạn bạc vậy. Thực tế việc học ngoại ngữ và luyện tập sử dụng ngôn ngữ một cách hiệu quả và có giá trị là một hành trình nhiều khó khăn.
Phụ huynh chính là những người giúp con học tiếng Anh tốt nhất.

Trước khi bàn về một vài phương pháp để những phụ huynh chỉ nói tiếng Việt có thể giúp con mình luyện tập tiếng Anh tại nhà, phụ huynh cần nhớ kĩ 4 điều sau: tích cực học và luyện tập đúng cách, tránh quá tải các bài tập làm trên giấy, không nên để ngoại ngữ thành một nỗi sợ hãi và sử dụng ở cả những hoàn cảnh không phù hợp, và luyện tập tại nhà có những hạn chế so với giờ học trên lớp.

 Thế nào là tích cực học và luyện tập đúng cách?

Tại các buổi họp phụ huynh, các bà mẹ chia sẻ về phương pháp học tiếng Anh cho con. Thường thì con họ sẽ phải thức dậy sớm mỗi sáng đề học ngữ pháp, buổi tối sẽ là làm những bài tập ngữ pháp hay các bài nghe từ đĩa CD. 

Và rồi họ băn khoăn vì sao với lịch học dày đặc đó mà không thấy sự tiến bộ của các em khi giao tiếp tiếng Anh hay vì sao các em không mạnh dạn nói tiếng Anh nhiều hơn khi đến lớp.

Lý do dường như rất rõ ràng: bởi chính các vị đã làm cho con mình ghét tiếng Anh với một lịch học quá căng thẳng. Sau mỗi ngày làm việc, không ai muốn tiếp tục phải làm quá nhiều bài tập về nhà. Do đó, giao cho các em một núi bài tập về nhà sẽ biến việc học tiếng Anh thành một hình phạt đáng sợ và hoàn toàn chán ngắt. 

Vốn dĩ việc học một ngôn ngữ mở ra một cánh cổng đến với thế giới của ngôn từ, ý tưởng, giải trí, du lịch vàgiáo dục. Các bà mẹ ép con mình làm nhiều bài tập bởi họ đều yêu con mình và mong các em thành công. Tuy nhiên, phương pháp đó chỉ đơn giản là phản tác dụng. Nếu trẻ không thích nói tiếng Anh thì chúng sẽ không bao giờ nói. Và nếu trẻ không nói tiếng Anh thì sẽ không bao giờ có thể tiến bộ.

Vì sao cần tránh quá tải việc làm bài tập trên giấy?

Bài tập trên giấy chính là những cách luyện tập bị động, tuy có ích nhưng tác dụng lại rất hạn chế. Bài tập trên giấy có thể giúp củng cố cấu trúc ngữ pháp vừa học và một hoặc hai bài tập có thể giúp các em ghi nhớ ngữ pháp. 

Nhưng không thể thực sự luyện một ngôn ngữ theo cách đó. Ví dụ như khi bạn đã hoàn thành một lượng bài tập trên giấy về một cấu trúc mới học, tiếp tục làm thêm những bài tập lặp lại tương tự sẽ hầu như không còn tác dụng. Vì đó là lúc bạn cần vận dụng những cấu trúc đó trong giao tiếp, lắng nghe mọi người sử dụng chúng và sử dụng trong văn viết. 

Phương thức luyện tập này giúp kết nối não bộ của con người một cách hiệu quả và lâu dài hơn những cách luyện tập thụ động.

Không nên ép trẻ nói tiếng Anh trong hoàn cảnh không phù hợp

Các phụ huynh thường thắc mắc vì sao con họ không nói tiếng Anh với những người nước ngoài gặp trên phố hay trong quán ăn và quên mất rằng trẻ em không hề thích nói chuyện với người lạ. Với chúng người lạ đôi khi rất đáng sợ. Hơn nữa, với trẻ em, những người lạ là người nước ngoài lại càng đáng sợ. Vì họ có những đặc điểm ngoại hình khác biệt và nói thứ ngôn ngữ các em không thể hiểu hết hay không quen sử dụng.

Mong các em giao tiếp tiếng Anh với những người nước ngoài xa lạ sẽ là áp lực lớn và có thể làm các em không thích nói tiếng Anh nữa. Hơn thế nữa, ngôn ngữ được hình thành trong những hoàn cảnh thích hợp. 

Nói cách khác, chúng ta sẽ chẳng bao giờ bỗng nhiên nói một điều gì đó mà không có lý do. Bảo các em nói tiếng Anh với người nước ngoài trên phố cũng là khiến các em ngẫu nhiên sử dụng ngôn ngữ không phù hợp hoàn cảnh. Bởi vốn dĩ các em và những người nước ngoài không quen biết không có chuyện gì để cùng nói cả. Việc đó giống như tôi giới thiệu các bạn với những người bạn Việt Nam tại Mỹ và bảo các bạn “hãy nói tiếng Việt đi”. Sẽ thật kỳ lạ và có thể khiến các bạn ngại giao tiếp.

Trẻ sẽ nhanh chóng nói tiếng Anh khi sống trong môi trường “thấm đẫm” ngôn ngữ này.

 Luyện tập tại nhà có những hạn chế so với giờ học trên lớp

Bạn rất thành thạo tiếng Anh và mặc dù việc giúp các em luyện tập tại nhà rất có ích nhưng cũng có nhiều hạn chế. Và trường hợp bạn không thể giao tiếp bằng tiếng Anh, nơi duy nhất dạy con bạn học tiếng Anh là các lớp học. 

Luyện tập tại nhà qua những bài tập trên giấy có thể tăng động lực học và thậm chí bổ sung vốn từ vựng (tôi sẽ trình bày tiếp ở bài tiếp theo), tuy nhiên, tất cả những yếu tố đó không thể thay thế vai trò của các lớp học.

Các bậc phụ huynh thường muốn con mình nhanh chóng biết và giỏi ít nhất là một ngoại ngữ ngay từ những năm đầu tiên của cấp Tiểu học.

Khi bé con bắt đầu đi học lớp 1, ngoài việc tập đọc, tập viết tiếng Việt, hiện nay, bố mẹ nào cũng băn khoăn về việc học ngoại ngữ của con. Trong tương lai, nhiều người muốn cho con đi du học. 

Các bậc phụ huynh thường muốn con mình nhanh chóng biết và giỏi ít nhất là một ngoại ngữ ngay từ những năm đầu tiên của bậc tiểu học. Không kể những người cho con theo học các trường quốc tế, nhiều người sẵn sàng bỏ một khoản tiền lớn để con được học thêm ở các trung tâm ngoại ngữ có giáo viên nước ngoài hoặc học bằng các phương pháp tiên tiến.

 Tuy nhiên, bất luận cách tiếp cận vấn đề này thế nào, dù là gia đình khá giả hay bình thường, theo tôi, việc học ngoại ngữ của trẻ ở những lớp đầu tiên của bậc tiểu học vẫn cần có được một cách nhìn nhận đúng ở góc độ tâm lý của phụ huynh. Đó là:

Ngoại ngữ, dù là thứ tiếng phổ biến nhất như tiếng Anh đi chăng nữa, cũng vẫn chỉ là... ngoại ngữ! Nó không phải là chìa khóa mở được hết thảy mọi tòa lâu đài kiến thức. Vì thế, chớ gây áp lực cho con, rằng bằng bất kỳ giá nào con cũng phải giỏi ngôn ngữ mà bố mẹ lựa chọn. Có thể bạn không tin, nhưng cũng như người lớn, đứa trẻ cũng có những thiên hướng khác nhau, thậm chí cả trong việc chọn môn ngoại ngữ nào hợp với mình. Hoặc đơn giản là bé thích.

Trong chương trình "Đường lên đỉnh Olympia" có câu hỏi bắt buộc về tiếng Anh. Tôi lấy làm thắc mắc. Như vậy, những em chỉ học tiếng Nga hoặc tiếng Pháp đều không có cơ hội tham gia? Thực ra, điều này xuất phát từ tâm lý "Tiếng Anh ai cũng phải biết!".

Đối với một đứa trẻ, chớ nghĩ đến từ "phải", mà hãy nghĩ đến từ "thích". Đó là nguyên tắc đầu tiên quan trọng. Hãy làm sao cho con thấy hứng thú với môn học. Chẳng hạn, trước khi bắt đầu "cua" dạy con hoặc đưa con đi học thêm ở nhóm nào đó, bạn hãy mua sách truyện, phim được xuất bản bằng tiếng Anh cho bé đọc, xem một thời gian, kích thích sự tò mò của bé đối với môn học.

- Mỗi đứa trẻ có một năng khiếu khác biệt. Có bé tiếp thu về ngôn ngữ rất nhanh, có bé lại chỉ thích các con số v.v... Vì thế, đừng đòi hỏi con mình phải phát âm quá hay, nghe nói quá siêu. Hãy kiên nhẫn và... bình tĩnh với việc học ngoại ngữ của bé. Đừng đánh giá trình độ tiếp thu bài của bé chỉ qua việc học ngoại ngữ. Nếu con bạn chưa tỏ ra xuất sắc, chớ tỏ ra thất vọng một cách lộ liễu hay lấy thành tích của các bé khác ra làm gương.

- Dạy và học thông qua trò chơi, thơ ca, văn vần, bài hát, các bộ phim hoạt hình lồng tiếng Việt. Bất kỳ cái gì cũng có thể biến thành trò chơi, đôi khi chẳng cần liên quan gì đến môn học.

- Khối lượng kiến thức mới đưa vào một buổi học không quá nhiều, theo một chủ đề nhất định, không lan man. 5 từ mới và cách dùng chúng nhuần nhuẫn có ích cho các em hơn là cả mấy chục từ mới mà học lớt phớt, nói trước quên sau. "Thời lượng" một buổi học cũng chỉ nên là 45 đến 60 phút.

- Không dạy trẻ kiểu "học dịch". Ví dụ truy: "Con gà tiếng Anh là gì? Con mèo tiếng Anh là gì? Con dịch cho mẹ nghe câu: Hôm nay trời mưa... v.v...". Với kiểu học như thế, bé có thể sẽ thuộc rất nhiều từ, nhưng vẫn chưa phải là "biết tiếng" vì thiếu tư duy kết nối và logic.

Học bằng tình huống. Cô giáo hoặc bố mẹ đừng ngại ngần dùng ngoại ngữ trò chuyện với bé trong những khoảng thời gian định sẵn độ 1, 2 tiếng một ngày chẳng hạn về một chủ đề nhất định. Mạnh dạn nói với trẻ nhiều điều, bé sẽ hiểu bạn chỉ qua một vài từ khóa. Đây là nguyên tắc quan trọng.

Hãy tích cực dùng hình ảnh, màu sắc và xây dựng các tình huống, bé sẽ tiếp thu rất tự nhiên. Ví dụ, bé học tiếng Anh, bạn có thể chỉ vào hình con thỏ và nói "Rabbit" bằng ngoại ngữ, nhưng tuyệt đối không nói to lên "rabbit" là con thỏ! Mục đích của ta là bé nghe và nghĩ bằng ngôn ngữ đó. Tức là khi nhìn thấy hình con thỏ là trong đầu bé hiện lên chữ rabbit chứ không phải chữ con thỏ!

- Nếu có điều kiện, hãy cho con tiếp xúc với người nước ngoài nói thứ tiếng con đang học để con tiếp thu cách phát âm. Việc luyện ngữ âm là cần thiết hàng đầu đối với trẻ. Nhưng luyện bằng cách nghe nhiều, nói nhiều, trẻ sẽ thấm vào đầu từ lúc nào chứ không nhất thiết phải kèm như kèm... kem, bắt đọc đi đọc lại một vài bài đọc cũ kỹ, khiến trẻ chán học. 

Tuy vậy, bạn cũng đừng băn khoăn nếu ở lớp Mẫu Giáo, người dạy ngoại ngữ cho con bạn không phải là người nước ngoài. Cho dù cô giáo người Việt nói chuẩn hay chưa chuẩn, thì con bạn vẫn có cơ hội nắm bắt được cách phát âm chuẩn nếu ở nhà bạn cho bé nghe bài hát, xem phim hoạt hình... Bé sẽ biết cách tự điều chỉnh rất nhanh. Đó là cơ chế tiếp thu tự nhiên của trẻ ở lứa tuổi này.

- Với trẻ lứa tuổi mẫu giáo và lớp 1, 2 tiểu học, hãy dùng các công cụ giảng dạy trực quan (các hình vẽ, các tấm ảnh, vật dụng đồ chơi, các con bông...) và tăng cường các hoạt động tập thể. Không cần phải bắt trẻ ngồi viết vào vở với những nguyên tắc ngữ pháp khô khan như kiểu học của người lớn.

- Thận trọng với việc đánh giá, chấm điểm. Đừng dùng điểm số hoặc các kiểu "sát hạch, truy bài" tạo áp lực cho trẻ và cho chính mình. Càng ít áp lực, trẻ học càng "vào". Hãy kiểm tra bài bé bằng những hình thức khác vui nhộn. Tuyệt đối không chê bai, phê phán, so sánh bé với bạn khác.

- Bạn có thể dạy con cùng một lúc hai ngoại ngữ mà không sợ bé bị lẫn. Tuy nhiên, một trong hai ngôn ngữ phải được nhấn mạnh nhiều hơn, xác định rõ chính và phụ. Trước mỗi buổi học, nhắc đi nhắc lại với bé: "Hôm nay chúng mình nói tiếng Pháp (hoặc tiếng Anh) nhé!" để bé phân biệt rõ ràng hai thứ tiếng.