Cách điều trị bệnh trào ngược dạ dày thực quản hiệu quả

Cách điều trị bệnh trào ngược dạ dày thực quản hiệu quả. Hãy cùng tìm hiểu kĩ nguyên nhân triệu trứng của bệnh để có cách điều trị phù hợp bạn nhé!

CÁCH ĐIỀU TRỊ BỆNH TRÀO NGƯỢC DẠ DÀY THỰC QUẢN


Bệnh trào ngược dạ dày - thực quản còn gọi là viêm thực quản trào ngược, là tình trạng trào ngược từng lúc hay thường xuyên của dịch dạ dày lên thực quản.
 

Bệnh rất dễ bị nhầm lẫn và thường được quy cho các bệnh khác như viêm loét dạ dày – tá tràng, viêm thanh quản, viêm mũi xoang… Do các chất dịch trong dạ dày như HCI, pepsine, dịch mật kích thích đối với niêm mạc thực quản, gây ra các triệu chứng và biến chứng.

Biểu hiện bệnh TNDD-TQ

Ở trạng thái sinh lý bình thường thỉnh thoảng cũng có hiện tượng trào ngược dịch dạ dày lên thực quản nhưng chỉ thoáng qua và không gây hệ quả gì. Khi cơ thắt dưới thực quản hoạt động không tốt, hiện tượng trên diễn ra thường xuyên sẽ dẫn đến bệnh TNDD-TQ. Ngoài ra, tình trạng rối loạn nhu động thực quản, giảm tiết nước bọt (do hút thuốc lá) và một số thuốc như nhóm kháng tiết choline, theophylline; các chất cafein, rượu, thuốc lá, sôcôla, hay bữa ăn nhiều mỡ… cũng là nguyên nhân gây bệnh.

Các triệu chứng quan trọng của bệnh TNDD-TQ là ợ nóng, ợ chua, buồn nôn và nuốt khó. Trong đa số trường hợp chẩn đoán chủ yếu dựa vào hỏi bệnh sử và qua theo dõi thấy có đáp ứng với điều trị thử. Triệu chứng điển hình của bệnh TNDD-TQ là chứng ợ nóng. Khi bệnh nhân có triệu chứng điển hình này có thể tiến hành điều trị thử với các thuốc ức chế bơm proton như omeprazole, lansoprazole, rabeprazole.

Tùy theo tình trạng, cơ địa bệnh nhân mà chọn một trong các thuốc trên. Trong khi điều trị cần phải có một chế độ ăn được kiểm soát bao gồm giảm các chất kích thích như rượu, cà phê, thuốc lá, sôcôla. Tránh ăn quá no hoặc uống nhiều nước có gas. Người bệnh cũng cần tránh làm tăng áp lực xoang bụng do trang phục như mang nịt lưng, áo nịt ngực quá chặt. Tránh sử dụng một số thuốc làm giảm trương lực cơ vòng dưới thực quản như nhóm anti-cholinergic, theophylline...

Một số thuốc hay dùng

Điều trị bệnh TNDD-TQ thường sử dụng một số thuốc kết hợp. Nhiều loại trong số đó là các thuốc giống như trong phác đồ điều trị viêm loét dạ dày - tá tràng. Việc sử dụng các thuốc chống tiết acid nhóm ức chế bơm proton làm giảm các triệu chứng và làm lành viêm thực quản trong đa số trường hợp nên là thuốc được chọn đầu tiên trong điều trị nội khoa bệnh TNDD-TQ.

Trường hợp bệnh TNDD-TQ nhẹ có thể dùng các thuốc như metoclopramide, domperidone, cisapride hoặc các thuốc antacid, acid alginic để điều trị. Đây là các thuốc có bán tại các nhà thuốc mà không cần đơn. Tuy nhiên cần đọc kỹ hướng dẫn và dùng đúng thời gian và liều lượng. Do bệnh dễ tái phát sau ngưng thuốc nên thường phải điều trị duy trì sau giai đoạn điều trị tấn công. Việc điều trị bệnh TNDD-TQ thường được kê thuốc uống và người bệnh dùng thuốc ở nhà cho nên cần đi khám bệnh, làm các xét nghiệm cần thiết, sau đó lấy thuốc uống và phải thực hiện đúng các quy định điều trị để tránh tái phát.

Esomeprazole (nexium): Đây là thuốc hay được kê đơn nhất trong số các thuốc ức chế bơm proton. Nhóm thuốc này được dùng để điều trị và dự phòng tái phát loét dạ dày, loét tá tràng, viêm thực quản trào ngược. Esomeprazole có tác dụng điều trị rất tốt tuy giá đắt. Uống thuốc kéo dài trong khoảng 4 - 8 tuần. Phụ nữ có thai và cho con bú cần thận trọng khi dùng thuốc này. Ngoài ra có thể dùng các thuốc khác có tác dụng tương tự ức chế acid mạnh như omeprazole (prilosec), lansoprazole (prevacid), rabeprazole (acipHex) và pantoprazole (protonix).

Các thuốc ức chế thụ thể H2: famotidine (pepsid), cimetidine (tagamet), ranitidine (zantac), và nizatidine (axid): đây cũng là nhóm thuốc hay dùng để điều trị bệnh TNDD-TQ. Tuy nhiên, đối với các thuốc kể trên, chỉ dùng một loại để điều trị và phối hợp với một trong các thuốc sau đây để chống nôn, tăng cường nhào trộn thức ăn để nhanh chóng đưa thức ăn xuống ruột. Đó là các thuốc tăng cường làm rỗng dạ dày như metoclopramide (reglan), domperidone (motilium), mosapride (zurma)...

Trong điều trị bệnh TNDD-TQ chỉ cần dùng phối hợp hai loại thuốc là đủ. Chẳng hạn như một liệu trình điều trị 1 tháng chỉ cần dùng esomeprazole và motilium. Không nên dùng đồng thời nhiều loại thuốc vừa tốn kém và không hiệu quả. Trong quá trình điều trị cần đồng thời áp dụng các biện pháp về thay đổi lối sống như tránh cúi người về phía trước hoặc tập luyện ngay sau khi ăn. Không nằm ngay sau khi ăn. Tránh ăn uống trong vòng 2 - 3 giờ trước khi ngủ. Tuyệt đối không hút thuốc lá, không uống cà phê trong suốt quá trình điều trị. Nên chia nhiều bữa ăn nhỏ và không nên ăn quá no. Khi nằm ngủ nên nâng đầu giường cao 15cm. Nên tập luyện vừa phải để tránh béo phì, thừa cân.

Hoài sơn, liên nhục, cát căn mỗi vị 16g, hắc táo nhân 20g, viễn chí 12g, bán hạ chế 10g, ngưu tất 16g, trần bì 12g, chỉ xác 10g, phòng sâm 20g, bạch truật 16g, cam thảo 12g, sắc uống 2 ngày 1 thang, ngày uống 2 lần sau bữa ăn.

Trào ngược dạ dày – thực quản do thức ăn lạ, thức ăn không phù hợp

Khi gặp thức ăn lạ, thức ăn không phù hợp, bộ máy tiêu hóa có ngay những phản ứng ở mức độ khác nhau, người bệnh ợ hơi, buồn nôn hoặc nôn, bụng đầy hơi, đau từng cơn hoặc đau liên miên, khí ở trung tiêu chạy ngược, vùng thượng vị đầy tức khó chịu… dùng bài thuốc sau:

Tía tô 16g, cây ngũ sắc (sao vàng hạ thổ) 16g, xương bồ 12g, hoàng kỳ 15g, hoài sơn 16g, biển đậu 16g, chỉ xác 10g, trần bì 10g, bạch truật (sao hàng thổ) 16g, đương quy 12g, sâm đại hành 16g, lá đắng 16g, lá lốt 12g, sinh khương 4g. Sắc uống 2 ngày một thang, ngày uống 2 lần sau bữa ăn. Công dụng: giải độc, bổ tỳ vị, nhuận khí, lập lại môi trường hòa bình cho bộ máy tiêu hóa.

Biểu hiện bệnh

Theo lương y Quốc Trung, bệnh trào ngược dạ dày thực quản thuộc chứng khí nghịch của y học cổ truyền, là tình trạng trào ngược từng lúc hay thường xuyên của dịch dạ dày lên thực quản. Ở trạng thái sinh lý bình thường, thỉnh thoảng cũng có hiện tượng trào ngược dịch dạ dày lên thực quản, nhưng thoáng qua và không gây hại gì.

Triệu chứng điển hình của trào ngược dạ dày thực quản là ợ nóng, buồn nôn hoặc nôn. Cảm giác nóng đau thường nằm ở giữa ngực, có khi bắt đầu từ phía trên rốn lan lên cổ hoặc ra sau lưng. Triệu chứng ợ nóng thường nặng hơn sau khi ăn no, khi đứng cúi người, hoặc khi nằm. Phần lớn, hiện tượng trào ngược dạ dày thực quản xảy ra khi dạ dày bị căng quá mức (như sau một bữa ăn quá no hoặc khi bị đầy bụng khó tiêu).

Bài thuốc

Theo lương y Quốc Trung, dựa vào các triệu chứng, y học cổ truyền chia trào ngược dạ dày thực quản thành các thể bệnh khác nhau và chữa bằng các bài thuốc cổ truyền tương ứng.

Với thể thương thực - biểu hiện trào ngược mùi chua khắm, ợ hăng, ợ chua, miệng hôi, chán ăn, đầy bụng, đau bụng, sắc mặt vàng, có thể dùng bài thuốc gồm các vị như: hoắc hương 12g, vỏ quýt (trần bì) 12g, vỏ rụt 12g, củ sả 8g, sinh khương (gừng tươi) 12g.

Với thể hàn (lạnh) - triệu chứng biểu hiện thức ăn không tiêu, ợ ra nước chua, trong, loãng, miệng môi xanh, trắng, sợ lạnh, thường xuyên đau bụng và đi tiêu lỏng. Trường hợp này có thể dùng bài thuốc gồm các vị như: hoắc hương 12g, tô tử 12g, củ sả 10g, vỏ quýt 12g, gừng khô 8g, gừng tươi 8g.

Với thể nhiệt - biểu hiện ợ ra nước vàng, đặc, mùi chua khắm, hễ ăn vào là trào ngược, khát nước, thích uống nước lạnh, nước tiểu đỏ, da nóng, môi đỏ, thì dùng bài thuốc gồm các vị: rau má 16g, hoắc hương 12g, gạo nếp (sao vàng) 16g, gừng tươi 12g, lá dành dành (sao vàng) 8g.

Cách nấu (sắc) các bài thuốc trên như sau: cho các vị thuốc vào nồi cùng 750 ml nước (3 chén), nấu kỹ còn lại 1 chén nước thuốc, chia uống 3 lần trong ngày, sau khi ăn 30 phút.

Cảm giác nóng bỏng sau xương ức giữa ngực, hay xảy ra sau bữa ăn hoặc lúc cúi mình về phía trước, hoặc lúc nằm ngửa; đau nóng rát khu trú ở bụng trên... Ban đêm bị đau, khó chịu, nếu ngồi dậy hoặc nâng cao đầu thì đỡ. Giảm triệu chứng khi uống các thuốc chống acid.

Ợ chua cũng là một triệu chứng đặc trưng của bệnh TNTQ.

Các biểu hiện về tai mũi họng: họng mất cảm giác; cảm giác nuốt nghẹn như có dị vật, hoặc vướng, sau xương ức hay sau yết hầu; viêm họng hay tái phát; khản tiếng, sáng dậy khản đặc rồi hết nhanh...

Bệnh xảy ra như thế nào?

Ở trạng thái sinh lý bình thường, thỉnh thoảng cũng có hiện tượng trào ngược dịch dạ dày lên thực quản nhưng rất thoáng qua và không gây hậu quả gì. Đo cơ chế bảo vệ chống trào ngược gồm nhiều yếu tố. Hoạt động của cơ thắt dưới thực quản là yếu tố quyết định trong hiện tượng TNDD-TQ. Nó có vai trò rất quan trọng trong việc bảo vệ niêm mạc thực quản đối với HCl của dịch dạ dày. Bình thường, co thắt dưới thực quản chỉ giãn mở ra khi nuốt, sau đó sẽ co thắt và đóng kín ngăn không cho dịch dạ dày trào ngược lên thực quản. Tuy nhiên, vẫn có lúc trương lực cơ bị giảm và dịch dạ dày trào ngược lên thực quản. Khi có sự trào ngược của dịch dạ dày lên thực quản, dịch nhầy thực quản với bi-carbonat và nước bọt do có tính kiềm sẽ trung hòa HCL của dịch vị làm giảm hoặc mất sự kích thích của dịch vị lên niêm mạc thực quản. Đồng thời, nhu động của thực quản sẽ đẩy dịch trào ngược trở xuống lại dạ dày.

Khi sự co thắt dưới thực quản hoạt động không tốt sẽ dẫn đến bệnh TNDD-TQ. Các yếu tố ảnh hưởng đến rối loạn hoạt động của co thắt dưới thực quản và cơ chế bảo vệ chống trào ngược có thể do: sự giãn co thắt dưới thực quản xảy ra thường xuyên hơn và kéo dài hơn, thoát vị hoành, rối loạn nhu động thực quản, giảm tiết nước bọt và các tác nhân khác làm giảm áp lực co thắt dưới thực quản như các thuốc secretin, cholecystokinine, glucagon; các thuốc kích thích thụ cảm, ức chế anpha, kháng tiết choline, theophylline; các chất caffein, rượu, thuốc lá, chocolate, hay bữa ăn nhiều mỡ.

Các dấu hiệu xác định bệnh

Các triệu chứng mà người bệnh than phiền, gây khó chịu gây ra bệnh cảnh bao gồm: ợ nóng, trớ và nuốt khó.

Ợ nóng: cảm giác gây ra do trào ngược dịch dạ dày lên thực quản. Niêm mạc thực quản bị kích thích bởi HCL hoặc dịch mật trong dịch dạ dày làm người bệnh có cảm giác nóng rát lan từ thượng vị lên dọc sau xương ức, có khi lan đến vùng hạ họng hoặc lên tận mang tai. Trường hợp điển hình, chứng ợ nóng xuất hiện sau bữa ăn và theo tư thế cúi gập người về trước, hoặc những cơn ho ban đêm do tư thế nằm. Các triệu chứng trên tăng khi uống rượu, uống nước chua.

Trớ: sự ựa ngược dịch đọng trong thực quản, ngay trên phần bị nghẽn tắc. Trớ thường xảy ra do thay đổi tư thế hay một sự gắng sức. Dịch trớ thường không mùi vị, không chua và có thể lẫn thức ăn chưa tiêu hóa.

Nuốt khó: rất đa dạng, có thể do nuốt khó với chất lỏng là chính, liên quan đến co thắt dưới thực quản, hoặc có thể nuốt khó thật sự với chất đặc có hay không kèm theo nuốt đau. Triệu chứng nuốt khó cần phân biệt một số bệnh lý tại thực quản như: ung thư thực quản, cần phải chụp X-quang, chụp CT-Scan vùng ngực và nội soi thực quản để xác định. Ngoài ra, một số các dấu hiệu khác cũng có giá trị xác định như cảm giác vướng vùng họng, hay sặc khi nuốt, ho khan kéo dài không có nguyên nhân.

Diễn tiến và biến chứng

Diễn tiến bệnh lý thường không có sự song hành giữa triệu chứng lâm sàng và tổn thương thực thể của bệnh. Thường xảy ra nhất là viêm thực quản do trào ngược với các hệ quả như loét, teo hẹp. Xơ hóa do viêm có thể làm co rút thực quản. Niêm mạc thực quản bị ngắn do niêm mạc thực quản bị thay thế dần bởi niêm mạc dạ dày với nguy cơ hóa ung thư đoạn niêm mạc bị chuyển sản. Loét thực quản có thể gây xuất huyết tiêu hóa. Hiếm gặp hơn là các biến chứng viêm thanh quản, viêm xoang, viêm mũi họng, viêm phổi do hít do trào ngược xảy ra vào ban đêm.

Cách điều trị bệnh

Bao gồm điều trị nội khoa: chế độ dùng thuốc, sử dụng các thuốc chống tiết acid nhóm ức chế bơm proton như: omeprazole, lansoprazole, rabeprazole làm giảm các triệu chứng và làm lành viêm thực quản trong đa số trường hợp nên là thuốc được chọn đầu tiên trong điều trị. Chế độ ăn giảm các chất kích thích như: rượu, cà phê, thuốc lá, chocolate. Không nên thêm nhiều các loại gia vị gây kích thích mạnh như: ớt, tiêu. Tránh ăn quá no hoặc uống nhiều nước có ga. Tránh làm tăng áp lực xoang bụng như nịt lưng, nịt vú quá chặt.

Phẫu thuật thường được chỉ định trong những trường hợp không đáp ứng hoặc đáp ứng kém với điều trị nội khoa. Đó là các phương pháp tạo nếp gấp đáy vị (phẫu thuật Nissen, phẫu thuật Toupet), hoặc các phương pháp can thiệp qua nội soi khâu tạo hình cơ vòng dưới thực quản qua nội soi, hoặc tiêm chất sinh học làm tăng khối cơ. Có những trường hợp bị biến chứng hẹp thực quản có thể được nong thực quản qua nội soi.

ST.