Người bị trúng gió thường có những biểu hiện như mệt mỏi, cơ thể ớn lạnh, đau nhừ cả cơ thể, kèm theo cảm giác buồn nôn; nếu nặng có thể ngất và nguy hiểm đến tính mạng nếu không được cấp cứu kịp thời.
Bị trúng gió phải điều trị thế nào?
Hỏi: Tôi năm nay 25 tuổi, khoảng 1 tháng gần đây, tôi hay bị đau mỏi cơ thể, đau đầu, ớn lạnh, kèm các biểu hiện buồn nôn rất khó chịu. Triệu chứng này diễn ra khá thường xuyên khi tôi phải ra ngoài trời lạnh. Xin hỏi tôi bị bệnh gì? Cách điều trị thế nào?
Trả lời: Chẩn đoán lâm sàng qua triệu chứng mà bạn mô tả cho thấy có thể bạn đang mắc chứng bệnh trúng gió. Bệnh thường có những biểu hiện như mệt mỏi, cơ thể ớn lạnh, đau nhừ cả cơ thể, kèm theo cảm giác buồn nôn. Trường hợp nặng, người bệnh có thể bị ngất, nếu không được cấp cứu kịp thời dễ nguy kịch đến tính mạng.
Trúng gió thường gặp nhất là vào lúc giao mùa, khí hậu thay đổi thất thường, lúc nóng lúc lạnh, sương, nhiều gió… Tuy nhiên, trong trường hợp của bạn có thể bạn mắc bệnh huyết áp thấp mạn tính nên cơ thể thường xuyên mệt mỏi, khi gặp các yếu tố thời tiết bất lợi thì không thích ứng được sinh ra triệu chứng trúng gió mạn tính kéo dài.
Để điều trị, bạn cần chú ý giữ ấm cơ thể mỗi khi ra ngoài. Cố gắng tránh tiếp xúc ngoài trời khi thời tiết quá xấu, trước khi ra ngoài trời nên uống một tách trà gừng có đường nóng hoặc xoa một ít dầu gió để làm nóng cơ thể. Sau khi áp dụng những cách làm đơn giản này mà bệnh không thuyên giảm, bạn nên đến các bệnh viện kiểm tra tình trạng bệnh cụ thể.
Cách ứng phó khi bị gió độc "tấn công"
Mùa lạnh, ngoài mấy bệnh hay gặp là cảm lạnh, viêm đường hô hấp trên, dưới và bệnh tiêu chảy cấp, tai biến mạch máu não... trúng gió cũng rất thường gặp. Tây y gọi là cảm mạo, Đông y gọi là nhóm bệnh “Thời khí”, bệnh do thời tiết, khí hậu gây nên.
Đừng coi thường trúng gió
Chị Kim Dung ở ngõ 678 đường Giảng Võ, Hà Nội vừa chuẩn bị lên xe buýt đi làm bỗng thấy xây xẩm mặt mày, ngã ngất ra đường. Mọi người vội đưa chị vào một nhà gần đó xoa dầu, cho uống nước gừng... Một lát sau chị tỉnh, nhưng toàn thân đau ê ẩm, nôn nao rất khó chịu.
Theo đông y, trường hợp của chị Dung là bị trúng gió độc. Trúng gió hay xảy ra khi thời tiết như nắng, gió, trời lạnh, sương giá, mưa... tác động, cơ thể không thích ứng kịp nên mắc bệnh. Người bị trúng gió thường ớn lạnh gáy, sống lưng, tay, chân, có khi kèm nhức đầu, chóng mặt, chảy nước mũi, đau bụng, nôn mửa, tiêu chảy. Nặng thì hôn mê, tay chân rất lạnh, co cứng, có thể nguy hiểm đến tính mạng nếu không được cứu chữa kịp thời.
Với Tây y, trúng gió chỉ cần uống thuốc trị cảm, uống thêm vitamin C để tăng sức đề kháng. Còn Đông y thì cạo gió, đánh gió, hút giác, lể... là khỏi. Trong dân gian, trúng gió nhẹ chỉ cần cạo gió, đánh gió bằng dầu nóng, nước gừng hay được dùng nhất, sau đó cho người bệnh uống nước đường gừng nóng, sữa, nước cam, ủ ấm, ăn cháo hành, tía tô nóng... là khỏi.
Tuy trúng gió nhẹ có thể chữa đơn giản nhưng nếu không được điều trị triệt để sẽ mệt mỏi khó chịu hàng tháng trời, hoặc để lại di chứng tiềm tàng cho các chứng phong thấp, tê thấp, mất khả năng đề kháng...
Xử trí khi trúng gió bị ngất
Trúng gió gây ngất như trường hợp của chị Kim Dung là trạng thái mất ý thức đột ngột, người bệnh đột ngột ngã lăn ra bất tỉnh. Theo bác sĩ đông y Nguyễn Ngọc Phái, khi thấy người bị trúng gió ngất, cần khẩn trương tác động vào huyệt nhân trung nằm ngay dưới gốc mũi, ở vị trí 1/3 trên của rãnh nhân trung giúp họ thoát khỏi tình trạng ngất càng nhanh càng tốt.
Sau khi bệnh nhân tỉnh, đặt bệnh nhân nằm đầu thấp hơn chân (để tăng lượng máu nuôi dưỡng não), nghiêng đầu sang một bên (để tránh tụt lưỡi hoặc hít phải chất nôn vào phổi), đắp chăn ấm, tránh gió lùa. Đồng thời cho ngửi tinh dầu (dầu cao Trường Sơn, dầu Gấu...), xoa dầu vào nhân trung...
Theo bác sĩ Nguyễn Thị Huệ (Trung tâm tư vấn chăm sóc SKSS Hà Đông, Hà Nội): Để tránh bị trúng gió, những hôm nhiệt độ xuống thấp, người già và trẻ em nên hạn chế ra ngoài trời để giữ ấm. Không ra ngoài, nhưng không nên nằm hoặc ngồi yên một chỗ, mà cần vận động liên tục để mạch máu lưu thông. Không bật điều hòa quá ấm hoặc lò sưởi quá cao vì khi từ phòng ấm ra ngoài, nhiệt độ chênh lệch lớn dễ bị cảm lạnh, trúng gió.
Ở miền núi, nhiệt độ còn thấp và rét buốt hơn, gió lùa mạnh, nên giữ ấm là quan trọng nhất. Phải giữ ấm toàn thân, bởi có rất nhiều người thân thì mặc ấm, nhưng lại đi chân đất, như thế vẫn không phải là ấm, bởi đôi chân là trái tim thứ hai của con người. Nếu phải lội nước hay quần áo bị ướt, cần thay đồ và hong khô ngay kẻo cảm lạnh và mắc các bệnh khác.
Tránh trúng gió ngày độc
- Ngày lạnh trước khi ra đường nên đội mũ che tai, quàng khăn để tránh gió lùa vào tai, cổ - những nơi dễ bị nhiễm lạnh.
- Các cụ già nên đợi khi có ánh sáng mặt trời, sương lạnh tan bớt hãy mặc ấm, đội mũ, quàng khăn đầy đủ để tránh gió và đột quỵ. Khi vận động thấy nóng người có thể cởi bớt trang phục chứ không nên mặc phong phanh bởi rất dễ bị trúng gió.
- Không nên uống rượu chống lạnh vì cồn làm cơ thể nóng lên nhưng khi giã rượu sẽ bị lạnh.
- Nếu tắm cần tránh nơi có gió lùa, lau người khô nhanh để không bị mất nhiều nhiệt và nhiễm lạnh. Tốt nhất tắm nhanh, lau người rồi chui vào chăn nằm tới khi ấm.
Cách chữa trúng gió
Theo Thầy thuốc ưu tú Trần Văn Bản, Phó Chủ tịch Hội Đông y Việt Nam, chứng bệnh cảm lạnh, trúng gió bất cứ mùa nào cũng có thể mắc, nhưng mùa lạnh và lúc giao mùa như hiện nay là hay gặp hơn cả.
Phụ nữ có thai không cạo gió phần bụng
Cảm lạnh theo quan niệm của Đông y là cảm mạo, cảm cúm, trúng gió, hay gặp khi trời lạnh do tà khí xâm nhập vào cơ thể qua lỗ chân lông và đường hô hấp, gây đau đầu, sổ mũi, toàn thân đau nhức, ho, sợ lạnh, sợ gió, kèm theo các khớp xương nhức mỏi, sốt nhẹ.
Theo Thầy thuốc ưu tú Trần Văn Bản, cạo gió là phương pháp chữa bệnh dân gian rất hiệu quả, rẻ tiền, an toàn, thao tác đơn giản mà khỏi bệnh. Những người ở xa các cơ sở y tế, thiếu phương tiện chữa trị thì cạo gió kết hợp với nghỉ ngơi, uống nhiều nước, ăn thức ăn ít mỡ sẽ rút ngắn thời gian bị ốm.
BS Đông y Kiều Linh, Phòng khám đông y phố Hoàng Đạo Thành, Hà Nội cho biết: “Dụng cụ cạo gió thường dùng là đồ bạc có cạnh tròn nhẵn nhụi như nhẫn bạc, vòng bạc, thìa bạc, đồng bạc trắng… Giờ đây còn có dụng cụ cạo gió làm bằng sừng trâu (sừng trâu cũng là một vị thuốc Đông y có thể phát tán chướng khí, thông khí huyết, có cấu trúc hóa học tương tự sừng tê giác).
Theo hướng dẫn của BS Kiều Linh, trước và sau khi cạo gió phải khử trùng dụng cụ cạo gió. Khi cạo gió tránh chỗ gió lùa, quạt thổi. Sau đó, để người bệnh nằm ngay ngắn, thoa dầu gió lên chỗ cần cạo, dùng lực đều và miết dài theo hướng một chiều từ trên xuống dưới. Lần lượt cạo gió cho cổ, lưng, bụng, chân và tay. Cánh tay và ngực dùng lực nhẹ để cạo, ngực cạo từ trong ra ngoài, lưng cạo xuôi dọc hai bên cột sống từ vai xuống thắt lưng.
Tuy nhiên, ở lưng có thể cạo gió mạnh hơn, tùy sức chịu đựng của người ốm. Mỗi bộ phận cạo 3-5 phút là bầm đỏ, tới khi đồ bạc xám lại là khí độc đã bị hút ra, người sẽ nhẹ nhõm. Chỉ cần uống thêm cốc nước nóng (có pha thêm chút muối), hoặc uống sữa, nước cam ấm, hoặc ăn tô cháo có nhiều hành, thìa là, tía tô rồi đắp chăn nằm nghỉ. Khi nào mồ hôi vã ra thì lau khô, thay quần áo. Không nên đi ra đường ngay sau khi cạo gió kẻo sẽ bị cảm lại.
Nếu người bệnh ho, ngứa cổ họng thì cạo thêm dọc xương mỏ ác ở ngực. Cạo xong chỗ này mới cạo sang chỗ khác, không cạo quá lâu và không dùng lực cưỡng bức để tạo vết. Lần cạo gió sau cách lần cạo trước 3-6 ngày. Tuyệt đối không cạo gió chỗ có vết lở loét, phần bụng của phụ nữ có thai hoặc người cao huyết áp, da có độ mẫn cảm cao, người có bệnh khó đông máu và các bệnh về da.
Không xông hơi khi người đang sốt
Khi bị đau đầu, ngạt mũi, đau họng, rát họng, da khô không có mồ hôi, đau xương, đau mình mẩy… trong Đông y gọi là hiện tượng bế biểu do cảm phong hàn, các lỗ chân lông bị bít lại, đường phế đạo đang bị ách tắc. Nồi lá xông lúc này rất hữu hiệu. Mỗi vùng dùng lá xông có khác, nhưng vẫn là các loại lá có tinh dầu, có tác dụng tân ôn giải biểu, trừ phong thông khiếu, kháng sinh khử trùng… như lá chanh, lá sả, tía tô, kinh giới, bạc hà, lá mít, lá nhãn, cây cứt lợn, lá gừng, lá nghệ, lá tre, hương nhu, ngải cứu…
Thầy thuốc nhân dân Nguyễn Xuân Hướng, Chủ tịch TƯ Hội Đông y Việt Nam cho biết, xông hơi là đun sôi kỹ các loại lá thơm rồi bắc xuống, dùng vỏ chăn trùm kín người ốm, mở dần vung nồi xông để hơi tinh dầu nóng ngấm dần vào da dẻ, đường hô hấp. Sau 5-15 phút xông, mồ hôi toát ra, sau đó lau khô, thay quần áo sạch, ăn bát cháo hành có lá tía tô, hoặc uống nước ấm, nghỉ ngơi sẽ thấy nhẹ nhõm, thông phế khí, giảm đau, hạ sốt, giảm tiết, bớt đau đầu, chóng mặt. Cũng theo thầy thuốc Nguyễn Xuân Hướng, chỉ nên xông từ 1 – 2 lần, không xông nhiều vì dễ bị hao tân dịch, thoát dương, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe.
Nếu bị cảm cúm (sốt, ho, nhức đầu, đau mình mẩy, không mồ hôi) thì dùng lá cúc tần, lá tre, lá sả, lá chanh (bưởi) nấu nước xông. Nếu bị cúm mùa đông thì thêm gừng, tía tô, kinh giới, lá quế. Bị cảm trong mùa hè thì tăng liều lượng lá tre nhiều hơn, thêm lá sen, hương nhu, hoắc hương, lá hoặc hoa đậu ván. Nếu chữa ho gió dùng 100gr rau diếp cá tươi, nấu nước xông toàn thân, ngày xông 2 lần, mỗi lần 20 phút.
Theo các bác sĩ, xông lá trị cảm cúm rất tốt nhưng không xông cho người sốt cao, co giật (nhất là trẻ em và người cao tuổi), cảm thử, sốt ngoại cảm (ra nhiều mồ hôi, hoa mắt chóng mặt, buồn nôn, mặt đỏ, chao đảo, mệt lả), người bị đang bị sốt xuất huyết, những người hô hấp giảm, suy tim nặng. Phụ nữ đang đến tháng cũng không nên xông.
Ai dễ bị trúng gió?
Được ngọn gió trời, mát như quạt hầu thật, nhưng nếu “trúng gió” thì hậu quả sẽ khôn lường.
Trúng gió thường gặp vào khi thời tiết giao mùa nhất là cuối mùa thu chuyển sang mùa đông. Tuy nhiên, mùa hè cũng phải cẩn thận, nếu như bạn có thói quen đi nhậu về khuya, hoặc ban đêm mặc phong phanh đi ra ngoài…
Theo BS Trần Huy Thông - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu & phát triển sức khỏe cộng đồng, “trúng gió” xảy ra khi cơ thể gặp gió lạnh đột ngột, cơ thể chưa thích ứng kịp, khi đó lỗ chân lông bị hở, nên gió xâm nhập vào cơ thể qua lỗ chân lông và đường hô hấp từ đó cơ thể sẽ bị cảm lạnh, thậm chí có khi bị liệt dây thần kinh ngoại biên số 7 (liệt nửa mặt), bị vẹo cổ cấp, đau thắt lưng cấp. Những trường hợp nặng có thể dẫn đến đột quỵ, tai biến mạch máu não...
Và cũng chính vì mang tên “trúng gió” nên nhiều người vẫn nghĩ rằng đó là do chúng ta gặp phải “cơn gió độc”, nhưng thực ra không có loại “gió độc” làm hại ta mà chỉ là các yếu tố thời tiết, mưa, gió, lạnh, sương giá có khí xấu… tác động vào cơ thể một cách đột ngột gây ra.
Bác sĩ Thông cũng cho biết, đối tượng của “trúng gió” nhiều nhất là ở lứa tuổi trung niên và người già; bất kể nam hay nữ. Tuy nhiên, ở lứa tuổi thanh niên cũng không nên chủ quan, nhất là những người có thể trạng yếu, ít tập luyện, ít tiếp xúc với thiên nhiên, môi trường bên ngoài (chúng ta hay gọi vui là “ít ra gió”). Những người có tiền sử hạ đường huyết, huyết áp cao, huyết áp thấp, xơ vữa động mạch là đối tượng có tần suất “trúng gió” nhiều hơn người khỏe mạnh bình thường.
Gọi là bị “trúng gió” vậy có phải cứ khi nào thời tiết nhiều gió mới dễ bị? Điều đó cũng có phần đúng, bởi thường thì trúng gió dễ gặp vào thời điểm mùa thu bước sang mùa đông, vì ở thời điểm này, buổi sáng và chiều tối trời se lạnh, nhiều sương, mưa, gió nên càng dễ bị nhiễm gió.
Tuy nhiên, các bác sĩ đưa ra khuyến cáo, mùa hè cũng tiềm ẩn nguy cơ, nếu như bạn bước từ phòng điều hòa ra ngoài nắng đột ngột. Sau khi tắm nước nóng bạn ra ngay ngoài gió lạnh cũng dễ bị. Hoặc khi trời đang nắng bỗng mưa, buổi trưa đang nóng hừng hực mà tối đổi gió lạnh cũng là thời điểm dễ bị trúng gió. Thêm nữa, chúng ta thường chủ quan vì thời tiết mùa hè nóng bức, ban đêm mặc phong phanh ra ngoài mà không biết rằng đây cũng chính là thời điểm dễ gặp gió lạnh, sương xuống. Cũng có khi, buổi sáng ngủ dậy, mở toang của sổ ngay cũng dễ gặp gió lạnh.
Không nên ngủ dưới sàn nhà hoặc nơi có gió lùa (ảnh minh họa)
Bác sĩ Thông đặc biệt cảnh báo các đấng mày râu có thói quen hay nhậu khuya vào mùa hè, uống nhiều bia rượu rồi đi về trong đêm sẽ là những người bị đe dọa lớn hơn cả.
Người bị “trúng gió” đột nhiên thấy mắt tối sầm lại, một bên miệng giật liên hồi, ớn lạnh ở gáy, sống lưng, tay, chân, nhức đầu, đau bụng, nôn mửa, có thể bị tiêu chảy. Cũng có những trường hợp sau một đêm ngủ dậy tự nhiên thấy mình bị méo miệng do liệt dây thần kinh số 7, đau thắt lưng cấp... đó chính là do bị trúng gió khi nằm ngủ mà bật quạt mạnh thốc vào mặt, hoặc ngủ ở nơi có gió lùa.
Cần điều trị ngay và triệt để
Trúng gió cần được điều trị triệt để, bởi bệnh dễ để lại di chứng tiềm tàng như phong thấp, tê thấp…
Trúng gió nhẹ có thể sơ cứu tại chỗ bằng cách làm nóng cơ thể như cho người bị trúng gió uống trà gừng, uống nước gừng tươi giã nát, làm nóng gan bàn chân, đánh gió theo phương pháp cổ truyền - dùng đồ bạc có cạnh tròn và nhẵn để cạo vào cổ, lưng, bụng, chân, tay cho đến khi đồ bạc xám lại - cho thông khí huyết. Khi bệnh nhân tỉnh táo có thể ăn cháo hành, tía tô để giữ ấm cho cơ thể (lưu ý những người có thai và cao huyết áp không nên cạo gió). Để hồi phục tốt bệnh nhân có thể đi giác hơi.
Nếu bị “trúng gió” nặng như hôn mê, tay chân rất lạnh, co cứng, tai biến mạch máu cần nhập viện ngay, nếu không sẽ nguy hiểm đến tính mạng.
Với người bị huyết áp cao ngay lập tức phải uống thuốc hạ áp để ổn định huyết áp, rồi nhanh chóng đưa đi bệnh viện, hoặc phòng khám Đông y gần nhất để được cứu chữa kịp thời.
Người bị trúng gió méo miệng, liệt dây thần kinh số 7 đa phần được chữa khỏi, nhưng cần điều trị sớm trong 3 ngày đầu để đảm bảo khả năng hồi phục.
Nếu điều trị chậm, hoặc điều trị không đúng cách sẽ có tiến triển xấu, gây biến chứng và di chứng như viêm loét giác mạc, co giật cơ mặt, co cứng nửa mặt... Điều trị liệt dây thần kinh số 7 chỉ cần bằng châm cứu kết hợp xoa bóp, bấm huyệt, tập luyện cơ... trong 4 - 6 tuần. Cũng có trường hợp phải điều trị kéo dài 2 - 3 đợt mới có thể phục hồi.
Bị trúng gió nhẹ có thể uống trà gừng (nguồn ảnh: internet)
Những biện pháp phòng “trúng gió”
Phòng bao giờ cũng hơn chữa, bác sĩ Thông khuyến cáo, để tránh những rủi ro do “trúng gió” cần giữ ấm những chỗ dễ bị nhiễm lạnh như tai, cổ, bàn chân. Ngồi trong phòng điều hòa cần tránh luồng khí lạnh, chịu khó đứng dậy đi lại, thường xuyên vận động vai, gáy, cổ để máu huyết lưu thông.
Nếu ngồi xe hơi có máy lạnh, khi xuống nên đứng giữa cửa xe và bên ngoài một lát để cơ thể thích ứng với bên ngoài rồi hãy ra khỏi xe. Không nên tắm khuya, khi tắm cần tránh nơi có gió lùa, lau người khô nhanh để không bị mất nhiều nhiệt và nhiễm lạnh kể cả mùa hè.
Đêm cần ra ngoài nên khoác thêm áo, không nên nhậu khuya và về muộn. Không để điều hòa hay quạt máy thổi thốc vào người, cũng không nên mở cửa sổ để ngủ vào ban đêm để tránh gió. Càng không nên nằm ngủ ngay trên sàn nhà. Khi cần ra ngoài nên dậy từ từ để cơ thể dần thích nghi. Về mùa đông, khi đang ở môi trường ấm như trong chăn hay trong nhà cần mặc thêm quần áo nếu đột ngột tiếp xúc với môi trường lạnh như mở cửa sổ, đi từ trong nhà ra ngoài trời… Đặc biệt, bỏ ngay ý nghĩ uống rượu cho ấm người vì cồn làm cơ thể nóng lên nhưng khi giã rượu sẽ bị lạnh.
Mặc thật ấm khi đi ngoài trời lạnh.
Với những người đã bị trúng gió, để phục hồi tốt nên kết hợp nhiều phương pháp như ngâm chân bằng nước ấm, tắm bùn khoáng hay thuốc dược thảo. Uống trà với các cây thuốc giải cảm như cúc hoa, bạc hà, khuynh diệp... Dùng thuốc đa khoáng tố với kẽm, crôm, mangan, magiê… theo chỉ dẫn của bác sĩ.
(ST)