Thời gian vừa qua, ở hai huyện miền núi Đông Giang và Nam Giang (Quảng Nam) bỗng rộ lên tin đồn cây trà dây được đồn thổi thành “thần dược” của đồng bào Cơ Tu, có thể chữa được nhiều bệnh. Phía sau tin đồn đó là chuyện người dân đổ xô lên núi lùng tìm chặt và mang về bán với giá cao gấp nhiều lần giá thực tế. Sự thực của loại thần dược này cuối cùng chỉ là một loại chè rừng không hơn không kém.
Lên núi hái “lộc trời”
Nhiều ngày nay, người dân hai huyện Đông Giang và Nam Giang (Quảng Nam) như vớ được “lộc trời”, khi những thông tin cây trà dây bỗng dưng lên giá đột ngột theo từng ngày, từng giờ khiến người dân xôn xao. Lần theo thông tin, chúng tôi tìm về địa phương này để tìm hiểu thêm.
Anh Nguyễn Cường, giáo viên Trường THCS ở xã Ba (Đông Giang, Quảng Nam) cho biết: “Người dân xầm xì bàn tán về chuyện cây trà dây có giá lắm. Tôi đã dạy học ở đây gần 20 năm, thường xuyên vào các làng và uống loại nước được nấu từ trà dây này nhưng không hề biết đó là “thần dược” của đồng bào Cơ Tu như nhiều người bàn tán. Đúng là ở đây có rất nhiều loại cây này, và người dân nơi đây vẫn hái về nấu nước uống hằng ngày nhưng không ai nói đây là thần dược, hay cây thuốc gì cả. Với người dân nơi đây thì nó là loại quà quý, chỉ có người thân thiết hay quan trọng thì mới mời uống hay phơi khô đem tặng mà thôi. Thế mà không hiểu sao người ta lại đồn đại rằng đây là loại “thần dược” của đồng bào có thể trị được bách bệnh!”.
Nhiều người dân ban đầu tìm xung quanh nhà, sau đó tìm rộng ra vườn, lên rẫy và cả vào trong rừng tìm kiếm để mang về bán lại. Anh A Lăng Gáo, một người dân ở làng Éo, xã Ba cho biết: “Là người Cơ Tu chính hiệu nên tôi biết rõ về loại cây này. Cây trà dây được đồng bào mình gọi là cây chè rừng. Khác với loại chè trồng thành cây, thì chè rừng là loại thân dây, lá thon nhỏ, có hình răng cưa, chúng mọc chủ yếu ở khu vực triền núi, nhiều nhất là ở các triền đồi. Trước đây loại cây này chỉ dùng để uống bình thường, cây có quanh nhà mình. Nhưng bây giờ nó có giá lắm. Không chỉ mình mà nhiều người trong làng cũng đi hái về để bán. Có người vào rừng tìm và mang về cả bao tải để bán đấy!”.
Theo như lời anh Gáo cho biết, thì chỉ cách đây vài tháng, giá mỗi kg trà dây khô người dân hái về mang phơi dùng dần chỉ dao động từ 30.000-60.000 đồng, nhưng mấy ngày nay đã đội giá gấp 3-4 lần, lên tận 150.000–180.000 đồng/kg loại bình thường, còn nếu loại một thì có giá hơn 200.000 đồng/kg. Thậm chí, nhiều chỗ còn hét giá lên cả triệu đồng cho loại đặc biệt, nhưng vẫn không có đủ hàng để bán. Chính vì hàng khan hiếm nên các thương lái không chỉ thu mua trà dây đã phơi khô, đóng gói cẩn thận, mà họ còn đặt mua luôn cả những cây trà dây còn tươi với mức giá cao không kém, từ 50.000-70.000 đồng/kg tươi. Có người còn mua cả gốc, rễ và hoa của loại cây này với giá cao, và không hạn chế về số lượng.
Tìm gặp các thương lái, thì đa phần họ chỉ mua bán cò con. Tức là họ đến nhà người dân có rồi mua để bán lại cho các đầu nậu khác với giá cao hơn. Không chỉ có các thương lái, nhiều người dân ở TP Đà Nẵng, Huế và các khu vực khác nghe tin cũng tìm tới để mua loại cây này. Chị Phan Thị Thúy Phượng (Nguyễn Khuyến, Q. Liên Chiểu, Đà Nẵng) chia sẻ: “Mấy ngày nay nghe người bạn mách cho bài thuốc quý của người Cơ Tu là dùng cây trà dây, đem phơi khô về sắc uống sẽ có tác dụng điều hòa huyết áp, chữa bệnh tiểu đường rất tốt... Nhà có người bị bệnh tiểu đường chữa mãi không khỏi nên tôi tranh thủ cuối tuần lên đây tìm mua về cho uống thử. Nhưng thương lái thu mua nhiều quá nên không có sẵn hàng, tôi phải đặt cọc tiền trước cho người ta rồi hẹn ngày lên lấy đấy!”. Một điều đặc biệt là không chỉ người dưới xuôi lên hỏi mua, mà còn xuất hiện thông tin thương lái Trung Quốc được dắt mối bởi người Việt đến đặt vấn đề thu mua cây trà dây thảo mộc này với giá 150.000 đồng/kg không hạn chế số lượng. Điều này khiến nhiều người đổ xô vào rừng tìm hái, giá cả vì thế cũng đội lên hàng ngày. Hiện giá trà dây “tăng chóng mặt” từng giờ và là mặt hàng “nóng” ở vùng miền núi này.
Có tác dụng chữa bệnh nhưng không phải thần dược như lời đồn
Trước thông tin loài cây trà dây này có tác dụng chữa bách bệnh, khiến nhiều người đồn đại rằng đó là thần dược của đồng bào, chúng tôi đã mang loại cây này đến nhiều cơ sở đông y trên địa bàn TP Đà Nẵng để tìm hiểu. Một chủ cơ sở chuyên cung cấp các loại thuốc đông y chữa các bệnh nan y trên đường Điện Biên Phủ cho biết: “Trà dây là một loại thảo dược quý được lưu truyền và dùng rộng rãi trong dân gian. Uống trà dây có tác dụng chữa bệnh viêm loét dạ dày, đại tràng, mát gan, giải nhiệt, giải độc trong cơ thể. Trong cuống và lá cây trà dây có nhiều chất giúp lưu thông huyết mạch đặc biệt tốt cho những người hay mất ngủ và yếu thận. Ngoài tác dụng chữa bệnh của trà dây nó còn là một loại cây dùng làm nước giải khát uống hàng ngày cho mọi gia đình! Tuy nhiên nếu nói loại trà dây này là “thần dược” thì không đúng. Mỗi loại cây thuốc dân gian đều có công dụng, nhưng phải có sự kết hợp với nhiều loại khác, sử dụng đúng liều lượng với thể trạng con người thì mới có tác dụng chữa bệnh, nếu không sẽ phản tác dụng!”.
Các bác sỹ đông y cũng cho biết, nhiều năm nay người dân thường hái toàn thân cả lá cây trà dây lúc cây chưa có hoa quả đem về rửa sạch cắt nhỏ, phơi khô, sao qua rồi hãm với nước đun sôi như pha chè uống thay nước. Khi phơi khô có mùi thơm nhẹ. Sau khi sao mùi thơm càng rõ hơn, được dùng để điều trị đau dạ dày với tác dụng cắt được cơn đau, làm liền sẹo ổ loét hành tá tràng, làm sạch Helicobacter pylori chống viêm mạc dạ dày. Trà dây uống như các cây nước vối, dùng hàng ngày, uống thay nước hàng ngày. Trà dây uống không bị mất ngủ và không ảnh hưởng đến nhu cầu sinh lý của người dùng.
Trao đổi với chúng tôi, đại diện chính quyền xã Tư (huyện Đông Giang, Quảng Nam) cho biết: “Người dân ở đây từ xưa tới nay vẫn dùng loại cây này như một thức uống thay chè. Mọi người uống thấy ngon, ăn được nhiều cơm, đêm ngủ ngon ngấc, người sảng khoái nên truyền tai nhau. Có lẽ vì vậy mà người dân dưới xuôi biết được loại cây đặc biệt này nên tìm lên đây mua về uống. Một đồn mươi, mười đồn trăm, công dụng quý của cây trà dây được thổi lên tận mây xanh. Thế nên chuyện dòng người đổ xô lên khu vực vùng núi này lùng tìm cũng chẳng có gì là lạ. Nhưng việc đồn thổi nó thành “thần dược” thì cũng không đúng!”. Cũng theo thông tin, thì cây trà dây mọc khắp nơi trên núi nhưng nhiều nhất vẫn ở khu vực xã Tư này. Nhiều người dân trong vùng hay chặt về phơi khô đem nấu uống. Trước những thông tin trên, chính quyền địa phương hai huyện Đông Giang và Nam Giang cũng đang khuyến cáo người dân không nên chỉ tin vào những lời đồn thổi mà phải mua loại cây nào với giá cắt cổ. Cũng như không nên vì chuyện loại thảo mộc này có giá cao mà bỏ công việc đồng áng để lên rừng tìm kiếm, vừa ảnh hưởng tới rừng, lại ảnh hưởng tới hoạt động sản xuất nông nghiệp trên địa bàn, cũng như gây nên tình trạng mất ANTT trên địa bàn.