Em bé sơ sinh

Dù trước đó bạn có dự đoán là em bé sẽ lớn hơn, nhỏ hơn, bớt quấy hơn, ít có trơn tuột như thế hơn thì em bé cũng sẽ vẫn khiến cho bạn bất ngờ và thích thú. Những bậc cha mẹ có kinh nghiệm phân biệt được tính cách đứa con ngay từ lúc sinh, nhưng những người mới có con lần đầu có thể cảm thấy như con mình chẳng biết gì về thế giới xung quanh. Tuy nhiên các em bé ngay từ lúc lọt lòng đã thích chóng tích luỹ cho mình những trải nghiệm giác quan. Khi bé thức là bé sẽ nhanh nhẹn và lắng nghe. Bé có thể đáp ứng khi bạn nói với bé, nhận ra mẹ bằng khứu giác và có cái nhìn chăm chú. Lúc mới sinh bé đã nhận ra mặt người, và khi có tiếng động bé sẽ quay đầu đáp ứng lại. Sinh ra là bé đã muốn nói rồi và bé sẽ “nói chuyện” với bạn nếu bạn nói với bé một cách sôi nổi, mặt bạn cách xa mặt bé chừng 20-25 cm là khoảng cách cho bé trông thấy được rõ. Bạn mỉm cười thì bé sẽ phản ứng lại bằng cách mấp máy đôi môi, gật gật đầu, thè lưỡi ra, hoặc cựa quậy người.

Ăm bế em bé

Đã có nhiều tài liệu về nhu cầu tiếp xúc cơ thể “da kề da” trong suốt tuổi thơ ấu, và đặc biệt là trong những tuần lễ đầu tiên. Đa số các em bé sơ sinh trải qua phần lớn thời gian để ngủ, nên điều quan trọng là bạn cần có mặt ở đó để ẵm và chăm sóc bé khi bé thức. Trong trường hợp em bé của bạn nằm trong lồng ấp 48 giờ đầu, bạn hãy hỏi y tá xem bạn có thể vỗ về và thay tã cho bé được không. Một bà mẹ trẻ tôi mới gặp gần đây có em bé 10 ngày tuổi đã phải nằm trong lồng ấp 48 tiếng đầu, và đã quá khiếp sợ khi ẵm em bé lên vì sợ làm “bể” (vỡ) mất em bé. Các em bé khoẻ hơn bạn tưởng nhiều đấy.

Nhịp thở

Sau tiếng khóc bộc phát lúc mới chào đời, có thể là bạn sẽ không nghe thấy được gì thêm phát ra từ em bé, bởi khó có thể nghe thấy được làn hơi thở nhẹ của một bé sơ sinh. Trong một vài trường hợp em bé có thể ngưng thở hoàn toàn trong vài giây, nhưng điều này không có gì là bất thường. Trong lúc thở, các em bé hay phát ra những tiếng thời lạ tai - thường là khụt khịt – và nhịp thở của các bé nhiều khi không đều. Phổi em bé còn yếu, có nghĩa là một cách tự nhiên, em bé thở nông hơn người lớn rất nhiều. Điều đó chẳng có gì đáng lo ngại, vì phổi bé sẽ dần dần mạnh lên mỗi ngày.

Cho bú

Trong ba ngày đầu sau khi em bé lọt lòng, bầu vú của bạn chưa tiết ra sữa đâu, mà là tiết ra sữa non, một thứ dịch màu vàng trong đó có nước, chất đạm, đường, sinh tố, khoáng chất và kháng thể nhằm bảo vệ cơ thể bé chống nhiễm trùng. Trong 72 giờ đầu đời, sữa non giúp bảo vệ em bé chống lại bệnh nhiễm trùng. Để kích thích cho hai bầu vú bạn tiết ra sữa, bạn cần cho bé bú thường xuyên, động tác môi em bé mút đầu vú sẽ kích thích việc tiết các hormone, rồi tới lượt hormone kích thích cho sữa tiết ra. Ngay dù cho bạn không có ý định nuôi bé bằng sữa mẹ, bạn cũng nên cho em bé mút đầu vú ngay khi mới lọt lòng, vì sữa non sẽ rất có lợi cho bé, và cử chỉ cho bú sẽ giúp bạn gắn bó với con mình.

Khi em bé mới lọt lòng, bạn có thể cho bé mút vú ngay. Em bé có một phản xạ bú tự nhiên và động tác bú sẽ khuyến khích tiến trình tiết ra hormone oxytocin. Oxytocin làm cho tử cung co thắt và tống bánh nhau ra. Bạn hãy vuốt nhẹ má bé phía gần núm vú bạn nhất để kích thích phản xạ “sục tìm” vú mẹ. Không phải chỉ là mút đầu núm vú, môi em bé phải ngậm lấy cả bầu vú sao cho toàn bộ núm vú (trọn cả quầng vú) nằm hết trong miệng bé (“cả vú lấp miệng em bé”) mới đúng.

Trách nhiệm của người bố

Bởi lẽ cảm giác sinh con tập trung ở người mẹ, nên thường người bố hay cảm thấy mình bị bỏ quên. Mối gắn bó giữa bố và con cũng rất quan trọng: xúc giác, hơi hướng và âm thanh là những phương tiện tốt để tạo nên mối dây đó. Ngay sau khi bé sinh ra người bố nên ôm sát lấy con vào người, bằng cách đó bé sẽ tiếp xúc với hơi cơ thể đặc trưng của bố và chỉ trong thời gian vài tuần là bé sẽ biết cách liên kết yếu tố đó với cảm giác được vỗ về và mới thấy yên tâm. Người bố cũng nên nói chuyện với con để bé mau quen với giọng nói của bố. Trên thực tế, nếu người bố nói chuyện với bé ngay từ lúc còn trong bụng mẹ, thì khi sinh ra, bé sẽ nhận ra giọng bố ngay.

Trách nhiệm chăm sóc em bé sơ sinh chủ yếu thường là về phần người mẹ, song người bố cũng nên được khuyến khích giữ một vai trò ngang bằng. Bố phải học cách ẵm bế em bé và phải tạo nên một mối quan hệ xúc giác với con. Nên tạo điều kiện cho người bố tham gia vào nếp sinh hoạt hàng ngày như tắm cho bé và thay tã cho bé chẳng hạn. Cả bố lẫn mẹ đều cần phải ôm ấp em bé. Đôi khi cả em bé lẫn bạn đều khỏa thân để bé có thể cảm nhận xúc giác và mùi da thịt của bạn cà vả hai cùng nghe thấy nhịp tim của nhau.

Hơi thở đầu tiên của em bé

Khi còn nằm trong bụng mẹ, hai lá phổi của em bé không được sử dụng-em bé tiếp thu tất cả lượng dưỡng khí cần đến từ bánh nhau, nên ha lá phổi bé xẹp lép.

Ngay khi em bé hít hơi lần đầu tiên, hai lá phổi mới giãn nở ra và tình trạng áp suất gia tăng trong phổi có tác dụng đóng lại cái van nằm trong ngoài tim, nên dòng máu lúc trước qua bánh nhau để được oxygen hóa bây giờ đi trực tiếp tới phổi. Hai bước then chốt ấy đã làm cho em bé trở nên một con người tự lập có khả năng tồn tại bên ngoài bạn và cả hai bước đó cùng xảy ra một lúc.

Không được ngăn chặn khả năng hít thở lần đầu tiên của em bé. Vì thế cho nên các bác sỹ và nữ hộ sinh phải làm thông ngay thanh khí quản và nếu lần hít thở đầu tiên này bị trì hoãn, họ phải làm cho em bé tỉnh lại.

Các em bé sơ sinh chưa có khả năng tạo ra vitamin K nên người ta sẽ chích cho em bé một ống vitamin K ngay sau khi sinh.

Các đốm trên da và chứng phát ban

Đa số trẻ sơ sinh đều có những vết da bị tẩy đỏ vô hại như những đốm hay những vết ban trên da.

Hạt kê (Millia)

Các đốm trắng nhỏ chủ yếu thường thấy trên sống mũi nhưng cũng có thể xuất hiện ở nơi khác trên mặt, là do tình trạng tắc nghẽn tạm thời của các tuyến bã, tiết ra chất bã nhờn (sebum) làm trơn da. Chớ có bao giờ nặn chúng - tự nhiên rồi các đốm này sẽ biến đi trong vòng vài ngày thôi.

Nổi ban do nóng

Trong trường hợp bé bị ủ ấm quá, trên mặt bé có thể nổi lên những đốm nhỏ màu đỏ. Bạn hãy kiểm tra xem bé có bị quấn quá nhiều quần áo và chăn không, và xem nhiệt độ căn phòng có được điều hoà tốt hay không.

Mề đay

Đây là một kiểu phát ban có những đốm ở giữa trắng còn xung quanh có vầng đỏ. Chứng này rất thường gặp trong tuần đầu và có thể trở lại trong khoảng một tháng. Không cần điều trị; chứng này sẽ biến đi khá mau.


(St)