Khắc phục tình trạng còi xương ở trẻ - những điều mẹ cần biết

Khắc phục tình trạng còi xương ở trẻ - những điều mẹ cần biết. Còi xương là một bệnh hay gặp ở trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ dưới 3 tuổi. Cha mẹ cần biết những dấu hiệu thường gặp của bệnh để cho bé đi gặp bác sĩ kịp thời cũng như cách phòng bệnh cho bé.

Còi xương là một bệnh loạn dưỡng xương do thiếu hoặc rối loạn chuyển hóa vitamin D trong cơ thể. Bệnh do cơ thể thiếu hụt vitamin D, làm ảnh hưởng đến quá trình hấp thu, chuyển hóa canxi và phốt pho (là những chất cần thiết cho sự phát triển của xương). Bệnh thường gặp ở trẻ dưới 3 tuổi, khi hệ xương phát triển mạnh.

Nguyên nhân còi xương

- Thiếu ánh nắng mặt trời: đây là nguyên nhân hay gặp nhất do thói quen kiêng cữ, sợ trẻ tiếp xúc nắng sớm sẽ hay bị ốm. Do vậy có không ít trẻ có cân nặng tốt, thậm chí thừa cân cũng bị còi xương do cha mẹ giữ gìn quá cẩn thận nên ít được tiếp xúc với ánh nắng.

Trẻ bụ vẫn có thể bị còi xương

Các bà mẹ cần lưu ý trẻ 2 tuần tuổi đã cần được tắm nắng: tốt nhất là vào buổi sáng sớm (trước 9 giờ) nếu không có thời gian thì buổi chiều (sau 4 giờ). Trung bình yêu cầu 2 tiếng/tuần hay 10-15 phút/ngày tùy vào khả năng của trẻ và mức độ phát triển xương vận động (nếu trẻ ít ốm hoặc trẻ có biểu hiện của chớm còi xương có thể tắm nắng lâu hơn).

- Sai lầm trong chế độ ăn dặm của trẻ: ăn sữa bò ở trẻ dưới 1 tuổi là lứa tuổi nhu cầu vitamin D đang rất cao và nguồn dự trữ canxi hay thiếu hụt ở trẻ đẻ nhẹ cân, đẻ non, vì vậy ở những trẻ này rất thiếu vitamin D dẫn đến còi xương.

Hoặc những trẻ ăn quá nhiều chất bột, đạm (thịt) gây tình trạng toan chuyển hóa - tăng đào thải canxi ra nước tiểu. Hoặc do trong chế độ ăn dặm hằng ngày không cho hoặc cho quá ít dầu/mỡ dẫn đến không có dung môi hòa tan để hấp thu được vitamin D.

- Các yếu tố thuận lợi khác: tuổi (càng nhỏ càng dễ bị còi xương), đẻ non, suy dinh dưỡng bào thai, hay mắc bệnh nhiễm khuẩn, trẻ rối loạn tiêu hóa kéo dài.

Trẻ còi xương được chia làm 2 giai đoạn:

Giai đoạn này thường khởi phát trong khoảng thời gian 6 tháng đầu đời của trẻ và nó ảnh hưởng trực tiếp đến hệ thần kinh.

Nếu bạn thấy bé có những biểu hiện như ngủ không ngon, đổ mồ hôi nhiều hoặc bị chứng rôm sảy… thì nên chú ý chăm sóc trẻ cẩn thận hơn.

Nếu thấy bé mọc ít tóc, phần tóc khá mỏng đặc biệt là phần tóc phía trước và sau gáy thì khả năng bé bị còi xương là rất cao. Trong trường hợp này, bạn nên đưa bé đến gặp bác sĩ để tiến hành xét nghiệm máu, kiểm tra lượng canxi của trẻ. Nếu trẻ không bị thiếu canxi thì nhiều khả năng bị thiếu phốt pho.

Giai đoạn này cũng xuất hiện trong thời điểm 6 tháng đầu đời. Bạn cần chú ý nếu thấy bé hoạt động kém hơn bình thường, chân tay uể oải, chân có dáng vòng kiềng, những mảng hói lớn trên da đầu của bé…

Ở giai đoạn bệnh trở nặng, bạn sẽ thấy xương của bé mềm đến mức khi chạm vào có cảm giác như bé không có xương. Hình dáng đầu của bé cũng bị thay đổi, vùng đỉnh đầu và phía trước gần như nhô to hơn. Phần xương ở cổ tay và ngón tay có xu hướng nhô hẳn lên.

Chứng còi xương có thể làm thay đổi khung xương chậu và trở thành dấu hiệu nghiêm trọng trong quá trình phát triển của các bé gái

Các dấu hiệu trẻ bị còi xương

Với trẻ dưới 6 tháng tuổi: hay bị giật mình, quấy khóc về đêm; ra nhiều mồ hôi kể cả ban đêm hoặc trời không nóng nhất là vùng đầu, gáy (ra mồ hôi trộm); rụng tóc hình vành khăn; đầu bẹp cá trê theo tư thế nằm; bướu trán hay bướu đỉnh nổi rõ.

Với trẻ trên 6 tháng tuổi có thêm các dấu hiệu sau: thóp lâu liền; chậm mọc răng, răng hay bị sâu, răng mọc lộn xộn; chậm phát triển vận động (chậm biết bò, ngồi, đi, đứng...)

Hình ảnh: rụng tóc hình vành khăn

Nếu tình trạng còi xương kéo dài bé có thể bị chân vòng kiềng, vẹo cột sống, lồng ngực hình gà có chuỗi hạt sườn, có vòng cổ chân, vòng cổ tay. Trẻ chán ăn, suy dinh dưỡng, da xanh thiếu máu...

Đối với thể còi xương cấp có thể có các dấu hiệu: tiếng thở rít thanh quản, có những cơn khóc lặng, hay nôn, nấc khi ăn. Có thể co giật do hạ canxi máu

Các phương pháp phòng ngừa trẻ còi xương, suy dinh dưỡng

• Trong thời kỳ mang thai và cho con bú, người mẹ nên ăn uống đa dạng. Trong thực đơn hàng ngày nên bổ sung sữa, các sản phẩm từ sữa, bơ, cá và thịt.

• Bổ sung vitamin D nếu bác sĩ yêu cầu, hoặc ăn các thức ăn có chứa nhiều vitamin D.

• Sau sinh, người mẹ nên duy trì thói quen tập luyện và chế độ dinh dưỡng hợp lý.

• Khi mang thai, người mẹ nên thường xuyên vận động ở ngoài trời, đặc biệt là ở giai đoạn sắp sinh.

• Nên duy trì việc cho con bú và hạn chế cho con ăn sữa ngoài trong những tháng đầu vì sữa mẹ rất giàu vitamin D.

• Nếu mẹ không có sữa và buộc phải dùng sữa ngoài, nên nhờ đến các bác sĩ dinh dưỡng tư vấn để chọn các sữa có đầy đủ dưỡng chất. Loại sữa bạn chọn nên giống với sữa mẹ và chứa 100% lactose – loại chất có khả năng kích thích sự hấp thụ canxi.

• Khi bé được khoảng 2-3 tuần tuổi, theo sự chỉ định của bác sĩ bạn có thể cho con uống vitamin D3 để bổ sung.

• Không nên giữ con quá kỹ, thường xuyên cho con ra ngoài trời phơi nắng vào buổi sáng hoặc chiều tối để cơ thể bé tổng hợp được vitamin D.

 Cách phòng bệnh còi xương cho trẻ

- Với mẹ: để phòng bị còi xương ở trẻ các chuyên gia y tế khuyến cáo là trong thời gian mang thai và cho con bú người mẹ cần được tắm nắng, có thời gian hoạt động ngoài trời, nên ăn những thực phẩm giàu vitamin D và canxi. Nếu mẹ không có điều kiện tiếp xúc với ánh nắng mặt trời thì cần được uống bổ sung vitamin D theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa.

- Với con: Trẻ sinh ra cần được bú sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu. Sữa mẹ không chỉ có một hàm lượng vitamin D nhất định mà còn chứa những chất chuyển hóa của vitamin D. Sau giai đoạn cai sữa vẫn tiếp tục cho bé uống sữa công thức tối thiểu 300-400ml/ngày.

Thông thường trẻ được cung cấp vitamin D từ 2 nguồn: từ thức ăn (sữa mẹ, gan, trứng, một số loại rau quả...). Tuy nhiên hàm lượng vitamin D có trong sữa mẹ hoặc thức ăn không nhiều. Ngoài ra vitamin D được tổng hợp từ các tiền vitamin D ở dưới da, dưới tác động quang hóa của tia cực tím trong ánh sáng mặt trời mới chính là nguồn cung cấp chủ yếu vitamin D cho cơ thể trẻ. Trẻ em không bị còi xương hằng ngày cũng cần được tắm nắng khoảng 10-15 phút trước 9 giờ sáng hoặc sau 4 giờ chiều để tiền tố vitamin D trên da trẻ sẽ được chuyển thành vitamin D.

Khi trẻ bắt đầu ăn dặm cần cho trẻ ăn nhiều hơn những thức ăn có đủ chất canxi, phốt pho để phòng bệnh. Một số thực phẩm chứa nhiều canxi mà các bà mẹ có thể dùng nấu cho trẻ ăn là cua, tép khô, ốc, tôm, cá , lòng đỏ trứng, hến, sữa bò tươi, sữa chua, vừng đen, rau ngót, rau đay, rau muống...

Khi cho trẻ ăn dặm cha mẹ phải nhớ bổ sung đủ dầu/mỡ vào các bữa ăn dặm để bảo đảm đủ chất béo làm dung môi giúp cơ thể hấp thu vitamin D.

Để điều trị bệnh còi xương thì cần cho trẻ uống vitamin D với liều dùng theo chỉ định của bác sĩ và cho trẻ tắm nắng hàng ngày. Ngoài ra có thể cho trẻ uống thêm canxi. Chứ không phải chỉ cho trẻ uống các chế phẩm có chứa canxi và ăn thêm xương là điều trị được.

Đối với trẻ đẻ non, thiếu cân, có thể cho uống vitamin D 400 đơn vị mỗi ngày trong suốt năm đầu.


Trẻ em dưới 3 tuổi là đối tượng dễ mắc bệnh nhất, vì đây là lứa tuổi mà hệ xương đang phát triển mạnh. Trẻ càng nhỏ càng có nguy cơ mắc bệnh do nhu cầu về canxi, phốtpho cao nhưng lượng cung cấp lại ít hơn. Hơn nữa những trẻ sinh non, sinh đôi... rất dễ mắc bệnh.

Tuy nhiên, không chỉ có những trẻ còi cọc, có số đo về chiều cao, cân nặng thấp hơn bình thường mà ngay cả những trẻ bụ bẫm cũng có nguy cơ mắc bệnh. Trẻ bị bệnh thường có các dấu hiệu như khóc về đêm, hay quấy, ra mồ hôi và ngủ không yên giấc, chậm mọc răng, răng sậm màu hoặc dễ gãy. Trẻ dễ bị co giật khi sốt cao...

Theo nghiên cứu, ánh sáng mặt trời cung cấp 80% nhu cầu vitamin D, còn 20% là từ các loại thức ăn. Do đó ngay từ khi còn bé, bạn nên thường xuyên cho trẻ tắm nắng 10-15 phút trước 9 giờ sáng mỗi ngày. Ngoài ra, bạn có thể cho bé uống các loại vitamin D bổ sung. Trẻ được bú hoàn toàn bằng sữa mẹ ngay từ khi mới sinh là tốt nhất.

Khi lớn, bạn có thể cho bé ăn dặm thêm các loại thực phẩm chứa nhiều canxi như cua, tôm... Ngoài ra, sữa là nguồn canxi dồi dào mà bạn có thể cung cấp thường xuyên cho trẻ. Để phòng tránh còi xương, các bà mẹ nên chọn loại sữa có hàm lượng canxi phù hợp với lứa tuổi và tập cho trẻ thói quen uống sữa ngay từ nhỏ. Nên chọn các loại sữa có bổ sung CPP (Casein phosphor Peptide) để giúp trẻ hấp thu tối đa canxi.

Điều trị trẻ còi xương

Bổ xung canxi cho trẻ

• Canxi luôn cần được cung cấp cho cơ thể trong suốt các giai đoạn của cuộc sống, từ trong bào thai cho đến khi trưởng thành và người già. Theo khuyến cáo của Viện Dinh dưỡng quốc gia Việt Nam và RDA của Mỹ, mỗi ngày trẻ em cần khoảng 500 -1.000mg canxi tùy theo độ tuổi.

• Sữa và các chế phẩm của sữa như sữa chua, bánh flan, phô-mai… là nguồn cung cấp canxi quan trọng, sau đó là đậu hũ, hải sản (cá nhỏ nguyên xương, tôm tép nguyên vỏ mới chứa nhiều canxi), đậu các loại, mè, rau xanh… Cần chú ý là canxi trong sữa thì dễ hấp thụ hơn là canxi từ các nguồn thực phẩm khác.

Bổ xung vitamin D cho trẻ còi xương

- Ngoài việc cung cấp đầy đủ các thực phẩm giàu vitamin D như sữa, trứng, gan, bơ… trẻ em mọi độ tuổi đều cần phải được tắm nắng nhẹ 15-20 phút mỗi ngày. Ánh nắng nhẹ là nắng trước 9 giờ sáng hoặc 4-5 giờ chiều. Cần bộc lộ da càng nhiều càng tốt để ánh nắng trực tiếp chiếu vào da thì sẽ tạo ra nhiều vitamin D. Sau khi ra nắng vài phút cho bé ấm người rồi mẹ nên cởi bớt nón, vớ, vén áo hoặc quần bé càng nhiều càng tốt. Không phơi nắng qua cửa kính. Trẻ nhỏ chưa đi được thì bà mẹ cần bồng bế trẻ ra ngoài trời để tắm nắng, nếu trẻ đã tự đi được thì cần nhắc nhở và tạo điều kiện cho trẻ ra môi trường bên ngoài. Bà mẹ đang cho con bú sữa mẹ cũng phải tắm nắng hằng ngày để đảm bảo cho nhu cầu vitamin D của chính người mẹ đồng thời có đủ vitamin D trong sữa mẹ để cung cấp cho trẻ.




Chăm sóc trẻ bị bệnh còi xương đúng cách
Triệu chứng còi xương ở trẻ và một số lưu ý -
Vì sao trẻ chậm mọc răng -
Trẻ bị rụng tóc vành khăn
Cách bổ sung vitamin D cho trẻ để hấp thụ Canxi
Chân vòng kiềng ở trẻ sơ sinh




(st)