Khi nào bà bầu cần đi siêu âm?

Theo các chuyên gia khoa sản, những dị tật phổ biến nhất ở thai nhi thường là ở hệ thống thần kinh, đầu - mặt - cổ, ngực -bụng. Tỷ lệ thai nhi dị dạng ở Việt Nam cũng không hề nhỏ, chiếm tới 3%. Vì vậy, siêu âm là cách hiệu quả và đơn giản để phát hiện các khiếm khuyết này.

Siêu âm liệu có an toàn không?

Chưa có một bằng chứng khoa học nào cho thấy mối liên quan giữa việc siêu âm và những tác hại xấu của nó. Phương pháp chữa trị bệnh lâm sàng đã sử dụng siêu âm trong nhiều năm qua nhưng chưa cho thấy bất cứ dấu hiệu bất lợi nào. Mặc dù có thể tồn tại những hiệu ứng sinh học trong tương lai nhưng dữ liệu hiện tại cho thấy, lợi ích từ siêu âm còn nhiều hơn so với những rủi ro đối với bệnh nhân. Tuy nhiên, trong thời gian mang thai, bạn không nêu tùy tiện siêu âm nếu không được sự chỉ định của bác sĩ. Thông thường trong suốt thai kỳ bạn chỉ nên siêu âm 3 lần ngoài những lần khác được bác sĩ yêu cầu.

Những lần siêu âm bắt buộc

Trong suốt 9 tháng mang thai, có 3 lần siêu âm được coi là bắt buộc để xác định thai có bình thường hay không, đó là:

12-14 tuần

Ở thời điểm này, siêu âm giúp tính tuổi thai cực kỳ chính xác. Ngoài ra, đây cũng là thời điểm duy nhất có thể đo khoảng sáng sau gáy nhằm dự đoán một số bất thường nhiễm sắc thể nguy hiểm (gây bệnh down, dị dạng tim, chi, thoát vị cơ hoành...). Ngoài 14 tuần, việc đo này sẽ không còn chính xác nữa. Nếu khoảng sáng sau gáy tăng, vào tuần thứ 18, thai phụ cần được chọc ối để chẩn đoán bệnh down và siêu âm hình thái xem có dị dạng hay không.

21-24 tuần

Nếu người mẹ không quá béo, máy siêu âm tốt và trình độ bác sĩ ổn thì việc siêu âm lúc này có thể giúp phát hiện hầu hết các bất thường về hình thái của thai nhi như sứt môi, hở hàm ếch, dị dạng ở các cơ quan, nội tạng. Lần siêu âm này rất quan trọng vì nếu cần đình chỉ thai nghén thì phải làm trước tuần thứ 28. Sau thời gian đó, nếu kích thích đẻ non thì thai dị tật vẫn có thể sống, và việc chẩn đoán trước sinh sẽ không còn ý nghĩa.

30-32 tuần

Lần siêu âm này giúp phát hiện một số vấn đề hình thái xảy ra muộn như bất thường ở động mạch, tim và một vùng cấu trúc của não. Ngoài ra, siêu âm lúc 30-32 tuần cũng giúp nhận biết tình trạng phát triển chậm trong tử cung - một nguyên nhân gây suy thai và ngạt sau đẻ.

Ngoài 3 lần xét nghiệm trên, các bác sĩ cũng khuyến cáo, tất cả các thai phụ nên làm xét nghiệm sàng lọc mang tên Triple test, giúp dự đoán nguy cơ dị dạng nhiễm sắc thể của thai. Nếu kết quả dưới 1/125 thì có thể yên tâm là em bé hoàn toàn bình thường. Xét nghiệm này chính xác đến 95,5%, tuy nhiên cũng chỉ có giá trị khi được thực hiện vào tuần thai 14-17.

Có phải phòng khám nào cũng phát hiện được dị tật?

Các mẹ nên biết rằng, không phải phòng khám nào có máy và bác sĩ siêu âm cũng có thể chẩn đoán dị tật thai nhi. Việc đo khoảng sáng sau gáy hay siêu âm hình thái đều phải được đào tạo chuyên môn riêng. Vì vậy, các bà bầu nên tìm đến những phòng khám có uy tín để được chẩn đoán chính xác.

Hiện nay các cơ sở chuyên về sản khoa hay trung tâm khám bệnh lớn thường có bác sĩ có chuyên môn về siêu âm chẩn đoán dị tật thai nhi.Tuy nhiên, ở những cơ sở y tế khác, đặc biệt là các tỉnh lẻ, rất ít bác sĩ đủ khả năng trong lĩnh vực này. Mặt khác, để siêu âm hình thái thai nhi, thời gian thực hiện ít nhất phải là 10-15 phút để rà soát hết các cơ quan. Trong khi đó, các phòng siêu âm thông thường hiện nay chỉ làm trong 5-6 phút, đo các chỉ số cơ bản như cân nặng, tim thai, chiều dài xương đùi, kích thước lưỡng đỉnh, ngày dự sinh...

Đó là nguyên nhân khiến khá nhiều trẻ dị tật nặng vẫn được sinh ra, nhất là tại các địa phương mà hệ thống y tế chưa phát triển.

Một số xét nghiệm để kiểm tra sức khỏe của thai nhi

1. Xét nghiệm máu để phát hiện bệnh Rhesus: Nếu máu của mẹ là Rhesus âm tính còn máu thai nhi là Rhesus dương tính, thì cơ thể người mẹ sẽ tạo ra kháng thể phá hủy tế bào máu của thai. Do đó, trẻ có thể bị thiếu máu, tổn thương tim. Xét nghiệm Rhesus âm dương để sớm phát hiện xem thai nhi có bị chứng rối loạn máu hay không. Thời gian thực hiện xét nghiệm tốt nhất: thai 11 – 13 tuần 6 ngày tuổi, 14 – 16 tuần 6 ngày tuổi.

2. Phương pháp chọc hút nước ối để lấy bệnh phẩm thai nhi, làm xét nghiệm nhiễm sắc thể đồ thai nhi nhằm xác định bất thường về nhiễm sắc thể. Thời gian thực hiện chọc hút ối tốt nhất: thai nhi được 17 – 18 tuần. Chọc hút ối được tiến hành trong 5 – 10 phút và lấy ra khoảng 20 ml nước ối. Tỉ lệ biến chứng khi thực hiện phương pháp này ở dưới 5% (rỉ ối, sảy thai).

3. Sinh thiết bánh nhau là biện pháp tuy không tốn kém nhưng tỉ lệ sảy thai lên đến 24%. Do đó được áp dụng rất hạn chế, chỉ trong trường hợp cần thiết.