Món ngon từ ốc bươu đồng đậm đà hương vị quê

“Má ơi đừng đánh con đau, để con bắt ốc hái rau má nhờ”. Với tôi, mỗi lần nghe câu ca dao ấy tôi lại nhớ về mùa mưa, mùa hái rau, bắt ốc trên đồng đất quê nhà.

Hồi nhỏ tôi cứ thắc mắc hoài, con ốc bươu, ốc lác trốn biệt nơi nào vào mùa khô, đồng ruộng nứt nẻ, rồi khi mưa xuống là chúng bò ra đầy mương ruộng sinh sôi nảy nở. Lớn lên một chút, chúng tôi hay theo những luống cày để tìm những chú ốc kém may mắn bị lưỡi cày hất tung lên, lúc đó mới hiểu loài ốc biết vùi sâu vào lòng đất khi mùa nắng bắt đầu. Chúng nằm ở đó suốt mấy tháng mùa khô, chờ mưa xuống là chui lên kiếm ăn. Và trong ký ức của tôi thì ốc đồng chỉ có ốc bươu, ốc lác và ốc đắng mà thôi.

Ốc và rau củ vườn nhà

Dân quê bắt ốc đồng có nhiều cách: đi vớt ốc hoặc chống xuồng theo các kênh mương thấy chúng thì xúc, nhưng phổ biến và bắt được nhiều nhất là đi mò. Ốc bươu, ốc lác thường bám theo rong đuôi chồn, bụi bông súng, còn ốc đắng thì đeo theo bụi dừa nước hay những đống chà cây chất dưới mương vườn… Chịu khó lội qua vài mương dừa cũng kiếm được vài ký ốc đồng cho bữa cơm gia đình trong lúc đầu mùa mưa khó kiếm cá tôm. Bao đời nay vẫn thế, dân nhà quê luôn tận dụng những loại rau củ có sẵn bên bờ ruộng, trong vườn nhà để chế biến các món ăn.

Với ốc đồng thì có quá nhiều cách để làm ra những món ngon. Để ngon miệng hơn, người ta nghĩ ngay đến món ốc đắng cuốn với cơm dừa. Hái vài nắm lá cách, nhổ vài tép sả, một ít lá ổi để luộc ốc, nhổ vài bụi cải xanh và chịu khó leo lên cây dừa tìm trái vừa rám vỏ hái vài trái. Món này chuẩn bị nguyên liệu hơi cầu kỳ nhưng nấu lại đơn giản. Ốc đắng rửa sạch cho vào nồi có lá ổi, sả, nhóm lửa lớn chờ nước sôi lên vài lần là ốc chín. Trong lúc này người thì nạo dừa, người lặt rau, người pha nước chấm… tất cả phải nhanh tay để kịp với nồi ốc luộc nóng hổi. Lấy một lá cải bẹ xanh lớn lót lên lá cách, vài loại rau thơm, để năm, bảy con ốc đắng vào và không thể quên gắp một đũa cơm dừa rắc đều lên mặt rồi cuốn lại chấm với nước mắm chanh ớt tỏi. Cái vị đăng đắng, ngòn ngọt của ruột ốc hoà với bao hương vị cây trái quê nhà, nó ngon làm sao không kể xiết. Hồi trước ở xứ tôi hình như xóm nào cũng có một gia đình làm nghề nấu rượu gạo. Hèm rượu sử dụng chế biến nhiều món, chủ yếu dùng để luộc như cá lóc luộc hèm, gà luộc hèm… Và ốc lác luộc hèm cũng là một món ngon độc đáo.

Ba loại ốc có nhiều trên đồng là ốc bươu, ốc lác và ốc đắng

Chế biến gần cả chục món ốc

Đối với ốc đồng dù chế biến bất cứ món gì, trước hết phải làm ruột ốc sạch, ngâm ốc trong nước cơm vo chừng vài giờ để ốc nhả hết chất bẩn ra, sau đó rửa sạch mới đem luộc. Ốc luộc hèm có mùi vị rất riêng, đặc biệt là thịt ốc ngọt hơn so với cách luộc thông thường. Nước chấm ốc luộc cũng đa dạng, tuỳ sở thích mà làm nước mắm tỏi ớt, nước mắm sả ớt, nước mắm gừng hoặc nước chấm với cơm mẻ trộn sả ớt và một ít muối… Đó là nét văn hoá ẩm thực của người xưa truyền lại cho bao thế hệ.

Nay những món ốc đồng có thêm nhiều cung bậc và được các nhà hàng đưa vào thực đơn đặc sản, chẳng hạn món ốc hấp. Món này nhất thiết phải dùng ốc bươu vì nó lớn con. Trước hết phải lấy thịt ốc sống ra khỏi vỏ bằng cách khứa miệng ốc và rút hết ruột ra ngoài, vỏ ốc giữ lại để dồn thịt vào. Ốc băm nhuyễn với thịt heo ba rọi, có thêm nấm mèo, miến và gia vị gồm sả, bột ngọt, muối tiêu, hành khô… tất cả trộn đều rồi dồn vào vỏ ốc. Có người sử dụng một đoạn lá sả hoặc lá gừng làm miếng lót bên trong của nhân để có mùi vị riêng. Sau khi dồn thịt vào vỏ ốc, đem hấp cách thuỷ chừng 30 phút là ốc chín. Có lẽ việc chế biến khá kỳ công này mà món ốc hấp rất lạ miệng. Độ ngon của nó chắc chẳng thua kém món cao lương mỹ vị nào có trên bàn ăn. Món lẩu ốc cũng không kém phần hấp dẫn, chỉ cần một trái dừa tươi, một ít tiêu đập giập và ít gia vị nữa là thành món lẩu nhúng rau xanh rôm rả.

Ốc đồng quê tôi dung dị lắm nhưng cũng đậm tình trong những ngày mưa dầm. Đau đáu nhớ nồi ốc lác luộc lá ổi, ốc đắng với cơm dừa rám vỏ, vài con ốc xào sả ớt hay bỏ vào nồi mắm kho làm cho bữa cơm quê nhà thật ngạt ngào.

Những con ốc bươu bình dị nơi đồng ruộng trở thành nguyên liệu của những món ăn ngon khiến nhiều người mê mẩn.

Trong cái se se lạnh của Sài Gòn những ngày mưa, còn gì tuyệt vời hơn khi được thưởng thức tô bún riêu ốc bốc khói, hay ngồi nhâm nhi cùng bạn bè những con ốc bươu nhồi thịt thơm ngon... Không đắt tiền hay khó kiếm như các loại ốc khác, ốc bươu có mặt trên đồng ruộng khắp dải đất hình chữ S. Ốc bươu thường sinh sản mạnh vào đầu mùa mưa, ăn lá non nên nó được coi là động vật gây hại cho nông nghiệp.

Tuy nhiên, thịt ốc bươu lại có tính hàn, giải độc, giải nhiệt nên được chế biến thành nhiều món ăn dân dã, quen thuộc và rất ngon miệng, được nhiều người ưa thích. Có thể kể ra đây nhiều món ngon nổi tiếng từ ốc bươu như bún riêu ốc, ốc chuối đậu, ốc hấp lá chanh, ốc luộc chấm mắm gừng, ốc bươu nướng tiêu, ốc bươu nhồi thịt...

Ở Sài Gòn, bún riêu ốc là món ăn bình dị được nhiều người ưa thích, nhất là vào mỗi buổi chiều. Riêng với những món ốc bươu ngon khác bạn có thể dễ dàng thường thức ở khắp các quán ốc của Sài Gòn, nổi tiếng nhất phải kể đến món ốc bươu nướng tiêu và ốc bươu nhồi thịt.

1. Bún riêu ốc

Bún riêu ốc là một trong những món ăn phổ biến ở Sài Gòn, từ vỉa hè cho đến nhà hàng, đâu đâu bạn cũng có thể thưởng thức món ăn bình dân nhưng thơm ngon này. Những con ốc bươu to tròn được làm sạch, xào vàng cho vào bát bún chung với các nguyên liệu khác như riêu cua, đậu phụ, chả, tiết lợn. Khi ăn bún riêu ốc, người ta thường cho vào một ít mắm tôm để hương vị thêm đậm đà. Ngoài ra còn có một đĩa rau sống ăn kèm phong phú với rau muống, kinh giới, tía tô... làm cho món ăn thêm phần thơm ngon.

Sau một ngày làm việc mệt mỏi, hoặc khi đã ngán những món ăn hàng ngày như cơm, thịt, cá thì không có gì tuyệt vời hơn khi cùng bạn bè ngồi thưởng thức bát bún riêu hấp dẫn đang nghi ngút khói. Ăn bát bún riêu ốc bạn sẽ cảm nhận được sự hòa quyện trong hương vị của hai miền Nam Bắc, đó là vị thơm của mắm tôm đặc trưng Bắc Bộ, hương vị cua đồng quen thuộc cùng với nước dùng hơi ngọt của người miền Nam.

2. Ốc bươu nướng tiêu

Ốc bươu nướng tiêu là món ăn dân dã đặc sản của miền Tây Nam bộ với nguyên liệu dễ kiếm và được chế biến đơn giản. Món ăn dân dã có thể dùng làm món khai vị ấm bụng, thích hợp nhâm nhi với bạn bè cho câu chuyện thêm phần rôm rả.

Ốc được rửa sạch cho lên bếp than hồng, sau đó rưới nước tiêu vào miệng ốc. Nước tiêu được làm từ nước sôi để nguội pha với tiêu được giã nhuyễn. Món này được ăn với một loại nước chấm rất đặc biệt, được chế biến từ ớt xanh giã nhuyễn, muối, đường, nước cốt dừa cùng một ít gia vị khác. Đĩa ốc nướng tiêu thơm ngon, thịt ốc giòn sần sật, có vị ngọt lẫn trong cái cay nồng của tiêu, vị cay hơi thanh của nước chắm sẽ làm bạn nhớ mãi.

3. Ốc bươu nhồi thịt

Ốc bươu nhồi thịt là món ăn được chế biến khá công phu, phần nhân được chế biến từ thịt ốc luộc chín, thái lát mỏng, sau đó trộn chung với hỗn hợp thịt băm, giò sống, nấm mèo được nêm gia vị vừa ăn. Sau khi chuẩn bị xong phần nhân, người bán vo thành từng viên nhỏ, quấn quanh một cọng sả nhỏ, nhét vào thân ốc và đem hấp chín. Món ăn tăng thêm hương vị khi được điểm xuyết thêm một vài lát ớt mỏng.

Món này ngon nhất khi dùng nóng, vị ngọt của phần nhân hòa cùng với hương thơm thoang thoảng của sả thật quyến rũ. Chén nước chấm chua ngọt được pha hơi sền sệt, cùng các loại rau ăn kèm như tía tô, rau răm vừa giúp giải hàn vừa làm cho món ăn thêm đậm đà.

Chế biến và trình bày

Những con ốc bươu bình dị nơi đồng ruộng trở thành nguyên liệu của những món ăn ngon khiến nhiều người mê mẩn.

Trong cái se se lạnh của Sài Gòn những ngày mưa, còn gì tuyệt vời hơn khi được thưởng thức tô bún riêu ốc bốc khói, hay ngồi nhâm nhi cùng bạn bè những con ốc bươu nhồi thịt thơm ngon... Không đắt tiền hay khó kiếm như các loại ốc khác, ốc bươu có mặt trên đồng ruộng khắp dải đất hình chữ S. Ốc bươu thường sinh sản mạnh vào đầu mùa mưa, ăn lá non nên nó được coi là động vật gây hại cho nông nghiệp.

Tuy nhiên, thịt ốc bươu lại có tính hàn, giải độc, giải nhiệt nên được chế biến thành nhiều món ăn dân dã, quen thuộc và rất ngon miệng, được nhiều người ưa thích. Có thể kể ra đây nhiều món ngon nổi tiếng từ ốc bươu như bún riêu ốc, ốc chuối đậu, ốc hấp lá chanh, ốc luộc chấm mắm gừng, ốc bươu nướng tiêu, ốc bươu nhồi thịt...

Ở Sài Gòn, bún riêu ốc là món ăn bình dị được nhiều người ưa thích, nhất là vào mỗi buổi chiều. Riêng với những món ốc bươu ngon khác bạn có thể dễ dàng thường thức ở khắp các quán ốc của Sài Gòn, nổi tiếng nhất phải kể đến món ốc bươu nướng tiêu và ốc bươu nhồi thịt.

1. Bún riêu ốc

Bún riêu ốc là một trong những món ăn phổ biến ở Sài Gòn, từ vỉa hè cho đến nhà hàng, đâu đâu bạn cũng có thể thưởng thức món ăn bình dân nhưng thơm ngon này. Những con ốc bươu to tròn được làm sạch, xào vàng cho vào bát bún chung với các nguyên liệu khác như riêu cua, đậu phụ, chả, tiết lợn. Khi ăn bún riêu ốc, người ta thường cho vào một ít mắm tôm để hương vị thêm đậm đà. Ngoài ra còn có một đĩa rau sống ăn kèm phong phú với rau muống, kinh giới, tía tô... làm cho món ăn thêm phần thơm ngon.

Sau một ngày làm việc mệt mỏi, hoặc khi đã ngán những món ăn hàng ngày như cơm, thịt, cá thì không có gì tuyệt vời hơn khi cùng bạn bè ngồi thưởng thức bát bún riêu hấp dẫn đang nghi ngút khói. Ăn bát bún riêu ốc bạn sẽ cảm nhận được sự hòa quyện trong hương vị của hai miền Nam Bắc, đó là vị thơm của mắm tôm đặc trưng Bắc Bộ, hương vị cua đồng quen thuộc cùng với nước dùng hơi ngọt của người miền Nam.

2. Ốc bươu nướng tiêu

Ốc bươu nướng tiêu là món ăn dân dã đặc sản của miền Tây Nam bộ với nguyên liệu dễ kiếm và được chế biến đơn giản. Món ăn dân dã có thể dùng làm món khai vị ấm bụng, thích hợp nhâm nhi với bạn bè cho câu chuyện thêm phần rôm rả.

Ốc được rửa sạch cho lên bếp than hồng, sau đó rưới nước tiêu vào miệng ốc. Nước tiêu được làm từ nước sôi để nguội pha với tiêu được giã nhuyễn. Món này được ăn với một loại nước chấm rất đặc biệt, được chế biến từ ớt xanh giã nhuyễn, muối, đường, nước cốt dừa cùng một ít gia vị khác. Đĩa ốc nướng tiêu thơm ngon, thịt ốc giòn sần sật, có vị ngọt lẫn trong cái cay nồng của tiêu, vị cay hơi thanh của nước chắm sẽ làm bạn nhớ mãi.

3. Ốc bươu nhồi thịt

Ốc bươu nhồi thịt là món ăn được chế biến khá công phu, phần nhân được chế biến từ thịt ốc luộc chín, thái lát mỏng, sau đó trộn chung với hỗn hợp thịt băm, giò sống, nấm mèo được nêm gia vị vừa ăn. Sau khi chuẩn bị xong phần nhân, người bán vo thành từng viên nhỏ, quấn quanh một cọng sả nhỏ, nhét vào thân ốc và đem hấp chín. Món ăn tăng thêm hương vị khi được điểm xuyết thêm một vài lát ớt mỏng.

Món này ngon nhất khi dùng nóng, vị ngọt của phần nhân hòa cùng với hương thơm thoang thoảng của sả thật quyến rũ. Chén nước chấm chua ngọt được pha hơi sền sệt, cùng các loại rau ăn kèm như tía tô, rau răm vừa giúp giải hàn vừa làm cho món ăn thêm đậm đà.

Đĩa ốc bốc khói nghi ngút, hương thơm của sả quyện trong vị ngọt của thịt, vị cay của tiêu cùng vị đậm đà của chén mắm gừng đem lại cho bạn cảm giác ngon miệng và ấm áp trong tiết trời se lạnh.

Ốc bươu nhồi thịt mang hương vị đất Bắc, mặc dù đã được biến tấu để phù hợp với khẩu vị của người Nam nhưng hương vị thơm ngon đặc trưng của món ăn thì không hề thay đổi.

Cái khác biệt lớn nhất mà người ăn có thể nhận ra là hương thơm của những lá gừng đã được thay thế bằng sả. Không còn cái vị cay nồng của gừng mà thay vào đó là hương thơm nhẹ nhàng thoang thoảng của sả cứ vương vấn trong món ăn.

Ốc bươu nhồi thịt là món ăn nóng hổi rất ngon miệng trong những ngày trở lạnh

Ở Sài Gòn, quán ốc bươu nhồi thịt trên đường Nguyễn Văn Giai (quận 1) là địa chỉ nổi tiếng nhất đối với những người trót mê hương vị thơm ngon của món ăn dân dã này.

Cũng có cùng công thức chế biến như các quán ăn khác ở Sài Gòn, nhưng những con ốc bươu ở đây luôn được thực khách đánh giá cao về hương vị và chất lượng. Để có được điều đó, suốt mười mấy năm qua, người chủ quán luôn chăm chút cho món ăn của mình, từ chọn lựa ốc cho đến chế biến... Theo chia sẻ của chị thì món ăn này rất dễ chế biến, tuy nhiên cần phải tỉ mỉ và cẩn thận. Nguyên liệu đòi hỏi phải tươi sống, nếu ốc không tươi thịt ốc không giòn, món ăn nặng mùi rất khó ăn, ngoài ra, cần phải ngâm ốc thật kĩ để tránh mùi bùn tanh cho thực khách khi thưởng thức.

Thành phần của món ăn gồm có thịt ốc thái lát mỏng, giò sống, thịt nạc xay, nấm mèo thái sợi... trộn đều hỗn hợp đó với các loại gia vị, trong đó tiêu sọ là gia vị không thể thiếu. Cái vị cay nồng của tiêu sọ làm cho món ăn thêm hấp dẫn. Sau khi chuẩn bị xong, cuộn phần nhân vào cọng sả, nhét vào thân ốc và đem hấp chín. Món ăn tăng thêm hương vị cay nồng khi được điểm xuyết thêm một vài lát ớt mỏng.

Sự trộn lẫn giữa các nguyên liệu và gia vị mang đến sự hấp dẫn, ngon miệng cho người ăn

Đĩa ốc bươu nhồi thịt nóng hổi được dọn kèm với chén nước mắm gừng cùng các loại rau như tía tô, rau răm. Thịt ốc giòn ngọt thấm đẫm trong nước chấm mắm gừng cùng hương vị nồng nàn của tía tô, rau răm làm tăng thêm gia vị cho món ăn đồng thời giúp giải tính hàn do thịt ốc mang lại.

Đây là món ăn đơn giản và dễ thực hiện, bạn có thể làm theo cách sau:

Nguyên liệu:

- Ốc bươu 1kg (5 người ăn).
- Giò sống 150g
- Thịt nạc xay 150g
- Vỏ ốc bươu 50 cái
- Gừng băm, hành tím, nấm mèo, đường, muối, tiêu sọ, sả cây.

Chế biến:

- Ốc bươu ngâm cùng nước vo gạo, ớt cho nhả hết nhớt và bùn đất. Rửa sạch, luộc chín, lấy thịt ốc ra và rửa lại sạch bằng nước cốt chanh với ít muối pha loãng. Vỏ ốc rửa sạch, trụng qua nước sôi, để ráo.

- Băm nhỏ thịt ốc trộn với giò sống, thịt nạc xay, nấm mèo thái nhỏ và các gia vị cho vừa ăn.

- Cuốn hỗn hợp thịt ốc vào trong lá sả, cho vào từng vỏ ốc và đem hấp chín.

- Dọn ốc ra đĩa, ăn kèm với tía tô, rau răm và chén nước mắm gừng.

Những ai gắn bó với ruộng đồng chắc hẳn không mấy xa lạ với ốc bươu vàng. Tuy chuyên gây hại cho mùa màng nhưng ốc bươu vàng có thể chế biến thành nhiều món ngon, độc đáo.

Khi ăn ốc bươu vàng, sợ nhất là ốc bị nhiễm thuốc bảo vệ thực vật, do đó để đảm bảo ăn được món này thường phải tự tay mình đi bắt chúng ở các ao hồ xa đồng ruộng hoặc những đám ruộng chưa phun thuốc.

Ốc bươu vàng bắt về không nên ăn ngay mà thả vào chậu nước vo gạo qua đêm để ốc nhả hết nhớt. Nếu muốn ăn ngay chúng ta cho thêm vào chậu nước ngâm ốc một vài trái ớt hiểm đập dập thì khoảng vài giờ sau mới có thể chế biến được.

So với những loại ốc khác thì ốc bươu vàng sơ chế có phần cầu kỳ hơn. Thông thường ốc bươu vàng chỉ lấy phần đầu và thịt để ăn, phần trứng hoặc ruột ốc vứt bỏ do đó phải đập cho bể vỏ rồi mới lấy được. Khi đã tách lấy phần đầu ốc cần phải loại bỏ phần nhân tròn ở giữa đầu, chính là dạ dày và thực quản có chứa nhiều loại ký sinh trong đó. Tiếp theo đem rửa sạch nhớt bằng cách xát muối, dấm hoặc phèn chua rồi rửa lại nhiều lần với nước sạch, ốc sẽ khô và hết nhớt.

Đơn giản nhất là ốc bươu vàng đem luộc thật chín cho thịt ốc săn lại, chấm cùng với nước mắm gừng và các loại rau thơm. Ngoài ra cũng có thể đem nấu canh chua với măng. Riêng món ốc bươu vàng xào sả ớt thơm lừng sẽ khiến bạn khó có thể bỏ qua.  Đun nóng dầu ăn, phi thơm ít gừng, ớt và sả đã xắt nhỏ. Cho ốc vào đảo nhanh tay khoảng chừng vài phút, nêm các loại gia vị nước mắm, hạt nêm, đường... Để lửa to, xào ốc gần chín thì thêm nốt chỗ gừng, sả còn lại vào, hạ nhỏ lửa đến khi ốc thật khô và thấm đều gia vị, nếm lại cho vừa ăn.

Mâm cơm có đĩa ốc xào còn nghi ngút khói được dọn ra, chao ôi sao mà vừa vặn mà đậm đà đến thế...

Các quán ốc ngon ở Hà Nội

Cách pha nước chấm ốc ngon khiến bạn mê tít

Cách làm bún riêu ốc ngon, hấp dẫn

Cách làm sạch ốc bươu

Cách xào ốc ngon

Các món ngon từ ốc đơn giản dễ làm

(ST).