Mụn rộp ở môi

Mụn rộp ở môi: Dùng thuốc gì? Trường hợp sức đề kháng yếu hoặc bị các bệnh làm suy giảm miễn dịch, bệnh thường nặng (lan rộng, kéo dài, có biến chứng). Còn lại đa số trường hợp khác, bệnh thường nhẹ, có thể tự khỏi trong vài tuần.

Một số thuốc thường dùng

Thuốc kháng virus: chọn một trong 3 loại acyclovir, famcyclovir, valacylovir. Trường hợp nhẹ hay nặng đều nên dùng, vì thuốc làm rút ngắn thời gian kéo dài, giảm tái phát, trường hợp nặng càng cần phải dùng vì thuốc giúp giảm mức trầm trọng. Dùng càng sớm càng tốt, ngay sau khi có dấu hiệu bị bệnh đầu tiên (ngứa, nóng rát, đỏ). Liều dùng phải cao (ví dụ như acyclovir mỗi ngày uống 2 - 3 lần, mỗi lần 400mg). Đợt dùng thường kéo dài 5 ngày. Riêng với người bệnh có nhiễm HIV, đợt dùng tối thiểu 10 ngày. Nếu dùng đường uống thì nên chọn là famcyclovir. Trong trường hợp đặc biệt cần thiết (người bệnh không dung nạp, hoặc đứng trước nguy cơ diễn biến xấu, kể cả trường hợp nhiễm HIV) thì có thể dùng acyclovir truyền tĩnh mạch.

Thuốc giảm đau: đau không dữ dội, nhưng kéo dài, gây khó chịu, nên chọn loại thông thường, ít gây tai biến như acetaminophen (paracetamol).

Thuốc chăm sóc tại chỗ: trường hợp nặng hay nhẹ đều cần dùng. Trường hợp nhẹ có khi chỉ cần dùng thuốc chăm sóc tại chỗ bệnh vẫn khỏi. Thuốc chăm sóc tại chỗ gồm: Cream kháng virus acyclovir 5% có tác dụng như: loại uống nhưng mức độ thấp hơn.

Các thuốc chống bội nhiễm (dung dịch povidin, dung dịch milian): nhờ chống bội nhiễm, thuốc làm khô nhanh các vết trợt lở và đóng mày. Các loại kem chống nắng bôi môi có chỉ số chống nắng (SPF) khoảng 15. Cream làm giảm đau xyclocain. Ngoài ra, cần súc miệng bằng nước muối, tắm nước ấm hay dung dịch thuốc tím pha loãng. Không nhất thiết phải dùng tất cả mà chỉ chọn loại cần thiết (ví dụ trong trường hợp nặng đã dùng kháng virus uống hay tiêm thì không cần dùng dạng cream).

Thuốc ngăn ngừa tái phát: virus thường có trong cơ thể, trong đợt bùng phát bệnh, dù có dùng kháng virus cũng không bao giờ loại sạch hoàn toàn, nên không thể chữa khỏi vĩnh viễn, có thể tái phát khi có điều kiện. Tuy nhiên, chỉ dùng thuốc ngừa tái phát thường xuyên, lâu dài với những người mỗi năm tái phát từ 6 lần trở lên. Phổ biến là dùng từ 6 - 18 tháng, khi mỗi năm chỉ còn tái phát từ 2 lần trở xuống thì ngừng dùng. Nhưng trong thực tế, người ta cũng từng dùng cho những người đặc biệt liên tục đến 13 năm. Thuốc chọn dùng là một trong 3 kháng virus acyclovir, famcyclovir, valacylovir. Tuy dùng liều thấp hơn trong đợt điều trị cấp tính (bằng khoảng 1/2 - 2/3) nhưng vì dùng thường xuyên, lâu dài nên thuốc có tác dụng phụ (tuy không lớn) và tốn kém, cần phải cân nhắc.

Song song với việc dùng thuốc cần có chế độ dinh dưỡng tăng khả năng đề kháng cơ thể. Cần tránh các loại thức ăn có hàm lượng arginin cao (dừa, đậu nành, sô-cô-la, cà rốt...) vì arginin là yếu tố cần để herpes simplex tái sinh, tuy nhiên không kiêng hoàn toàn, vì arginin cũng rất cần cho việc hấp thu thức ăn phát triển cơ thể. Người đang có bệnh không làm lây sang người lành bằng cách tiếp xúc (hôn, dùng chung khăn mặt), không làm lan rộng bệnh ra vùng khác (tránh sờ lên mắt, không dùng nước miếng làm ướt kính sát tròng, tránh hoặc cẩn thận khi dùng mỹ phẩm, thuốc tẩy trang).

Mụn rộp môi không ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe song không lợi về thẩm mỹ, người bệnh lo chữa chủ yếu vì mục đích này. Tuy không chữa khỏi vĩnh viễn nhưng nếu dùng thuốc đúng, tránh làm xuất hiện những điều kiện thuận lợi thì sẽ giảm và có khi không còn tái phát.

Bệnh mùa mưa: mụn rộp herpes ở môi

Như thường lệ khi những cơn mưa đầu mùa xuất hiện, công việc căng thẳng, mệt mỏi, thì tỷ lệ xuất hiện bệnh mụn rộp herpes ở môi ngày càng tăng. Ðồng thời, việc sử dụng lại các "khăn ướp lạnh” để lau miệng ở các quán ăn là một trong những nguyên nhân phổ biến gây lan truyền bệnh này…

Bệnh mụn rộp herpes ở môi là gì?

Là những mụn nước nhỏ xuất hiện thành chùm và thường thấy ở môi. Nguyên nhân do nhiễm virus herpes simplex nhóm 1. Sự lây nhiễm xảy ra khi bệnh nhân tiếp xúc với một người nào đó đã bị nhiễm hay đang lây nhiễm virus herpes. Bệnh thường xảy ra ở môi, vì môi là nơi thường xuyên tiếp xúc (hôn hít) và niêm mạc môi mỏng nên virus xâm nhập các tế bào biểu mô dễ hơn.

Yếu tố thuận lợi khởi phát bệnh

- Tổn thương ở môi (khô, nứt môi, chấn thuơng, cắn vào môi khi ăn, ánh sáng mặt trời, thời tiết lạnh…)

- Chấn thương răng-miệng; sốt, cảm cúm, viêm đường hô hấp trên.

- Kinh nguyệt, có thai.

- Suy nhược cơ thể, căng thẳng tinh thần, chấn thương thể chất.

- Giảm sức đề kháng, giảm miễn dịch (AIDS, ung thư, đang xạ trị hay hóa trị, ghép tạng… )

Biểu hiện

Ðầu tiên là các triệu chứng ngứa, nóng rát hay cảm giác lăn tăn ở môi. Sau 12 - 24 giờ, xuất hiện những mụn nước nhỏ li ti, tập trung thành từng đám trên nền da sưng đỏ ở môi hay quanh môi (đôi khi ở miệng, cằm, mũi, hai má…) và kèm với cảm giác đau, rát. Những mụn nước này chứa dịch huyết thanh sẽ chảy ra ngoài khi bị vỡ, rất dễ gây lây nhiễm cho những người khác. Trong thời gian này, các hạch cổ, dưới hàm có thể sưng to, đau và thường kèm các triệu chứng giống cảm cúm, như sốt nhẹ, nhức đầu, mệt mỏi, đau họng…

Sau 1 - 2 tuần, các mụn nước sẽ tự khô đi, đóng mày và sẽ lành mà không để lại sẹo. Nếu các mụn nước bị vỡ, chúng sẽ tạo các vết loét hay vết trượt, rồi cũng đóng mày và lành sau 10 ngày nhưng dễ bị nhiễm trùng thêm và gây lây lan virus herpes nhiều hơn.

Làm sao để tránh lây lan?

Bạn phải tuân thủ những điều sau:

- Không chạm vùng có sang thương (mụn nước, vết loét-trượt) của mình vào người khác.

- Không dùng chung đồ dùng cá nhân: bàn chải đánh răng, khăn tắm, khăn lau mặt, ly, chén-đũa- muỗng, son môi, phấn trang điểm và “khăn ướp lạnh”.

- Rửa tay sau khi thoa thuốc.

- Không sờ lên mắt. Không dùng nước miếng để làm ướt kính sát tròng.

- Không nên dùng cream hay phấn trang điểm để che đi những mụn rộp hay vết lở vì sẽ dễ bị bội nhiễm thêm.

Chăm sóc và điều trị

Trong đa số các trường hợp, các bệnh mụn rộp ở môi sẽ tự khỏi trong khoảng 2 - 3 tuần. Có thể tự điều trị tại nhà bằng các bước sau:

- Súc miệng bằng nước muối pha loãng để làm sạch, êm dịu vết thương và giảm nguy cơ bội nhiễm vi trùng. Dùng son môi với thành phần có vaseline và chất chống nắng (SPF>=15) để làm dịu các vết lở, vết nứt (do lạnh) và bảo vệ môi với ánh nắng mặt trời. Tắm bằng nước ấm pha với muối hay thuốc tím thật loãng.

- Giảm tối đa căng thẳng, lo âu; tăng cường dinh dưỡng.

- Tránh các loại thức ăn có nồng độ arginine cao (arginine là một loại amino acid cần thiết cho chu kỳ tái sinh của virus herpes) như: dừa, đậu nành, đậu phộng, sôcôla, cà-rốt… Nên ăn các loại thực phẩm mềm và lạt như: rau quả, trái cây, giá, thịt bò, cá, gà… để tránh kích thích các vết lở và các vùng da nhạy cảm xung quanh.

- Uống thuốc giảm đau thông thường (Paracetamol) có hay không kèm codein (như Efferalgan Codein) trong 7-10 ngày đầu. Nếu bệnh kéo dài, trầm trọng, lan rộng, biến chứng nặng hoặc xảy ra ở những bệnh nhân đặc biệt (trẻ sơ sinh, thai phụ, bệnh nhân bị AIDS, ghép nội tạng… ) thì cần phải có sự theo dõi của bác sĩ.

Có thể ngăn ngừa?

Bệnh có thể khỏi trong 2 - 3 tuần, nhưng không thể chữa khỏi vĩnh viễn, vì virus herpes tồn tại trong cơ thể mãi mãi. Vì vậy, các đợt nhiễm trùng sẽ tái đi tái lại và khoảng cách giữa các đợt tái phát phụ thuộc chủ yếu vào sự xuất hiện của các yếu tố thuận lợi.

(ST)