Nghệ thuật nói chuyện có duyên là gì ?

Khi tôi coi đoạn video clip quay phần thi hùng biện của bạn Đinh Đức Tâm, ĐH Ngoại Thương HCM về Vì sao phải nói nhiều?, tôi rất tâm đắc với video clip này vì tính sáng tạo, thông minh và một lý do nữa đó là nó rất hợp với những gì tôi đang học: Communication. Giao tiếp là thao tác mà bắt buộc ai cũng phải có, kể cả động vật hay bất kỳ vạn vật nào trong vũ trụ. Tuy nhiên, đối với con người, thì giao tiếp không chỉ là một yếu tố bắt buộc mà nó còn là một kỹ năng và cả một nghệ thuật. Và để bắt đầu bước vào nghệ thuật giao tiếp, mỗi người đều phải trải qua một kỹ năng là kỹ năng bắt đầu trò chuyện, hay còn gọi là kỹ năng small talks. Small talks với tôi quan trọng trong giao tiếp đến mức tôi coi nó là khởi đầu của mọi khởi đầu.

Mặc dù vậy, rất nhiều người mặc dù trò chuyện hàng ngày nhưng lúc nào cũng cảm thấy khó khăn trong việc bắt đầu trò chuyện. Rất nhiều người mà không có kỹ năng này thường ngại nói chuyện với người lạ hoặc người ít quen biết và biết ít về người ta mà họ không nhận ra mâu thuẫn rằng nếu họ không nói chuyện thì làm sao họ có thể quen với người ta và biết rõ về người ta để có thể tự tin giao tiếp.

Khi tôi hỏi 5 người bạn của tôi lý do vì sao họ không muốn nói chuyện với người lạ trong những buổi họp mặt, những buổi tiệc hoặc hội thảo, tôi nhận được những câu trả lời:

- Bạn tôi đang là sinh viên ĐH: vì có quen người ta đâu mà biết nói gì?

- Một bạn cùng ngành trong lãnh vực IT: nói gì bây giờ? Có quen biết gì đâu mà nói. Với lại, tôi là dân kỹ thuật mà, nói làm gì, để tụi sale nó nói.

- Một người bạn nữ: tự nhiên đi bắt chuyện với người ta mắc cỡ lắm

- Cháu gái của tôi: dạ, im lặng là vàng chú ơi, mà cũng không biết nên bắt đầu như thế nào?

- Một người bạn làm bên hóa học: mình không có đủ tự tin để nói với lại cũng thấy sợ sợ. Với lại mình không có duyên nói chuyện, từ nhỏ là vậy rồi

Và ngoài những người này, tôi còn tìm hiểu những lý do khác, nhưng tựu chung chỉ là một vấn đề: “Bạn không biết nói gì”

Có thể bạn bị ảnh hưởng từ nhỏ từ nền văn hóa và cả giáo dục khiến cả người Á Châu chúng ta thường giao tiếp không tốt, ví dụ như vấn đề trò chuyện với người lạ. Đơn cử là ngay từ nhỏ, chúng ta đã được học câu tục ngữ: “Im lặng là vàng” (và tất nhiên vàng đang lên giá :D), ngoài ra, bố mẹ ta thường bảo nhắc nhở là không được làm nói chuyện với người lạ, nếu không con sẽ bị dụ hoặc bị bắt cóc đi, blah blah blah…

Hãy quên đi, vì đó là tuổi thơ, và cũng hãy quên đi câu “Im lặng là vàng” vì lời nói giờ mới là vàng. Hãy xem một đoạn video clip mà tôi tình cờ được xem trên Facebook của người bạn:

Ở Clip trên, bạn sẽ thấy rằng từng lời từng chữ đều là vàng! Tất nhiên, không phải bạn nói ra là bạn bị mất mà chính bạn đang là người nhận lại.

Một điều nữa, nếu bạn tin rằng việc “duyên” nói chuyện là do bẩm sinh và không thể học hỏi được thì bạn thật sự là một kẻ ngốc! Mọi người đều có khả năng nói chuyện, ngay cả con vẹt cũng biết cách chào hỏi khách và nói chuyện với khách, sao bạn lại không?

Hãy nhớ là, nếu bạn không bắt đầu nói chuyện với một ai, người ta sẽ mãi là người lạ. Ngay từ khi vừa mới sinh ra, bố mẹ bạn đã dạy cho bạn cách bắt chuyện bằng những tiếng gọi papa, mama. Lúc đó bạn đâu có biết mẹ bạn là ai, ba bạn là ai, nhưng bạn vẫn có thể cười và nói chuyện với họ. Sao giờ lại không?

Ông bà ta có câu “trước lạ sau quen” là để ám chỉ việc bắt đầu câu chuyện sẽ khiến người lạ trở thành người quen, thậm chí, sau đó họ có thể là người yêu, vợ, chồng, bạn thân, đối tác, người đỡ đầu hay khách hàng lớn của bạn. Nên nếu bạn bỏ qua một cơ hội nói chuyện với người lạ, bạn đã mất đi một cơ hội có thêm 1 người bạn tốt hoặc 1 khách hàng tiềm năng.

Ngay từ đầu bài Blog này, tôi đã nói bạn hãy quên câu “Im lặng là vàng” đi vì trong xã hội hiện đại và trong môi trường giao tiếp càng dày đặc thì “im lặng là bất lịch sự”. Cách đây vài hôm, tôi và 2 người bạn có 1 bữa hẹn đi ăn tối, và 2 người này thì không biết nhau, tuy nhiên tôi muốn giới thiệu vài người với nhau để sau này họ có thể hợp tác công việc với nhau. Chúng tôi hẹn gặp nhau ở chỗ ăn, gọi món, và 1 trong mấy người kia gần như là im lặng suốt từ đầu buổi đến cuối buổi. Sau đó khi ra về, một trong người bạn còn lại của tôi mới nói với tôi rằng bạn mày hình như nó khó chịu với tao, thấy nó lơ từ đầu buổi đến cuối buổi. Và bạn sẽ gặp trường hợp tương tự nếu bạn gặp 1 người vài lần (như trong tiệc tùng, họp hành, hội thảo…) nhưng lại vẫn giữ im lặng với người ta.

Câu hỏi mà bạn sẽ đặt ra là: với người lạ, thì chúng ta có gì để nói? Đó cũng chính là câu hỏi của những người bạn tôi khi tôi nói về vấn đề này.

Có vô vàn cách để bắt đầu một câu chuyện. Và cách cơ bản nhất để bắt đầu một câu chuyện đó là việc tự giới thiệu bản thân mình, và tất nhiên, “người lạ” kia cũng sẽ đủ lịch sự để giới thiệu về chính họ với những thông tin cơ bản như tên và một nụ cười chẳng hạn. Điều này đặc biệt hữu ích nếu bạn đi tham gia một bữa tiệc 1 mình và bạn không quen biết ai. Hãy tiếp cận những ai cũng đơn độc như bạn để bắt đầu nói chuyện.

Tất nhiên, việc giới thiệu về bản thân là một cách khởi đầu câu chuyện tốt, tuy nhiên, hỏi xong bạn sẽ tiếp tục những gì? Bạn có thể khai thác tiếp câu chuyện từ thông tin bạn có được từ đoạn giới thiệu ví dụ như quê quán hoặc nghề nghiệp. Chẳng hạn, đây là một đoạn nói chuyện của tôi với một hành khách trong một chuyến xe đi Đà Lạt

- Không biết khi nào xe tới Đà Lạt chị nhỉ?

– Khoảng 5h sáng đó e.

– Oh, chị là người Đà Lạt à?

– Không em, chị chỉ lên Đà Lạt có việc thôi?

– Ah, vậy chắc chị hay đi Đà Lạt lắm nhỉ. Tại thấy chị biết giờ giấc xe tới nè.

– Chị cũng hay đi, công việc chị lên Đà Lạt thường xuyên mà.

– Công việc của chị có vẻ thú vị nhỉ, được lên Đà Lạt coi như nghỉ mát.

– Ừ, mà đi nhiều cũng mệt lắm em ơi, cũng may chị quen. Còn em, đi du lịch hả?

– Dạ vâng. Mà em không biết đi chỗ nào trên đó nè. Chị có chỗ nào hay hay giới thiệu em đi.

– (sau đó chị kể rất nhiều điểm đi chơi, ăn uống ở Đà Lạt)

– Em cám ơn chị nhiều lắm. Mấy thông tin này chắc chỉ có ai thổ địa mới biết (cười). À mà nãy giờ nói chuyện em chưa biết tên của chị? Em tên Minh.

– Chị tên Diễm. Mà khi nào em về lại SG?

– Dạ em đi cuối tuần em về thôi chị. Còn chị Diễm khi nào quay lại Sài Gòn?

– Chị đi mốt chị về thôi em. Tại việc dưới cũng còn nhiều.

– Dạ, khi nào về thì chị em mình đi cafe tám chuyện nhé. Chị có số điện thoại không?

– Uh, được đó, số đt của chị…. Em lên ĐL, nếu cần gì cứ gọi chị, chị chỉ cho nhé.

Nếu bạn để ý, thì xung quanh bạn có rất nhiều để tài hoàn toàn MIỄN PHÍ để có thể khởi động hoặc tiếp nối câu chuyện, cái quan trọng là bạn cần phải tìm kiếm đề tài chung của bạn với “người lạ” để có thể kéo dài cuộc nói chuyện. Như ở ví dụ trên, tôi đã bắt đầu cuộc nói chuyện bằng chính đề tài là chuyến xe mà 2 người đang đi, sau đó là đề tài là Đà Lạt, nơi 2 người sẽ tới và quan tâm tới, và sau đó là những địa danh, những trick và tip mà cả 2 đều quan tâm.

Hãy bắt đầu nói chuyện, ngay cả khi bạn chẳng có gì để nói - Small talks

Trong quá trình nói chuyện với người lạ, xung quanh bạn không chỉ có 2 người, mà còn có rất nhiều thứ khác để có thể trở thành đề tài, ví dụ như một bài nhạc đang phát trong quán, hoặc món ăn đang ăn chung, một sự kiện đang diễn ra, chủ đề về công việc, một chủ đề xã hội đang xảy ra.

Có rất nhiều bạn cũng đã cố gắng trò chuyện với người lạ, tuy nhiên lại chỉ sau vài câu thì 2 người…trò chuyện qua ánh mắt và sự im lặng đáng sợ. Thông thường, câu chuyện trở nên bế tắc vì những câu trò chuyện chỉ mang 1 hướng ví dụ như 1 câu nói về 1 sự việc nào đó, hoặc 1 đối tượng mà người ta không quan tâm. Vì vậy, hãy đặt những câu hỏi để người kia biết bạn đang lắng nghe. Và những câu hỏi kiểu Yes/No cũng sẽ giết chết cuộc nói chuyện của bạn. Hãy sử dụng những câu hỏi mở để khơi dậy vấn đề.

Một số câu hỏi mở thường được sử dụng như:

– What: anh chị làm gì, cái đó là cái gì, nó như thế nào, câu chuyện như thế nào, đầu đuôi ra sao…

– How: làm sao anh làm được vậy? Theo anh chị nên làm như thế nào? Vì sao a chị làm vậy….

– Why: tại sao a chị làm vậy? Tại sao vậy?…

Bạn sẽ cảm thấ như thế nào nếu người mới nói chuyện đã có thể nhớ đúng tên cho lần gặp gỡ sau? Bạn sẽ thấy rất vui và cảm thấy có chút cảm tình với người đó! Tôi chắc vậy, tất nhiên trừ khi người đó gây ra bạn ấn tượng xấu thôi. Điều đó là một vấn đề tâm lý dễ hiểu, bạn cảm thấy người ta tôn trọng bạn.

Vậy để làm sao bạn nhớ tên người ta chỉ sau 1 cuộc nói chuyện? Hãy sử dụng tên của người ta trong quá trình nói chuyện, bằng cách này, bạn lặp lại tên người ta nhiều lần và bạn sẽ nhớ tên người ta.

Trong giao tiếp, ngôn ngữ chỉ đóng góp một tỷ lệ % nhỏ trong thành công của một cuộc nói chuyện, phần còn lại đóng góp vào sự thành công của buổi nói chuyện lại là yếu tố phi ngôn ngữ bao gồm:

– Giọng nói: dễ nghe, rõ ràng đủ lớn để nghe và có âm điệu

– Cử chỉ (body language)

– Ánh mắt

– Nụ cười

Hãy xem một đoạn video clip cũng là một phần thi hùng biện của bạn Đinh Đức Tâm, Vì sao phải cười?:

Trong những lần đầu, bạn có thể chưa tốt trong việc khởi đầu câu chuyện, và bạn sẽ ngồi nghe. Ai cũng nghĩ rằng nghe thì…dễ hơn nói. Nhưng thực tế không phải vậy. Đâu phải ngẫu nhiên mà Prudential có câu slogan cho chính thương hiệu của mình “Luôn luôn lắng nghe, luôn luôn thấu hiểu”. Nghe là cả một nghệ thuật (và tất nhiên, người nghe là một nghệ sĩ :D).

Nghe không đơn giản là bạn ngồi yên, ngóng lỗ tai lên và nghe những gì người ta nói. Vào một thời điểm, bạn phải tiếp thu rất nhiều thông tin từ nhiều nguồn thông tin khác nhau và nghệ thuật trong lắng nghe là chọn lọc và xử lý thông tin đó như thế nào. Chưa kể bạn thường xuyên bị chi phối bởi những yếu tố xung quanh ví dụ như tiếng nhạc, tiếng xe cộ ồn ào, tiếng điện thoại, tiếng chơi game, tiếng gõ lóc cóc từ bàn phím….

Để trở thành một người nghe thực sự, bạn cần kết hợp tư thế nghe, ánh mắt và việc đặt câu hỏi với người nói. Trong quá trình nghe, bạn cần có những tư thế hay cử chỉ thích hợp với tình huống, ví dụ: bạn vươn người tới trước để thể hiện bạn đang chăm chú lắng nghe, thả lỏng cơ thể và mặt hướng về người nói, gật đầu và mỉm cười nếu bạn thấy phù hợp. Hạn chế những hành động có thể khiến người nói cảm thấy không được tôn trọng như lấy điện thoại ra nhắn tin liên tục, thường xuyên nhìn vào đồng hồ, rung chân, nhìn a chỗ khác hoặc mân mê đồ trang sức. Ngoài ra lắng nghe không chỉ đơn thuần là ngồi nghe mà còn là đánh giá những gì mình đang nghe được và phản hồi cho người nghe.

Nếu bạn thực sự biết cách lắng nghe, nhiều người sẽ khen bạn là người nói chuyện có duyên mặc dù nhiều khi trong cả buổi nói chuyện, bằng chẳng hề nói ra cái gì cả. Ở đây, vấn đề là biết cách khơi gợi người nói để người ta nói những thông tin, hoàn toàn miễn phí và chi tiết 

Một số điểm cần tránh trong những buổi nói chuyện với người lạ

Ngoài các vấn đề được nhắc tới ở trên, bạn cũng cần tránh một số điểm có thể khiến người nghe khó chịu hoặc là có ấn tượng xấu với bạn.

Hạn chế hoặc tránh hỏi quá sâu vào đời sống cá nhân của người được hỏi hoặc nói quá sâu vào cuộc sống cá nhân của chính mình, nên nhớ, bạn với người kia chỉ mới nói chuyện, vì vậy hãy nói về những vấn đề chung, quan điểm…. Đừng để trở thành nhân viên điều tra hoặc thám tử trong mắt người ta

Đừng cố gắng khoác lác hoặc thể hiện mình biết mọi thứ hoặc nổ chỉ để gây ấn tượng với người ta. Đừng nghĩ là người lạ là sẽ không biết gì hoặc sẽ không phát hiện bạn đang nổ “banh xác”. Bạn hãy thử cảm giác nếu gặp phải một người bạn mới gặp mà nổ banh xác xem thế nào? Người ta cũng sẽ có cảm giác như vậy và không muốn nghe bạn thêm tí nào đâu 

Nói leo hoặc nói cắt ngang hoặc nói không cho ai nói là những điểm bạn  cũng cần phải tránh và là điều cấm kỵ trong bất kỳ cuộc nói chuyện nào, trừ phi bạn có chủ đích và không cần quan tâm tới cảm giác người nghe.

Một điểm nữa cần phải hạn chế và cần sự luyện tập của bạn đó là việc nói chuyện không hợp tác. Người ta hỏi bạn làm/học gì? Bạn trả lời công việc của bạn và sau đó chấm hết. Người ta hỏi bạn một số câu hỏi, và bạn cũng chỉ trả lời. Cuối cùng cuộc nói chuyện sẽ đi đến bế tắc vì cuộc đối thoại trở nên 1 chiều. Ít nhất, bạn cũng nên hỏi lại người hỏi những câu hỏi tương tự.

Dưới đây là 1 đoạn video clip thể hiện rõ những gì đã nói ở đây, đừng trở thành như người ở giữa nhé 

Kết thúc cuộc trò chuyện không phải là chấm hết, nếu thật sự bạn muốn vậy. Khi tạm kết thúc câu chuyện, hãy kết thúc một cách lịch sự và mở ra cuộc nói chuyện lần sau nếu bạn cảm thấy cần mở rộng mối quan hệ của mình. Một số cách bạn có thể kết thúc câu chuyện:

– Bạn xin lỗi đã tới giờ bạn phải đi hoặc bạn đang bận một công việc nào đó

– Bạn ngưng cuộc nói chuyện vì bạn và người kia cần nghỉ ngơi (ví dụ đi trên xe, tàu, máy bay…)

… (bạn có thể kể thêm)

Và bạn có thể mở ra cuộc nói chuyện cho lần sau bằng cách xin số điện thoại, đề nghị một cuộc hẹn lần sau như một lời cảm ơn người kia đã cho bạn những thông tin hữu ích. Bạn cũng có thể xin địa chỉ email, nick chat và đặc biệt là blog cá nhân hoặc Facebook là những phương tiện bạn có thể giữ mối quan hệ cực kỳ tốt.

Và để kết thúc bài này, mời các bạn xem một đoạn video clip này khá hay về small talks hoặc mua cuốn sách viết khá hay và chi tiết:

The Fine Art of Small Talk: How To Start a Conversation, Keep It Going, Build Networking Skills — and Leave a Positive Impression!

Thêm 1 video clip vì sao phải nói nhiều 

Rất mong sự chia sẻ của bất kỳ ai đọc bài này. Nếu bạn muốn 1 bản copy dạng pdf của cuốn sách Minh giới thiệu trên thì để lại comment ở đây với địa chỉ email, Minh sẽ gởi cho mọi người.

(Vì cuốn sách nó có bản quyền, nên upload lên website và public ra thì cũng ko tiện, nên cứ comment ở bên dưới Minh sẽ gởi qua email )

The Fine Art of Small Talk: How To Start a Conversation, Keep It Going, Build Networking Skills and Leave a Positive Impression