Nghệ thuật xếp giấy Nhật Bản Origami

Bạn có tin hay không? Còn tôi, hãy cứ gọi tôi là ngốc đi, sự thật là tôi tin, rất tin.
Câu chuyện đó chính là điều đã dẫn dắt tôi đến với Origami, đến với môn nghệ thuật của sự sáng tạo vô bờ bến, của sự kiên nhẫn và tinh tế, của một khiếu thẩm mỹ tuyệt vời, và đơn giản, chỉ là một ước mơ nhỏ bé, một niềm vui nhỏ nhoi của một tâm hồn trong trẻo.
Không muốn mang đến một bài viết khô khan như trong sách Lịch sử (dù tôi biết, lịch sử và sự phát triển của origami thực sự rất dài và khó nhớ), hãy cùng tôi khám phá thế giới của những hình gấp dễ thương đó. Đảm bảo với bạn, sẽ rất thú vị đấy. Nào, hãy lấy giấy ra, và cùng bắt đầu nhé :”>


Origami, thật ra chỉ là tên tiếng Nhật của môn nghệ thuật gấp giấy. Tuy nhiên, gần như có thể coi origami bắt đầu và thực sự phát triển ở Nhật Bản, nên hiện nay, từ Origami đang được sử dụng trên toàn thế giới với ý nghĩa là “nghệ thuật gấp giấy”. Origami được ghép từ hai từ : “ori” nghĩa là gấp và “kami” là giấy. Khi ghép với nhau, kami bị biến âm thành gami (rất nhiều từ bị biến âm như vậy, như là hanabi – pháo hoa, yamazakura – hoa anh đào núi...).

Một hình gấp Origami đã hoàn chỉnh được gọi là hình mẫu, trong đó phương pháp, những chỉ dẫn để gấp hoàn chỉnh một hình gấp Origami được gọi là bản thiết kế, còn hình vẽ hướng dẫn cho hình mẫu lại được gọi là biểu đồ . Nếu như bạn tham gia vào một câu lạc bộ hay một hội nhóm yêu thích Origami, thì đầu tiên, bạn sẽ được học cách gấp theo chỉ dẫn và biểu đồ. Dần dần sau đó, khi trình độ đã khá hơn, bạn sẽ được học cách thiết kế một hình mẫu hoàn toàn mới, của riêng bạn. Đây chính là điểm mà Origami phát huy tối đa óc sáng tạo và khả năng nghệ thuật bên trong con người.

Khi học Origami, không giống với bất kỳ môn nghệ thuật nào khác, những gì bạn cần chỉ đơn giản là một tờ giấy. Chính sự giản dị này đã biến Origami thành môn nghệ thuật phổ biến và dễ học nhất thế giới.

Bạn có thể dùng bất kỳ loại giấy nào để gấp Origami, nhưng loại giấy “Origami tiêu chuẩn” là loại giấy mỏng, dai và phải giữ nếp tốt. Thường thì những tờ giấy này có một mặt trắng và chỉ có một mặt màu, là hình vuông khổ 15x15 cm (khoảng 6 inches). Bên cạnh những tờ giấy màu thường gặp (xanh đỏ tím vàng vân vân) thì còn có rất nhiều mẫu giấy độc đáo và dễ thương, ví dụ như mẫu giấy kẻ carô, mẫu giấy mô phỏng bộ lông của một số con vật như là ngựa vằn, hổ, vẹt, hay là mẫu giấy với những hoa văn kiểu truyền thống, tha hồ cho bạn lựa chọn , đương nhiên là giấy hoa văn càng cầu kỳ thì giá càng đắt. Tuy nhiên, với một số nghệ nhân gấp giấy, họ thậm chí còn thử gấp với những chất liệu khác nữa, như vải vóc, lưới, một mảnh kim loại hay thậm chí là gấp với một đĩa mì ống o__0 ( làm sao mà gấp được nhỉ >< ) Riêng bản thân tớ thì vì giấy gấp Origami chuẩn hơi khó kiếm nên tớ thích gấp từ cả những loại giấy khác nữa, giấy báo hay lịch cũ, giấy gói quà cũng được đấy, đương nhiên là chọn những loại giấy dai một chút và đừng cũ quá. Gấp từ lịch cũ nhiều khi lại cho ra những hình gấp với màu sắc hoà hợp độc đáo (nên biết tận dụng một chút nhỉ ^__^)

Kỹ thuật cơ bản của Origami, đương nhiên, là gấp, nhưng từ đây, rất nhiều cách gấp phức tạp đã được phát triển. Có những hình gấp cực kỳ đơn giản, mô tả một cách hết sức khái quát về vật thể, mà có khi bạn phải phát huy tối đa óc tưởng tượng mới nhìn ra nó là cái gì, được hình thành chỉ với vài nếp gấp cơ bản. Những hình gấp này thường rất dễ thương mà lại dễ làm, ví dụ như gấp hạc, con thuyền hay hình gấp thuỷ lôi (cái diều). Tuy nhiên, cũng có những hình gấp phức tạp đến từng chi tiết nhỏ nhất, thường lên đến hàng chục nếp gấp, mà có rất nhiều nếp gấp khó. Tuy nhiên, bản thân tớ lại không thích gấp những hình quá phức tạp (mà thực tế là không gấp được ), những hình nào đơn giản mà có tính ứng dụng cao thì càng tốt.
Những nếp gấp cơ bản nhất đó là:

_Nếp gấp sâu (valley fold) , khi gấp, nếp gấp sẽ hướng về phía người gấp giấy. Khi mở tờ giấy đã được gấp ra, nó sẽ tạo thành hình thung lũng (trũng xuống).
_Nếp gấp cao (mountain fold), rất giống nếp gấp sâu, có điều nếp gấp ở phía xa người gấp giấy. Khi mở tờ giấy ra (gọi là đánh dấu nếp gấp) thì nó sẽ tạo thành hình ngọn núi (hay như mái nhà vậy)
Hai cách gấp này thật ra không khác nhau nhiều lắm, thế cho nên những người gấp giấy thường có một cách gấp nếp gấp cao bằng cách lật úp tờ giấy, làm một nếp gấp sâu và sau đó lật úp tờ giấy lại. Từ hai cách gấp cơ bản này, rất nhiều cách gấp khác đã được phát triển và được sử dụng rộng rãi cho những hình gấp phức tạp hơn.

Ngoài ra, còn một số nếp gấp khác, được gọi là các hình gấp cơ bản, gồm 4 hình gấp thông dụng nhất, được sắp xếp theo độ khó từ thấp lên cao, đó là hình gấp diều (thuỷ lôi ) cơ bản, hình gấp cá cơ bản, hình gấp chim cơ bản và cuối cùng là hình gấp ếch cơ bản.
Tên của những hình gấp cơ bản này hầu hết đều là tên các con vật, đủ biết là những hình gấp động vật được ưa chuộng đến mức nào. Tuy nhiên, bên cạnh các hình gấp con vật, còn rất nhiều các hình gấp khác mô phỏng các hình dáng và vật dụng trong cuộc sống, như là hình người, cây cối, gương mặt, toà nhà... Một số nghệ nhân gấp giấy sáng tạo ra những hình trừu tượng hoặc những hình toán học, hoặc đặc biệt, trong một dòng riêng là “modular origami”, nơi rất nhiều những hình gấp cơ bản được ráp vào với nhau để tạo nên một cấu trúc phức tạp và tinh vi. Thật ra, có nhiều hình gấp lại hoàn toàn chỉ được ráp từ những hình gấp cơ bản, không khó một tí nào. Ví dụ như chuỗi hạt được ghép lại từ 8 hình gấp diều cơ bản với 8 màu khác nhau, hay những khối hình hộp chẳng hạn. Bạn có thể thoải mái kết hợp những màu sắc ưa thích, theo phong cách của bạn, nhẹ nhàng hay sặc sỡ, hay gồm những gam màu đối lập, tất cả phụ thuộc vào óc sáng tạo của bạn.


Những người tham gia vào bộ môn nghệ thuật đặc biệt này rất đa dạng, họ có thể là những nghệ sĩ hay những nhà khoa học, những giáo viên hay những nhà trị liệu, có thể là những học sinh trung học hay những em nhỏ. Những nghệ sĩ và những người khéo léo dùng Origami như là một cách để bộc lộ bản thân mình một cách sáng tạo. Những nhà khoa học, những kiến trúc sư hay những nhà toán học thì biểu diễn những hình học của Origami với vẻ đẹp của chính nó và như một cách để luyện tập các định đề. Với những nhà trị liệu và các giáo viên, họ dùng Origami như là một công cụ để điều trị hay để dạy học. Vào thế kỉ 19, Freidrich Froebel, người đã sáng tạo ra “vườn trẻ” đã đưa nghệ thuật gấp giấy vào trong các trường học. Ông cho rằng hoạt động này rất hữu ích đối với quá trình đào tạo tâm lý và hoạt động. Sau này, những người Nhật Bản đã dùng chính những tác phẩm của mình để đưa môn gấp giấy vào trong các trường học. Ở Pháp, đầu thế kỷ này, người ta đã thấy một vài kiểu gấp truyền thống xuất hiện trong các giáo trình phổ thông. Nhưng bên cạnh đó, phần lớn mọi người tham gia vào Origami đơn giản chỉ vì đây là một môn nghệ thuật giản dị và vui vẻ.

Sau đây là một vài ví dụ về “modular origami”