Phương pháp chữa bệnh táo bón ở trẻ em chuẩn nhất.Táo bón ở trẻ là tình trạng trẻ đi ngoài phân rắn và khô. Khoảng cách 2 lần đại tiện quá xa nhau, thường là trên 3 ngày. Để chữa trị táo bón cho trẻ, cha mẹ cần đặc biệt chú ý đến chế độ ăn cho trẻ.
PHƯƠNG PHÁP CHỮA BỆNH TÁO BÓN Ở TRẺ EM
Táo bón là tình trạng thường gặp ở trẻ em. Làm sao để ngăn ngừa cũng như xử lý tình trạng táo bón của bé tại nhà? Bác sĩ Hoàng Lê Phúc, Trưởng khoa Tiêu hóa, Bệnh viện Nhi Đồng 1 TP.HCM sẽ giúp phụ huynh hiểu rõ hơn những thắc mắc xung quanh vấn đề trên.
Trẻ đi tiêu như thế nào gọi là táo bón?
Thông thường, trong tuần lễ đầu sau sinh, trẻ thường đi cầu khoảng 4 lần/ngày, phân của trẻ mềm hoặc lỏng (thường gặp ở trẻ bú mẹ nhiều hơn trẻ bú bình).
Ba tháng đầu sau sinh, trẻ bú mẹ thường đi cầu phân mềm khoảng 3 lần/ngày; một số trẻ bú mẹ đi cầu sau mỗi lần bú; đặc biệt một số trẻ chỉ đi cầu một lần trong suốt cả tuần, thậm chí cả 12 ngày. Hầu hết các trẻ bú mẹ hiếm khi bị táo bón. Trong khi đó, ở lứa tuổi này, trẻ bú bình thường đi cầu từ 2-3 lần/ngày, dù điều này còn tùy thuộc vào loại sữa công thức bé uống. 2 tuổi trở lên, trẻ chỉ còn đi cầu từ 1-2 lần mỗi ngày.
Trong khi đó, trẻ bị táo bón có số lần đi cầu ít hơn bình thường, đi cầu phân cứng hay phân to, bài tiết khó khăn và đau. Nếu tình trạng này kéo dài hơn 2 tuần được gọi là táo bón mạn (tính), trước thời gian này được gọi là táo bón cấp (tính).
Dấu hiệu nhận biết:
Trẻ nhỏ hơn 12 tháng: Trẻ bị táo bón thường đi cầu có phân trông cứng và giống như các viên bi tròn nhỏ (còn gọi là phân dê). Trẻ có thể khóc khi cố gắng rặn hay đi cầu ít lần hơn trước đó, nghĩa là trẻ đi cầu 1 lần/ 1-2 ngày so với thói quen trước đó là 3-4 lần/ ngày. Cần lưu ý ở lứa tuổi này, các cơ thành bụng còn yếu nên bé thường rặn khi đi cầu, làm cho mặt bé đỏ lên. Do đó nếu bé đi phân mềm sau vài phút rặn thì không phải bị táo bón.
Trẻ nhỏ có thể uốn cong lưng, khép chặt mông và khóc.
Trẻ mới biết đi sẽ lắc lư tới lui trong khi gồng chân và mông, uốn cong lưng, nhón gót, vặn vẹo, bồn chồn, có thể ngồi chồm hổm, hoặc có tư thế bất thường.
Trẻ lớn hơn: Nếu trẻ đi cầu ít lần hơn bình thường hoặc than đau khi đi cầu, có thể trẻ đang bị táo bón. Ví dụ: bình thường bé đi cầu 1-2 lần mỗi ngày, nếu đến 2 ngày mà trẻ vẫn chưa đi thì có thể trẻ bị táo bón.
Nhiều bé bị táo bón đã hình thành “thói quen” bất thường là nín nhịn để giữ phân lại khi chúng cảm thấy mắc đi cầu.
Trẻ em lớn có thể trốn ở một góc hoặc một nơi nào khác trong khi thực hiện việc này.
Hậu quả của táo bón
Dù những động tác trên nhìn giống như trẻ đang cố gắng để đi cầu, nhưng sự thật trẻ cố để không đi cầu vì một số lý do: chúng không có một nơi cảm thấy “thoải mái”, hoặc trẻ “bận bịu” và bỏ qua nhu cầu đi vệ sinh. Khi đi cầu, việc này có thể làm trẻ đau nên trẻ nín luôn để tránh bị đau hơn. Đôi khi, trẻ có thể bị rách hậu môn (giới y khoa gọi là nứt hậu môn) sau khi đi phân to và cứng. Đau do rách hậu môn có thể dẫn đến sự nín đi cầu.
Thậm chí, trẻ có thể học cách nín luôn vì sợ đau. Cần lưu ý phát hiện hành vi này để phòng ngừa hoặc điều trị sớm táo bón cho trẻ. Nếu trẻ bị “bỏ quên” hay “thoát” khỏi sự kiểm soát, sẽ dễ bị rơi vào vòng luẩn quẩn của táo bón: nhịn để khỏi đi cầu, khiến phân ở lâu trong cơ thể càng lớn và càng khô cứng, đến khi đi cầu phải rặn nhiều và làm rách hậu môn gây đau, chảy máu. Do đó, trẻ càng sợ lại càng nín nhiều hơn.
Cuối cùng, khối phân đóng cứng trong trực tràng (phần cuối cùng của ống tiêu hóa nối với lỗ hậu môn) lớn dần khiến trẻ không thể giữ được phân nữa nên làm són phân ra quần (dân gian thường gọi là ị đùn). Theo thời gian, phần phân lỏng (mới hình thành sau các bữa ăn) hoặc phân kích thích trực tràng len ra ngoài khiến trẻ thực sự xấu hổ và sợ hãi nên sẽ thu mình lại không tham gia các hoạt động trường lớp như các bạn cùng lứa.
Sau một tuổi, trẻ bị táo bón phần lớn đều do nguyên nhân chức năng, nghĩa là không do bệnh lý gì cả mà chỉ do “hậu quả” của hành vi nín giữ ở trên. Khoảng 5% trẻ bị táo bón là do các bệnh lý thực thể. Táo bón do bệnh lý thường không tự hết, hay kèm theo các biểu hiện bất thường khác và trẻ thường suy dinh dưỡng. Có rất nhiều nguyên nhân như ruột già của trẻ quá to, hẹp hậu môn, rối loạn vận động ruột do bất thường thần kinh, bệnh nội tiết chuyển hóa, bệnh thần kinh, cơ… Đối với nhóm nguyên nhân này cần điều trị bệnh tận gốc mới hết táo bón.
Táo bón thường xảy ra vào 3 thời điểm sau: khi trẻ bắt đầu ăn bột ngũ cốc và trái cây nghiền; suốt thời gian tập ngồi bô/bàn cầu và sau khi bắt đầu đi học.
Khi nào đưa trẻ đến bệnh viện?
Khi trẻ bị táo bón, biện pháp tốt nhất là nên đưa bé đi khám và nghe theo ý kiến bác sĩ về việc điều trị táo bón. Ngoài ra, cần đưa trẻ đến ngay cơ sở y tế khi có các dấu hiệu sau:
* Đi ngay: khi bé đau bụng dữ dội
• Bé nhỏ hơn 4 tháng chưa đi tiêu sau hơn 24 giờ so với bình thường (ví dụ bình thường bé đi tiêu 2 ngày/lần, nhưng đã 3 ngày vẫn chưa đi tiêu)
• Bé nhỏ hơn 4 tháng đi tiêu phân cứng thay vì mềm hoặc sệt.
• Bé đi tiêu phân có máu.
• Bé đau khi đi tiêu.
• Bé đã bị nhiều đợt táo bón.
• Hoặc khi phụ huynh cảm thấy bất an.
Điều trị táo bón tại nhà
Đa số các trường hợp táo bón có thể điều trị tại nhà. Dù những biện pháp này khá đơn giản nhưng chúng thường có hiệu quả trong vòng 24 giờ.
Trẻ từ 6- 12 tháng tuổi:
• Nước trái cây: có thể cho trẻ uống một số loại nước trái cây nguyên chất có tác dụng điều trị táo bón như mận, táo, lê. Những loại nước trái cây khác không có hiệu quả bằng các loại trên.
Trẻ từ 6-8 tháng tuổi: có thể cho uống nước trái cây từ 60 -120ml/ngày.
Trẻ từ 8-12 tháng tuổi: uống nước trái cây tối đa 180ml/ngày.
• Các loại thức ăn nhiều chất xơ: nếu trẻ bắt đầu ăn thức ăn đặc, phụ huynh có thể dùng bột ngũ cốc lúa mạch thay cho bột ngũ cốc gạo. Ngoài ra, cũng có thể thử các loại trái cây có nhiều chất xơ và rau (đã nghiền nát) như mơ, khoai lang, lê, mận, đào, đậu, đậu Hà Lan, bông cải hoặc cải bó xôi. Bạn có thể trộn nước trái cây (táo, mận, lê) với bột ngũ cốc, hoặc trái cây/ rau cải nghiền nát.
• Các loại sữa công thức có chất sắt: hàm lượng chất sắt trong sữa công thức dành cho trẻ nhỏ rất ít nên sẽ không gây ra hoặc làm nặng thêm tình trạng táo bón. Vì vậy, phụ huynh không cần đổi sữa có nồng độ sắt thấp. Nếu trẻ có tình trạng dị ứng đạm sữa bò, bác sĩ có thể đề nghị cho trẻ uống loại sữa công thức. Do đó, nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi đổi bất kỳ loại sữa công thức nào.
• Siro sắt chứa nồng độ sắt cao hơn và đôi khi có thể gây táo bón. Vì vậy, đối với những trẻ nhỏ cần uống giọt sắt, có thể cần thay đổi chế độ ăn hoặc chế độ điều trị khác để đảm bảo trẻ không bị táo bón.
Trẻ lớn:
• Nước trái cây: tương tự như ở trẻ nhỏ, nước trái cây mận, táo, lê nguyên chất có thể giúp làm mềm phân ở trẻ lớn.
Trẻ từ 1-6 tuổi: không cho uống quá 180ml/ngày.
Trẻ > 7 tuổi có thể uống tối đa 1- 2 ly 120ml/ngày.
• Thức ăn: cho trẻ ăn đủ 4 nhóm thực phẩm, gồm thức ăn nguyên hạt (không chà bóng), trái cây và rau.
• Khi áp dụng các biện pháp trên vẫn không cải thiện tình trạng táo bón của trẻ, có thể trẻ không dung nạp được với đạm sữa bò. Phụ huynh có thể phải ngưng không cho trẻ dùng sữa bò và các sản phẩm từ sữa bò như ya-ua, phomai và kem trong 1-2 tuần, dù với số lượng rất nhỏ. Nếu vẫn không cải thiện có thể cho bé dùng sữa bò trở lại và đưa trẻ đi khám bác sĩ.
THAM KHẢO MỘT SỐ BÀI THUỐC HAY CHỮA BỆNH TÁO BÓN Ở TRẺ EM
|
Bài 1: Cam thảo nam 20 gam, chỉ xác 8 gam. Cách dùng: Đổ xâm xấp nước, cách thủy 15 phút, lấy ra để còn ấm cho trẻ uống. Trẻ 1 tuổi trở xuống uống 1-2 thìa cà phê một lần. Trẻ 2-3 tuổi uống 2-3 thìa cà phê một lần. Ngày uống 2-3 lần. Bài 2: Rau khoai lang 60 gam Cách dùng: Nấu canh hoặc ăn luộc cả nước và cái, ăn vài lần. Bài 3: Rau dền 30 gam, rau sam 30 gam Cách dùng: Rau rửa sạch, nấu canh hoặc luộc ăn cả cái và nước, ngày ăn vài lần. Bài 4: Lá muồng muồng hoặc cây muồng 10-15 gam. Cách dùng: Nấu nước uống sau mỗi bữa cơm. Bài 5: Kẹo mạch nha 1.500 gam, mật ong 500 gam, con nhộng 500 gam, lá dâu 1.000 gam, vừng đen 500 gam. Cách dùng: Lá dâu lấy ngọn non, rửa sạch, đồ chín phơi khô. Vừng đen sao qua, xát bỏ vỏ. Con nhộng đồ chín, phơi khô sao vàng. Ba vị trên tán bột. Đổ kẹo mạch nha vào mật ong, đánh cho tan. Cho ba vị trên đã tán thành bột vào luyện dẻo, viên mỗi viên 12 gam. Dùng giấy chống ẩm bọc lại hoặc bỏ vào lọ dùng dần. Mỗi ngày uống 2 lần sáng và tối, mỗi lần 1 viên, thuốc này còn có tác dụng chữa suy nhược thần kinh, hư hao ngủ kém. Bài 6: Khi trẻ bí đại tiện, cho trẻ em ăn chuối tiêu già có thể làm nhuận tràng thông tiện hoặc lấy táo tàu (loại táo, loại táo đen hay bán ở hiệu thuốc Bắc). Hầm nhừ, ăn cả nước lẫn cái (bỏ hạt). Xoa bóp giúp nhuận tràng Cho trẻ nằm ngửa trên giường, người thao tác dùng phần gốc bàn tay phải của mình áp sát vào phần cơ bụng trẻ, từ bụng trên bên phải xoa sang bụng trên bên trái rồi xuống đến bụng dưới bên phải, cứ xoa xoay day đẩy như vậy. Sau lại tiến hành xoa xoay day đẩy theo chiều tuần tự ngược trở lại. Động tác xoa không nên làm nặng tay quá, mỗi lần xoa trong 10 phút, mỗi ngày xoa 2-3 lần, cho đến khi nào trẻ thông đại tiện được, cũng nên tiếp tục xoa như thế trong vòng 1 đến 2 tuần nữa để củng cố hiệu quả chữa trị. Day xoa bụng như thế sẽ thúc đẩy tuần hoàn ở vùng dạ dày và vùng bụng, tăng nhu động ruột, không những có thể làm thông thoát đại tiện mà còn làm tăng khả năng thèm ăn, kích thích ăn ngon miệng ở trẻ. Phòng bệnh táo bón cho trẻ - Tập cho trẻ có thói quen đi đại tiện đúng giờ. Có thể hằng ngày vào một giờ nhất định cho trẻ ngồi vào bô đại tiện, những ngày đầu chưa quen, trẻ không đại tiện được cũng không sao, cứ kiên trì, đúng giờ cho trẻ ngồi vào bô như vậy (khoảng 10-15 phút), nói chung khoảng vài tuần sau là có thể tạo thành thói quen phản xạ đi ngoài. - Tăng cường rau xanh trong bữa ăn của trẻ như rau cần, rau hẹ... kết hợp hoa quả như cam, bưởi, uống nước đun sôi để ấm. - Tích cực cho trẻ hoạt động ngoài trời như chạy nhảy, nô đùa. - Phải chữa trị ngay những bệnh là nguyên nhân dẫn đến táo bón của trẻ, không nên để kéo dài. Một vài mẹo nhỏ giúp trẻ đi cầu dễ dàng Khuyến khích trẻ uống thêm nước cam, nước cà chua bằng cách pha nhiều ly, nhiều người cùng uống đua với trẻ, ai uống trước sẽ được hoan hô; có không khí thi đua, bé sẽ hào hứng và uống nhiều; nên cho trẻ uống sau khi ngủ trưa dậy. Trẻ bú bình bị bón thì coi chừng do pha sữa quá đặc hay quá ngọt, nên pha đúng theo hướng dẫn của nhà sản xuất đã ghi trên hộp. Nếu bé vẫn bón có thể nhỏ vài giọt chanh vào nước ấm rồi dùng nước ấy pha sữa cho bé. Mủ cây xà lách trị bón rất hữu hiệu, dùng 3 cây xà lách ta (không phải loại xà lách Đà lạt lá cuốn) rửa sạch, tách hết lá, còn lại 3 cọng thân, dùng dao xắt thành lát nấu nước pha sữa cho trẻ uống. Biện pháp cơ học thì dùng ống thủy (nhiệt kế) thoa chút dầu ăn hoặc vaseline vào đầu ống thủy cho trơn, rồi mỗi ngày cứ đúng giờ đút vào hậu môn của bé rồi rút ra, làm đi làm lại vài lần sẽ kích thích bé mắc đi cầu. Tập cho trẻ ăn rau: rau dền, rau mồng tơi… mềm, dễ ăn, trẻ sẽ ăn được nhiều. Rau nào cũng giúp cho trẻ hượt. Cho trẻ ăn cơm chung với người lớn, trẻ thấy người lớn ăn rau sẽ bắt chước. Rửa sạch tay cho trẻ rồi cho tự bốc ăn, trẻ sẽ cảm thấy thích thú hơn. Các thức ăn giúp trẻ nhuận trường có thể kể ra: cà chua, đu đủ, chuối, khoai tây, khoai lang, các loại rau… Cũng cần chú ý xem có phải tại chế độ ăn của bé gây táo bón như quá mặn, nhiều carot và thiếu nước uống không? Chỉ cho trẻ thấy hình ảnh các con thú ăn nhiều rau: con hà mã trong sở thú… ở nông thôn thì con bò, con trâu, con heo, con gà… đều thích ăn rau để khuyến khích trẻ. Chữa bón cho trẻ về nguyên tắc và cách làm thì dễ nhưng cần thời gian và sự kiên trì của cha mẹ.
Thay đổi chế độ ăn cho trẻ Tùy theo từng nguyên nhân gây bệnh mà trẻ bị táo bón được điều trị bằng các phương pháp khác nhau. Tuy nhiên, chế độ ăn vẫn là phương pháp quan trọng nhất. Cho bé uống nhiều nướcTrẻ dưới 6 tháng bú mẹ hoàn toàn không cần uống nước nhưng nếu bé bị táo bón thì vẫn cho uống 100 – 200 ml nước/ngày. Trẻ bắt đầu ăn dặm từ 6 – 12 tháng uống 200 – 300 ml nước/ngày. Trẻ 1 – 3 tuổi uống 500 – 600 ml nước/ngày. Trẻ 3 – 5 tuổi uống 1000 ml nước/ngày. Trẻ lớn hơn 10 tuổi uống bằng người lớn: 1500 – 2000 ml nước/ngày. Cho trẻ ăn nhiều rau xanh và quả chín: Các mẹ có thể cho bé ăn một số loại rau quả có tính chất nhuận tràng như rau khoai lang, mồng tơi, củ khoai lang, đu đủ, chuối tiêu, cam, bưởi. Nên tập cho trẻ thói quen ăn nhiều rau, quả chín từ nhỏ. Chọn sữa cho béCác mẹ chú ý bổ sung thêm chất xơ, pha sữa với nước cháo loãng hoặc nước bột khoai lang nghiền (đối với trẻ nuôi sữa ngoài). Không nên cho trẻ ăn các loại hoa quả có vị chát như ổi, hồng xiêm, bánh kẹo, nước uống có ga, cà phê …. Trong trường hợp mẹ bị táo bón khi đang nuôi con bú thì cần phải điều trị kịp thời, cách an toàn nhất là điều chỉnh chế độ ăn uống cho mẹ. Luyện tập cho trẻ
Chất xơ - siêu thực phẩm ngừa táo bón cho bé Táo bón là bệnh rất phổ biến ở trẻ nhỏ. Vì vậy, để giúp trẻ 'tránh xa' chứng táo bón, các mẹ nên bổ sung chất xơ vào bữa ăn của trẻ. Dưới đây là 3 nhóm thực phẩm chứa nhiều chất xơ mà các bà mẹ nên biết.
1. Ngũ cốc nguyên hạt Khởi động ngày mới với với bột yến mạch hoặc một bát ngũ cốc có chứa ít nhất 5 gam chất xơ. Nếu bé thích loại ngũ cốc tẩm đường, hãy cho bé thử đến khi bé điều chỉnh được vị mới, sau đó tăng dần lượng ngũ cốc nguyên hạt, hạn chế ngũ cốc có hàm lượng chất xơ thấp. 2. Trái cây Vỏ táo và lê có chứa nhiều chất xơ, vì vậy, hãy để trẻ thưởng thức chúng mà không cần gọt vỏ. Một quả lê trung bình chứa 4g chất xơ. Một quả lê thái mỏng có thể được phục vụ vào bữa sáng hoặc bữa trưa. Còn táo giúp điều chỉnh lượng cholesterol hiệu quả. Nếu bé không thích ăn hoa quả, các mẹ có thể thay thế bằng sinh tố trái cây. Nước táo là một đồ uống “dễ chịu” có thể phù hợp với tất cả các bé. 3. Rau củ Cũng giống như người lớn, trẻ nhỏ cũng cần phải ăn nhiều rau để tăng lượng chất xơ. Thêm nhiều rau xanh vào các món ăn như pizza, sandwiches và thịt hầm. Rất nhiều trẻ không thích ăn salad, nhưng việc thêm một chút rau vào sẽ không khiến trẻ chú ý. Gợi ý cho bạn là trong bông cải xanh có rất nhiều chất xơ. Ngoài chất xơ, bông cải xanh cũng chứa 2 gam protein, 288 mg kali, và 43 mg canxi. Vì vậy, bạn rất nên dùng thực phẩm này để chế biến món ăn cho trẻ. Ngoài ra, bí ngô cũng là lựa chọn tốt nếu bạn muốn phòng táo bón cho trẻ. Hoặc, hàng tuần, chuyển đổi chế độ ăn cho trẻ 1 bữa thịt sang 1 bữa đậu. Nếu gia đình bạn có vấn đề về việc tiêu hóa đậu, hãy cho trẻ thử đậu lăng trước tiên, vì loại đậu này giúp hệ tiêu hóa của trẻ tốt hơn. |