Rubella qua những con số và định nghĩa

Bệnh Rubella thường ít gây hậu quả lâm sàng đáng kể. Tuy nhiên, ở phụ nữ đang mang thai trong 12 tuần đầu thai kì sẽ gây những hậu quả nặng nề như: Sảy tai, thai chết lưu, trên 80% trẻ sơ sinh bị Hội chứng Rubella bẩm sinh (CRS) và nhiễm Rubella bẩm sinh (CRI).

Dịch tễ

- Người là vật chủ duy nhất của Rubella

- Bệnh lây qua đường hô hấp (7 ngày trước và 7 – 14 ngày sau phát ban).

- Dịch Rubella bùng phát theo chu kỳ 4 – 7 năm.

- Nhiễm Rubella (miễn nhiễm) tăng dần theo tuổi: 50% ở trẻ 9 – 11 tuổi, 80 – 85% tuổi ở người lớn.

- Phụ nữ tuổi mang thai chưa miễn nhiễm: 15 – 20%.

Sinh bệnh học

- Vi-rút từ mẹ nhiễm Rubella -> bánh rau, tổn thương biểu mô màng đệm, các mạch máu nhỏ -> thai nhi -> nằm trong nhân các tế bào của các mô -> chết tế bào hoặc thay đổi tỉ lệ tăng cường tế bào

- 2 cơ chế chính gây ra các dị tật: Chết tế bào và Giảm tỉ lệ tăng trưởng tế bào.

Diễn biến tự nhiên khi nhiễm Rubella

- Ủ bệnh 14 ngày (12 – 23 ngày), trước khi phát ban.

- Chủ yếu là sưng hạch cổ và phát ban kéo dài 10 – 14 ngày.

- Sốt nhẹ, đau đầu đau họng, đau khớp, ho, viêm kết mạc.

- 20 – 50% nhiễm Rubella không biểu hiện lâm sàng.

- Vi-rút máu 7 ngày và 7 – 12 ngày phát ban (khoảng 2 tuần).

- Vi-rút họng kéo dài hơn; trong phân, nước tiểu ngăn hơn.

Điều trị

- Nguyên tắc chung: Phát hiện sớm và can thiệp sớm.

- Các dị tật tim mạch: Phẫu thuật hoặc bằng các thủ thuật can thiệp.

- Mắt: Đục thủy tinh thể: mổ sớm trong khoảng thời gian từ 6 tuần đến 3 tháng đầu sau sinh.

- Thần kinh: Phục hồi chức năng sớm.

- Giảm tiểu cầu, thiếu máu: Có khuyến cáo dùng IVIG/ Không có chỉ định cắt lách/ Việc dùng corticoid liều thấp chưa thống nhất.

Phòng Rubella: Vắc-xin MMR

- Tiêm chủng mở rộng (cần bao phủ > 80%): 2 liều: Liều 1: 13 tháng; Liều  2 lúc đi học (sau L1 > 3 tháng )

- Tiêm chủng chọn lọc: Phụ nữ sau sinh phát hiện lgG; Vị thành niên; Thiếu nữ trước thành hôn.

Nồng độ lgG hiệu lực: > 10 TU/ml

Những dị tật ở trẻ sơ sinh do Rubella

Khuyết tật về mắt

Mức độ nhẹ: Một mắt hoặc hai mắt: mắt bé, lác trong, rung giật nhãn cầu, sụp mi.

Mức độ trong bình: Đục thủy tinh thể một bên, tăng nhãn áp và lác mức độ trung bình.

Nặng: Đục thủ tinh thể 2 bên, tăng nhãn áp và lác nặng.

Bệnh võng mạc Rubella

Khuyết tật về tai

61% trẻ điếc bẩm sinh 6 tháng – 77 tuổi do Rubella. Bao gồm tổn thương tai trong, tổn thương tai giữa, khuyết tật tai ngoài.

Khuyết tật về tim mạch

Thường gặp: Còn ống động mạch, Teo động mạch phổi.

Ít gặp: Thông liên nhĩ, Hẹp động mạch chủ, Thông liên nhất, Viêm cơ tim

Biểu hiện về thần kinh: Viêm màng não, Não bé, Calci hóa tổ chức não, Não bất thường, Chậm phát triển tinh thần, Rối loạn hành vị, Viêm não mạn tính tiến triển, Nhược cơ, Rối loạn ngôn ngữ.

Biểu hiện bệnh tại các cơ quan khác

- Hệ tạo máu: Xuất huyết giảm tiểu cầu, Thiếu máu.

- Phổi: Viêm phổi kẽ, Tan máu

- Gan: Gan lách to, Vàng da sớm, Viêm gan.

- Nội tiết: Đái đường, Bệnh tuyến giáp, Thiếu hụt hormon tăng trưởng.

- Xương: Bệnh xương thấu xạ, Thóp trước rộng, Thiếu sản hàm dưới.

- Hệ miễn dịch: Giảm gammaglobulin máu, Viêm hạch, Suy tuyến ức.

- Da: Điểm blueberry mufill, Ban Rubella mạn tính.

- Hệ tiết niệu, sinh dục: Tinh hoàn ẩn, Thận đa năng.

- Biểu hiện chung: Suy dinh dưỡng bào thai, Sẩy thai, Thai lưu, Đẻ non, Chết chu sinh.

Tầm ảnh hưởng nghiêm trọng của nhiễm Rubella

Nhiễm Rubella ở phụ nữ mang thai < 20 tuần: Hội chứng Rubella bẩm sinh và nhiễm Rubella bẩm sinh chính là một thảm họa cho gia đình và xã hội. Trên thế giới, WHO ước tính hàng năm có khoảng 238.000 trẻ ra bị CRS. Phần lớn số này ở các nước đang phát triển và chỉ có khoảng 1.267 đến 6.145 số trẻ sinh ra là sống. Việt Nam là một trong những nước có số ca mắc lớn nhất khu vực Thái Bình Dương.

Với ước tính chi phí y tế trực tiếp cả đời cho một ca CRS tại các nước phát triển vào khoảng 64.000 USD (chưa kể mọi chi phí gián tiếp và công cha mẹ và sự thiệt hại do số này tàn phế không làm ra của cải cho xã hội). Ngoài ra, còn chưa kể đến những thiệt hại do chi phí liên quan đến hàng ngàn ca nạo phá thai do Rubella, viêm não do Rubella khá phổ biến ở người lớn trong các vụ dịch, ảnh hưởng của nhiễm Rubella bẩm sinh đến sự phát triển thần kinh, tinh thần/trí tuệ và học lực của trẻ.